Маўчанне травы: Паэма лёсу

Яе ў калгас з двара свайго адправіў.
— Дык ты бычку, выходзіць, як бы дзядзька?
— Я гаспадар. I гаспадар па праве.
Яшчэ скажу да ведама праўлення:
Гатоў хоць зараз выявіць паштучна,
З адрыны нашай дзе ляжыць бярвенне,
Што я для фермы здаў уласнаручна.
— Ці ты кляймо паставіў тут якое? —
Аж плюнуў Ёха і расцёр падэшвай.—
Ну а бычок — махні бычку рукою:
Вантробы забірай хутчэй ды еш вунь.
— I забяру. Маё дабро, не ваша.
А старшына да Ёхі:
— Извините:
Мы вам расписку выдадим, папаша...
— Распіску...—
зыркнуў Трыхан.— Вы скажыце!..—
I злосцю, нібы клоп крывёй, напоўнен,
З кішок начынне вытрасаў густое.—
Я запішу! Я гэта вам папомню! —
Кіпеў зацята.— Гэта вам... не тое!..
— Эге, дык тут, выходзіць, не забыта,
Хто варанога здаў, а хто гнядую?..
Паслухаць вас — у кожнага нібыта
Па ўласніку за пазухай гняздуе.
Прыгрэліся і моманту чакаюць,—
Камбат дзядзькоў перапытаў вачыма.—
Сядзіць у душах моцна гэта заедзь:
Перакавалі, ды не ўсіх, магчыма...
А можа, перакоўку гналі ўспешкі:
Метал не разагрэлі, білі змаху...
Звярнуць лягчэй з наезджанае сцежкі,
Змяніць жа дух — не скінуць апранаху.
Дай толькі знаць, калі падваліць час той,
І шугане кулак-двайнік на волю,
Зноў пад сябе ўпражэцца ўсё грабастаць:
Зямлю, ваду і неба — як паболей...
Маўкліва пазіралі ўбок вяскоўцы:
«Бадай ты ад кішок ад гэтых спрахнуў!»
А Трыхан пёр карыта на вяроўцы,
I духам пралетарскім тут не пахла.
Вясёлыя салдацкія абеды!
Прывалу цень, сухі дымок і пара...
Нямала ix Васіль калісьці зведаў —
I ўзатаўку і голых, без навару.
Але адзін у памяці і сёння
Праз тоўшчу год дыханнем волі свеціць.
...Былі пайкі раскладзены на ўслоне,
«Каму?» — байцы гукалі, нібы дзеці.
A ўгадчык, адвярнуўшыся, адказваў...
У гурце так дзяльба вядзецца часта.
Ды раптам... Не, Васіль яшчэ ні разу
Не чуў, каб гэтак з воінскім начальствам...
Як адгадаў баец той: «Камандзіру!» —
А порцыя — бадай што руля з косткай —
Аслупянеў Васіль: «Нагарадзілі...
Ну і разгон жа будзе, ну й пачостка!..»
А камандзір — камбат вось гэты самы —
Смяецца толькі, быццам так і трэба:
— Ды тут жа мяса — пахне кілаграмам!
Астатняе, браткі, надкіньце хлебам...
Акопны бог і зух казармаў царскіх,
Што ў сотню жыл падчас трымацца дуж быў, —
Васіль дзівіўся явай пралетарскай:
«Хоць служба службай, ды і дружба дружбай!
І корань тут зусім, брат, не ў вантробе...»
Пасля ж — даводзіў Ёху добрым ладам:
— Вось гэтак рэвалюцыя і робіць:
Па-роўнаму — і хлеб табе і ўлада.
Вясёлыя салдацкія абеды!..
Ды сённяшні не весяліў нікога:
Глядзелі ў вочы з кожнай лыжкай беды,
Разгубленасць, няпэўнасць і трывога.
Глядзелі ў вочы мацяркі і дзеці,
Глядзелі вокны, птушкі, дрэвы, кветкі.
Пакутнай хваляй біўся ў скроні вецер
I ў сэрца — перасмяглыя палеткі.
І што байцу сказаць на ўсё на гэта?
Лягчэй маўчаць. Але куды схавацца
Ад тых вачэй, якімі ўслед паўсвету
Глядзіць і не асмеліцца спытацца.
Дакуль? Дакуль? Камбат не знаў таксама,
Дзе вораг перад сілай нашай стане.
А Васілю, каб вера не згасала,
Упэўнена сказаў на развітанне:
— Падавіцца фашыст на Беларусі,
Расію-матухну таптаць яму не ўдасца.
Праз месяц-два, а чухаць зад прымусім
Мы гэтую карычневую трасцу.