Выбрать главу

Перад Другой сусветнай вайной і падчас нямецкай акупацыі Слоніма, мастак шмат працаваў. Кажуць, што ў Варшаве, дзе ён вучыўся, загінула многа ягоных твораў. У Слоніме ён пісаў партрэты нямецкіх афіцэраў, якія яго за гэта кармілі. Як згадвае ў папярэднім раздзеле кнігі Сяргей Новік-Пяюн, мастак Карніцкі шмат маляваў твораў для гебітскамісара Слоніма Эрэна. Чаму Эрэн выбраў гэтага мастака — невядома. Магчыма, што ён быў у Слоніме самым таленавітым. Антон Карніцкі нікога і нічога ў горадзе не баяўся. Ён ведаў, што пражыве ўжо мала. Бывала, немцы рабілі масавыя аблавы па дамах і хапалі мужчын і дзяўчат, каб адправіць у Нямеччыну. Усе перапалоханыя хаваліся хто-куды, а Антон Карніцкі выходзіў на слонімскі рынак, растаўляў свой складны зэдлічак, мальберт і зарысоўваў тыпы з натуры. Праўда, у адну з такіх аблаў забралі і Антона. Дзякуючы беларусам, якія працавалі ў нямецкай адміністрацыі, мастака выпусцілі на волю (як згадвае Сяргей Хмара), тым больш, што ён быў ужо хворы на сухоты. Гебітскамісар Слоніма Эрэн папрасіў Карніцкага маляваць яму карціны, якія той у яго паабяцаў абменьваць на харчаванне.

Эрэн пазіраваў гадзінамі ў сваім рабочым кабінеце. Антон працаваў да поўнага знясілення. Хацелася хутчэй пакончыць з гэтым непрыемным заказам. Але Эрэн уваходзіў у смак, завальваючы яго ўсё новымі і новымі заказамі. Дарэчы, падчас акупацыі Слоніма немцы вывезлі ў Германію 180 карцін Антона Карніцкага. Слонімскі настаўнік Уладзімір Шундрык мне неяк расказваў, што аднойчы Эрэн сказаў Карніцкаму, што яго карціны будуць зберагацца ў Дрэздэнскай карціннай галерэі. Я напісаў у Дрэздэн просьбу паведаміць: колькі карцін Антона Карніцкага зберагаецца ў сховішчах галерэі і ці ёсць яны там наогул. Праз пэўны час атрымаў адказ, што карцін беларускага мастака Антона Карніцкага ў Дрэздэнскай карціннай галерэі няма. Магчыма яны захоўваюцца ў іншых карцінных галерэях ці музеях Германіі, альбо ў прыватных зборах. Ды хто сёння скажа праўду...

Антон Карніцкі быў не толькі добрым мастаком, але душой слонімскай моладзі. Вечарамі ў яго доме збіраліся хлопцы і дзяўчаты. Антон выдатна спяваў, нядрэнна ведаў беларускую народную творчасць. А калі браў у рукі скрыпку, забывалася аб усім на свеце.

Моладзь любіла бываць у хаце Карніцкіх. Глядзець на яго творы, слухаць яго песні, гартаць альбомы мастака. У альбомах можна было ўбачыць шмат малюнкаў і карыкатур. Як прыгадваў пры жыцці слонімскі настаўнік Уладзімір Шундрык, яму запомніўся адзін подпіс пад малюнкам Антона Карніцкага: “Беларусы добраахвотна едуць у Германію”. А на малюнку адлюстраваны эшалон на чыгуначнай станцыі, контуры твараў вузкіх вагонных прарэзаў і да адказу засунутая засаўка на дзвярах вагонаў.

У верасні 1942 года ў Слоніме была адкрыта выстава рамясла. Дзесяць залаў былі запоўненыя мастацкімі творамі і вырабамі мясцовых слонімскіх прадпрыемстваў і мастакоў. Асобную залу займалі карціны мастакоў. Пераважна гэта былі акварэльныя творы і малюнкі алоўкам. Антон Карніцкі на выставе паказаў 16 сваіх акварэльных карцін і два альбомы замалёвак. У адной з залаў вялікую цікавасць выклікаў дэкаратыўны твор “Кавалі” Антона Карніцкага, выкананы ў беларускай нацыянальнай арнаментацыі[17].

25 студзеня 1944 года Антона Карніцкага не стала. Яго хавалі нядзельным днём і не было ў Слоніме чалавека, хоць бы крыху знаёмага, які не прыйшоў бы праводзіць мастака ў апошні шлях. Яго пахавалі на Ружанскіх могілках у Слоніме. На жаль, магілу мне да сённяшніх дзён знайсці не ўдалося.

Пры немцах пра творчасць Антона Карніцкага шмат пісала беларуская прэса. Адзін з нумароў часопіса “Новы шлях” у 1943 годзе надрукаваў 6 рэпрадукцый яго карцін і партрэт мастака. А таксама тэкст да іх, у якім сцвярджалася, што змест твораў Карніцкага — гэта жыццё беларускай вёскі, — як краявід, так і людзі. А газета “Раніца” за некалькі дзён да смерці мастака пісала: “Антон Карніцкі адбівае на палатне родную Слонімшчыну — яе хаты, прыроду, тыпы, працуе алейнымі фарбамі і алавіком”[18].

вернуться

17

Раніца, 1942, 27 верасня

вернуться

18

Раніца, 1944, 16 студзеня