Да яе ззаду наблізіўся Уладзя, падхапіў з падлогі балахон і прыкрыў аголеныя плечы.
Ядвіся не заўважыла гэтага, паўтарыла яшчэ раз замову, павольней, і яшчэ раз, напрыканцы, дадаўшы:
— А словам маім ключ ды замок. Словам маім ключ ды замок. Словам маім ключ ды замок. Адпускай, ператрымаем, — ціха скамандавала мне і дадала хлопчыку: — Ляж, ляж на жывот, нагой не варушы, не глядзі сюды. Усё добра, кроў не цячэ, усё будзе добра.
Адняла скрываўлены скрутак, працерла нагу. Кроў спынілася. Разрэз ішоў праз усю лытку, наўскос, глыбокі і жахлівы. Ніколі такога раней не даводзілася бачыць — разрэзанага так моцна жывога чалавечага цела...
Вакол нас стаялі школьнікі і настаўніцы, але ў такой немаце, як ім пазашывалі раты. Ядвіся павяла вачыма, спытала ціха:
— Мо ў каго якая сурвэтка ёсць. Ці насоўка чыстая?
— Ёсць, ёсць, Божа, што здарылася, Максімка, што здарылася? — маладая настаўніца, перапалоханая, дрыжачымі рукамі працягнула Ядвісі белую насоўку, хацела наблізіцца да хлопчыка, але замёрла, пабачыўшы чорную лужыну пад ім, якая расцяклася мо ў метр. Мабыць, яна была класным кіраўніком гэтага героя.
Ядвіся выцерла рукі, дала насоўку мне, нацягнула на сябе балахон, азірнулася на Уладзю, кіўнула яму ўдзячна.
— Дзе «хуткая»? — спытала.
— Зараз. пад'язджаюць. Яны побач былі на выкліку. — Наталля Іванаўна была не проста перапалоханая — выгляд ляжачага вучня з нагой у лужыне крыві ўводзіў яе ў стан шоку. Я падумаў яшчэ, што яна баіцца самой крыві, якой так многа тут, што адчуваецца яе пах, незвычайны, ні з чым не параўнальны, нейкі цёплы і цягучы, і выглядае кроў так страшна на зялёнай падлозе. Мне самому было вусцішна, і каб не Ядвіся... — Дзеці, дзеці! — Наталля Міхайлаўна прымусіла сябе ўвайсці ў свой статус завуча, толькі голас яе яшчэ дрыжаў: — Разыходзьцеся, калі ласка, нічога страшнага няма, кроў не ідзе, трохі парэзаўся шклом, зараз прыедуць урачы, зробяць перавязку.
Шчыльнае кола пачало хутка распадацца. Яшчэ праз колькі хвілін пачуўся шум ля уваходных дзвярэй: прыехала «хуткая». Жанчына ў зялёным касцюме прайшла да хлопчыка, прысела, памацала нагу, з лёгкім здзіўленнем азірнулася на Ядвісю — яна была найбліжэй.
— Як вы спынілі кроў? Зрэшты, неістотна. Насілкі сюды.
Вакол нас стаялі ўжо не вучні — настаўнікі. І дырэктарка, Рэгіна Казіміраўна. Твар яе быў падобны на паверхню каменя — шэры і нежывы. Яна перахапіла мой позірк, кіўнула, я зразумеў і адышоў убок, чакаючы яе.
— Ты ўсё сам бачыў, Вяргейчык?
— Усё. На маіх вачах. Даруйце, не паспеў. Хоць усё было так. так замаруджана.
Хлопчыка на насілках ужо выносілі са школы.
— Прабач, калі ласка. тут зараз прыбяруць. Ты можаш затрымацца на колькі хвілін?
— Калі трэба.
— То памый рукі і ідзі да майго кабінета.
Я кіўнуў.
Ужо тэхнічка прынесла вядро з вадой, ад месца здарэння адышліся, даючы прыбрацца. Дырэктарка размаўляла з Ядвісяй, азіраючыся на мяне. Уладзя падышоў, несучы куртку Ядвісі і яе заплечнік. Мая куртка вісела сіратой у пустым гардэробе. Ядвіся адышлася ад дырэктаркі, падышла. Уладзя паспеў забраць маю куртку і заплечнік і так пайшоў за намі да рукамыйніка — несучы нашы транты. Мы не размаўлялі, вымылі рукі, Ядвіся апранула куртку, пачакала, пакуль апрануся я.
— Хадзем? Дзякуй, Уладзя!
— Хадзем. А Настачка дзе? — спытаў я сябра.
— Стаіць ля выхаду.
— То бяжы, дзякуй. Пачакай хвіліну. Юрася бачыў?
Ядвіся прыпынілася, але не азіралася — яна таксама хацела пачуць адказ.
— Навошта ён табе? — скрывіўся Уладзя.
— Ды. таксама дзякуй сказаць.
— Ён уцёк адразу. Як пачуў, што Ядвіся. шэпча, дык і выскачыў за дзверы. Ён жа рэаліст.
— Я не шаптала, Уладзя, — павярнулася Ядвіся. — Гэта называецца замова на кроў.
Дырэктарка чакала нас.
— Прабачце, калі ласка, але ж заўтра, ды ўжо сёння мне адказваць. Такое здарэнне. я прашу вас расказаць. Каб ведаць з першых вуснаў, як і што было. І прабачце, калі можна. пісьмова.
Мяне перасмыкнула.
Рэгіна Казіміраўна пабачыла, як змяніўся мой твар. Я паглядзеў на яе, у яе вочы. і яна раптам нібы зменшылася ростам, ператварылася з дырэктаркі ў напужаную цётку. нечыю маці. Для якой той вучань — яе родны сын.
— Давайце паперу. А што Ядвісі пісаць, я яе клікнуў, калі шкло было на падлозе.
— Вы аказвалі першую дапамогу. Спынілі кроў. Божа, мне страшна ўявіць, чым усё магло скончыцца, — раптам прыпынілася дырэктарка ад сваёй жа думкі. — Вечар, ніводнага мужчынынастаўніка, медпункт зачынены, жанчыны. разгубіліся, хто б знайшоў, дзе якую вену ціснуць.
Мы прыселі да стала, я напісаў хутка, у некалькі сказаў: хлопчык узмахнуў заплечнікам, не разлічыў размах, заплечнік яго пацягнуў на вітрыну, удар, аскепкі, кроў, клікнуў Ядвісю.
У дзверы пастукалі, яны прыадчыніліся, Рэгіна Казіміраўна запрасіла:
— Заходзьце, Наталля Іванаўна.
Завуч зайшла, прыпынілася ля дырэктаркі, і яны разам глядзелі на нас з Ядвісяй, як мы пішам.
— Ядвіся, ты прадыктуеш тэкст замовы, ці мне проста напісаць: «А мая аднакласніца Ядзвіга Лелька прачытала замову і спыніла кроў.»?
Яна адклала ручку ўбок, зірнула і нечакана ўсміхнулася прыязна і амаль весела.
— А так і напішам, і з тэкстам замовы! А, Рэгіна Казіміраўна? — звярнулася яна да дырэктаркі.
Тая разгубілася. А што ёй было казаць? Што кроў з такога парэзу насамрэч спынілася сама? Ці
Ядвіся нічога не нашэптвала?
— Дзеці. — загаварыла Наталля Іванаўна. — Я ўсё чула, Ядзя. І ўсё бачыла. І яшчэ штосьці ведаю. Але. вы мусіце разумець. Гэтыя паперы тут не застануцца.
— Тады пішы, — скамандавала мне Ядвіся. — «Удваіх з аднакласніцай мы пераціснулі вены і артэрыі на назе хлопчыка, каб спыніць кроў да прыезду «хуткай дапамогі». Так? — запытальна ўзняла яна вочы на Рэгіну Казіміраўну.
— Так, Ядзечка, так, — з палёгкай заківала тая.
У вестыбюлі вахцёрка, невялікага росту, паўнаватая, круглявая цётка сталага веку схапіла плюшавага сабаку Ядвісі і трымала перад сабой, каб, крый Божа, мы на яго не забыліся, заўсміхалася:
— От, дзевачка мая, бяры свайго падаруначка, бяры.
Сабаку ўзяў я.
Мы ішлі моўчкі. З ніадкуль сыпаўся невялікі снег, тратуар наперадзе быў без адзінага чорнага лапіка следу. Я азірнуўся: за намі ніхто не ішоў, ланцужок нашых слядоў губляўся ўдалечыні.
— Я ведаю, хто твой бацька, Яся, — роўным голасам сказаў я і адчуў, што скочыў у прорву.
Яна рэзка спынілася, як спалохалася нечага наперадзе, павярнулася, зірнула ў твар.
— Што?
— Я знайшоў твайго бацьку, — зрабіў я яшчэ адзін скачок, захлынаючыся жахлівым адчуваннем падзення, ад якога замірала сэрца, але вар'яцкае жаданне падаць было няўмольным, і я дадаў яшчэ: — Я сустракаўся з ім.
— Ты дурань. ты дурань набіты, Кір, — роспачна прастагнала Ядвіся. — Хто цябе прасіў? Што ты нарабіў? Няўжо ты думаеш, што я не ведала пра бацьку? Ён не ведае пра нас, а мы ведаем пра яго ўсё! Я маю ўсе кніжкі яго вершаў, я чытаю яго артыкулы ў газетах, я бачыла яго. няхай здаля, няхай і даўно, але бачыла! У яго — сваё жыццё, свая сям'я! Ні я, ні мама не маем права разбураць яго шчасце, бо мы любім яго! Што ты нарабіў! Ты расказаў яму пра нас? Расказаў пра мяне? Даў адрас? Тэлефон? Кажы!
Яна скончыла роспачным крыкам, а я стаяў, глядзеў на яе твар, і ён ніколі яшчэ не быў такі прыгожы і такі блізкі.
Я маўчаў.
— Кажы!
— Што мне табе казаць, калі ты ўсё ведаеш? — ціха спытаў я. — Казаць, як я першы раз сустрэў у рэдакцыі няшчаснага адзінокага п'яніцу, які заношвае сарочкі да чорных каўнерыкаў, а штаны — да стану бліскучага азадку? Да якога не падысці блізка, бо патыхае перагарам да ванітаў?
— Што? — Ядвіся адступіла крок назад, твар яе скрывіўся. — Гэтага. гэтага не можа быць. Няпраўда! Ты не бацьку майго бачыў!
— Хадзем, Яся, — ціха прапанаваў я. — Праз прысады. Я ўсё апавяду. Прабач, будзе доўга.