На паляну зайшоў мужчына. Дзяўчына пазнала Ўладзімера.
На этнографе была маскавіцкая вопратка: касаваротка, анучы, лапці. Мужчына выглядаў упэўнена. У кожным руху адчувалася моц. “Гаспадар лесу, “ – падумала Вынтэнэ
Уладзімер падышоў да дзяўчыны і ўзьняў яе на ногі. Не кажучы ні слова, прыцягнуў да сябе.
Мужчына пацалаваў яе ў вусны. Рукі ягоныя сарвалі з Вынтэнэ вопратку…
***
Парачкі вярталіся зь лесу. Уладзь з Вынтэнэ трымаліся за рукі. Яны нічога не казалі. Нашто гаварыць, калі ўсё добра? На ўзлеску яны дагналі Хрысьцю і Вінцука. Тыя ўсьміхаліся.
- Добра ўсё ў вас? – спытаў Вінцук.
- У нас усё цудоўна…
Далей пайшлі разам. Вакол ішлі іншыя пары. Вынтэнэ пазнала дзяўчынку, якая “карагодзіла” побач зь ёй. Маленькая маскавітка спала на рукох у хлопца. Хлопец быў з шырокімі плячыма. На вуснах грала дабрадушная усьмешка … і пяшчота.
- A ty moh by mianie padniać? - сказала Хрысьця.
Замест адказу, Вінцук падхапіў яе на рукі.
- Nu... Ja ž pažartavała!
- Pozna! – засьмяяўся літвін.
- Я ня думала, што будзе так хвайна! – прызналася Вынтэнэ.
- Народныя звычаі спадабаліся табе?
Уладзь усьміхаўся.
- Мне ўсё спадабалася! Разумееш, жыцьцё тут, нейкае… сапраўднае. Прымітыўнае, цяжкае, але сапраўднае. Тут няма кінатэатраў, няма гарачай вады. І модных клубаў таксама… І ўсё ж, яны бліжэй да праўды.
- Не яны прымітыўныя ёсьць, - сказаў Уладзь. – Гэта вы, Чукчы, усё ўскладняеце. Адасобіліся ад продкаў ведаў. Зачыніліся ў месьце з бэтону.
- А вы, літвіны?
- І мы такія самыя, ня лепш ані. Таму ездзім у гэты край – бачыць наша мінулае, на стагоддзяў шмат таму.
- Але ж маеце цалкам іншую культуру!
- Іншую. Блізкасьці, аднак, ёсьць некаторыя. Таксама славяне яны ж…
- Значыцца, і вашы продкі жылі ў “ізбах”.
- Продкі нашы ў хатах жылі. Цяпер нават сяляне многія жывуць там. Аднак іншыя падабенствы ёсьць усё ж.
- Атрымліваецца, маскавіты лепшыя за нас? Мы завязлі ў цывілізацыі, а яны захавалі першабытную прастату.
- Думаю – гэта не, - сказаў літвін. – Калі чукчы не захапілі іх у XVII стагоддзі, таксама зрабіліся б цывілізаванымі яны. Традыцыі забыліся б такім жа чынам. Не сьвяткавалі б ужо Красную Горку.
- Значыцца мы іх уратавалі?
- Ведаю не, можна ці сказаць так. Што лепш – лапці ці туфлі? Студня, ці душ гарачы? “Ізба”, ці яранга на сто паверхаў? Ніхто ведае не.
***
- Ну, вось і ўсё, - сказала Вынтэнэ.
- Што “ўсё” ёсьць? – спытаў Уладзь.
Ён выцягнуўся на канапе. Вынтэнэ сядзела за сталом, каля кампутара.
- Усё, дапісала рэпартаж! Хочаш пачытаць?
- І так я ведаю ўжо, што там, - адгукнуўся літвін. – Мы гаварылі столькі пра гэта.
- Можа адрэдагуеш?
- Я? Сьмяешся ці ты? Чукоцкая ў мяне ня добрая.
- Ужо значна лепей, чым раней!
- Дзіва што. Практыкі багата ёсьць. - Ён прачнуўся канчаткова. - Ты заўжды працуеш у голай?
- Толькі ў тваёй прысутнасьці!
Вынтэнэ ўсьміхнулася. Насамрэч ёй было лянота апранацца ранкам.
- Дзіўна, я цябе зусім не саромеюся, - сказала яна.
- Я цябе таксама.
- Але ж ты мужчына. Мужчынам прасьцей.
- У чым – ня бачу зусім. - Уладзь перавярнуўся на сьпіну. - Ідзі да мяне, паклікаў ён.
- Зараз… Толькі адпраўлю матэрыял у Анадыр…
***
- Тры дні хапіла табе для рэпартажу? Віншаваньні прымай, сяброўка! - Хрысьца пацалавала Вынтэнэ ў вусны. Пацалунак атрымаўся доўгім.
- Vinšuju! – сказаў Вінцук.
- Што? – не зразумела Вынтэнэ.
- “Vinšuju!” – значыць “Віншую!” на мове літвінаў, - пераклаў Уладзь.
- Ja-jašče-nie-razmaŭlać-na-lićvinskaj-movie.
- Małajčynka, - сказала Хрысьця. – U ciabie vielmi dobraje vymaŭleńnie. Зразумела ты, што я прамовіла?
- Трошкі… Але я вучуся!
- Прыемна гэта вельмі ёсьць, - пахваліў Вінцук.
- Дзякую…
- Што мы сёньня будзем рабіць? – спытаў Уладзь.
- За места паехаць сёньня можна, - прапанавала Хрысьця. – Ёсьць у недалёкай адлегласьці ставок невялікі адсюль. Купацца там – так, добра.
***
Тэлефон званіў як звар’яцелы. Вынтэнэ ўскочыла з ложку, стараючыся не абудзіць Уладзя. Хоць позна, ён ужо прачнуўся. Яна схапіла слухаўку.
- Вынтэнэ?! – яна пазнала голас рэдактара.
- Так, гэта я… Вы ведаеце, якая зараз гадзіна?
Але ён ня чуў.
- Ты што, з глузду з’ехала?! – крычаў рэдактар. – Што гэта за пісаніна?!
- Вы пра мой рэпартаж?
- Рэпартаж?! Гэта … сабачае, а не рэпартаж. Ты хоць зразумела сваё дурной башкой, што напісала?!
- Я напісала праўду. А што?
- Праўду?! Ты зусім дурная, ці прыкідваешся?!
- Чаго вы крычыцё?
- Гэта ж падрыўная дзейнасьць! Гэта ж… сепаратызм!
- Я такога не пісала…
- А як жа?! Чукчы, па-твойму, захопнікі?! Акупанты?!
- Не… Цяпер ужо не…
- Цяпер?! Ніколі! Ніколі мы такімі не былі! Масква дабраахвотна да нас далучылася! Чукчы выцягнулі яе зь дзікунства, з межпляменнай варажнечы. Пабудавалі школы, шпіталі! Пра гэта ты ня пішаш?
- Але перад гэтым мы зьнішчылі маскоўскую цывілізацыю.
- Маскоўскую цывілізацыю?! Дурніца!!! Хіба яны мелі цывілізацыю?!
- Мелі. І я бачыла яе руіны. І здымкі зрабіла…
- Зьнішчы іх зараз жа! Чуеш?! Зьнішчы!
- Што зьнішчыць?
- Здымкі, тэксты – усё! І вяртайся ў Анадыр, зараз жа.
- Зараз?
- Першым жа цягніком – да Казані, а адтуль - самалётам. З Казані дасі тэлеграму. Я пракантралюю!
- Ведаеце што?! Я вам не рабыня! І перастаньце крычаць на мяне!
- Крычаць?! Ды ты ведаеш, доўбня, куды ты ўлезла? Па-добраму табе кажу – зьнішчы матэрыял і вяртайся. Інакш будзе горш.
- І не падумаю! Ня хочаце друкаваць – ня трэба. Занясу ў іншы часопіс.
- Такое ніхто ў Чукотцы не надрукуе.
- Апублікую за мяжой. Мы, чукчы, павінны ўзяць адказнасьць за злачынствы продкаў.
- Вынтэнэ!
Дзяўчына паклала слухаўку. Тэлефон зазваніў ізноў. Яна яго адключыла.
***
- Чаго рэдактар твой тэлефануе пасярод ночы? – спытаў Уладзь.
- Ён жа ў Анадыры. У нас з Масквой 15 гадзін розьніца.
- Значыць гэта, у Анадыры зараз… 11 гадзін раніцы?
- Так, прыкладна… сказала Вынтэнэ.
- Хуткасьць працы вялікая. Учора толькі ты адправіла рэпартаж. У гадзіну, калі ў іх ноч. Калі прыходзіць на працу рэдактар твой?
- То бок?
- У які час, звычайна?.. а якой гадзіне?
- Дзявятай, - сказала Вынтэнэ. – Часам пазьней.
- Магчыма, справаў у яго нямала, таксама, - працягваў літвін. – Ня думаю, каб рэпартаж твой першачарговым лічыўся.
- Ды не, вядома! Для іх галоўнае – палітыка, эканоміка. Ну, жыцьцё зорак…
- Як заўжды, - заўважыў літвін. – Аднак, ужо аб адзінаццатай гадзіне рэдактар звоніць у тоне такім. Хуткая праца зроблена ім.
- Сапраўды, дзіўна? Чаго ён так раззлаваўся?
- Мабыць, погляд твой небясьпечны.
- Небясьпечны?
- Мяркую, так. Чукоцкая ўлада баіцца такога.
- Але ж я пісала пра мёртвую цывілізацыю!
- Пісала ты, што яна забіта чукчамі.
- Ну, так…
- Небясьпечна гэта афіцыйнай ідэялёгіі. Уяві: раптам заўтра булгары-з-Волгі заявяць, што былі цывілізаванымі?
- А гэта, хіба, праўда?
- Праўда. Толькі пра гэта ўзгадваць не прынята.