— Нармальны такі пераход. Ад разгону антыфа да шашлыкоў, —трохі збянтэжыўся я.
— Ведаеш, Кір. Я вось думаю, што ў такіх пасядзелках ля вогнішча больш сэнсу, чым у нашых саколках з анархіямі. Дык згода? Маці дазволіла, бацька нам цалкам давярае, ніякіх пытанняў не будзе, мне і грошай дадуць на мяса.
— Слухай. — я зірнуў пільна на Уладзю. Ён выглядаў не проста задуменным, а вартым жалю, як чалавек, які і насамрэч нешта такое страціў, пра што шкадуй не шкадуй — назад не вернеш. Таму я не стаў пацвельваць: — Уладзя, без крыўды, мне незразумела: чаму ты хочаш на лецішча запрасіць мяне з Юрасём і Ядвісю, а не Віялету?
Ён паціснуў плячыма, зірнуў з кволай усмешкай:
— Вы — сябры, а Віялета — каханая... Ёй не такое трэба.
— А што ёй трэба? — я шчыра вылупіў вочы. — Уладзя, яна ж — жывы чалавек!
— Ты не разумееш, — са шкадаваннем прамовіў ён. — Каханая — гэта каханая.
— Цьфу на цябе, летуценнік, — без злосці вылаяўся я, ляпнуў Уладзю па плячы. — Дурань ты. Яшчэ які яна чалавек.
— Не пачынай, — скрывіўся Уладзя, мабыць, думаючы, што я пачну зноў даказваць, што Віялета
— фанабэрыстая і самазакаханая дурніца.
— Не буду, — усміхнуўся я.
Уздымаўся па лесвіцы ў кватэру і думаў, што вось зараз патэлефаную Ясі. Мне зусім не было страшна, хоць да сустрэчы ў кватэры Юрася я пра такое б і не падумаў. Нават не хваляваўся ніколькі, пачакаў, пакуль скончыцца першая серыя гудкоў (Ядвіся не брала тэлефон, я вырашыў — яна занятая, можа, у яе мокрыя рукі, мые-прыбірае), націснуў выклік яшчэ раз.
— Алё, слухаю!
У яе і сапраўды быў запыханы голас, значыць, не памыліўся.
— Яся, гэта Кір.
— А я пазнала. Нешта здарылася ці проста так?
Я не мог вызначыць па голасе: рада яна майму званку, дый тое не было цяпер важным.
— Яся, слухай. ты — нейкая іншая, я адчуваю.
— Ну, я ж сказала вам, што я — ведзьма.
— Няхай ведзьма, тым лепей. Слухай, ведзьма. Яся, калі пачнецца сапраўднае жыццё? Тое, калі можна будзе жыць, а не граць ролю — вучня, студэнта.
— А далей — ролю дысцыплінаванага работніка, закаханага, вернага мужа, адданага бацькі, — нечакана сур'ёзна, без аніякай падколкі працягнула Ядвіся, пачакала, паслухала маё маўчанне, уздыхнула і дадала: — Усё ўжо даўно пачалося, і ўсё даўно папраўдзе, Кір.
— Калі пачалося? — насамрэч здзівіўся я.
— Тады, калі ты першы раз адчуў сорам за нейкі свой учынак.
Я маўчаў, умомант адкінуты туды, у той дзень, калі дзіўны матылёк трапятаў крылцамі між рудых хвой. Ядвіся слухала маё маўчанне, чакала. Я ўздыхнуў, а больш — заглынуў паветра, якога пачало не ставаць.
— Зразумела. Уладзя кажа, што чалавек ад жывёліны адрозніваецца толькі адным: у чалавека ёсць сумленне.
— Я трошкі не пра тое, — ціха прамовіла Ядвіся.
— Ды я не тупы, — хмыкнуў я. — Зразумеў. А хочаш, праўду скажу?
— Якую?
Мне падалося, Ядвіся крышачку спалохалася. І я з палёгкай выдыхнуў, бо калі б яна сказала хоць з лёгкім ценем гуллівасці, далібог жа, ляпнуў бы ў адказ нешта пошлае. А так сказаў, пра што мроілася, пакуль клыпаў па лесвіцы:
— Вось ты сапраўдная. ну, такая, праўда. І калі б мне было зараз больш за васямнаццаць, каб многа гадоў было, і грошай шмат. я запрасіў бы цябе зараз у кавярню. Менавіта зараз. І пачаставаў шампанскім, ці што ты яшчэ любіш.
— Нармальная мара, Кір, — ціха і даверліва адказала Ядвіся. — Яна спраўдзіцца. Абяцаю.
— Тады пачакаем! — з незразумелым узрушэннем выгукнуў я і дадаў: — Дзякуй.
— За што?
— Што не пасмяялася.
— Табе дзякуй таксама.
— За што?
— Што даверыўся, дзівак.
— А-а-а. Бывай.
— Пакуль! Удачы!
Стала лёгка. Не, Ядвіся — сапраўдная. Хай яна і перакананая, што нейкая асаблівая, трошкі ў будучыню зазірнуць можа. Але ж шчыра думае, не прыкідваецца. Мне гэтага так не хапала цяпер. Я заўсёды быў упэўнены ў Юрасю. А сёння. Што ў ім сваё, а што — маці? А заўтра яго пераканаюць у нечым іншым. Крыўдна. Бач, як раптоўна стаў дарослым.
І яшчэ я думаў пра тое, што ў Юрася і Уладзі няма больш сяброў, хіба вось я. Ну, Уладзя яшчэ ля Віялеты трэцца, а вось Юрась жа нікога да сябе не падпускае. Ці ніхто не хоча падыходзіць? Калі падумаць, не сказаў бы, што Юрась некага яшчэ паважае, апрача мяне і Уладзі. Ну, і вось Ядвісі.
4
Не разумею, навошта ў школах трымаюць настаўнікаў-пенсіянераў? Наш гісторык — год як пенсіянер. Ведаем, што ён надта заслужаны, увесь такі ўзнагароджаны. Што праўда, ведаў у яго ага колькі, выкладае гісторыю цікава, запамінаюцца ў яго нават даты. Але ж ён, акрамя гісторыі, лічыць сваім святым абавязкам зрабіць з нас «грамадзян сваёй краіны». «Мой доўг перад сабой і дзяржавай — выхаваць з вас патрыётаў» — на поўным сур'ёзе кажа, кожнае слова падкрэсліць.