Усяслаў. На грэцкай мове Сафія — гэта Мудрасць, Веды, Майстэрства. Без гэтага не можа існаваць самастойна і незалежна дзяржава. А будуючы Сафію, я менш за ўсё кіраваўся пачуццямі веры ў пэўных багоў ці Бога. Мне люба вера дзядоў, але ж сёння ўжо нельга абысціся без мудрасці, ведаў і майстэрства. Нашы пісьмёны-насечкі — учарашні дзень. Яны не выведуць нас да мудрасці, не дадуць нам ведаў і майстэрства. Яраславічы з’ядналіся супраць нас на грунце новай веры і новага бога. Узвёўшы сабор у Полацку, я ўраўняў маю дзяржаву з Ноўгарадам і Кіевам, не кажучы пра іншыя княствы. Цяпер вайна супраць нас — гэта вайна супраць новага бога, супраць адзінаверцаў. Яны не змогуць не лічыцца з гэтым.
Рагвалод-Барыс (іранічна). З гэтае прычыны ты і абрабаваў наўгародскую Сафію, а званы яе павесіў у Сафіі полацкай?..
Усяслаў. Я адпомсціў Рурыкавічам і Ноўгараду за разбураны Полацк і спробу знішчыць дынастыю Рагвалода. З гэтай нагоды я і табе надаў імя прапрапрадзеда. А што да званоў, то якая новаму богу розніца, у чыёй Сафіі яны званіць будуць. Галоўнае, каб званілі і каб звон іх ва ўсіх княствах рускіх чуваць быў. А Ноўгарад бы ведаў, што ён падначалены Полацку.
Рагвалод-Барыс. Здзіўляюся, як ты можаш жыць з такой расколінай у душы.
Усяслаў. Расколіна не ў маёй душы, а ў нашым жыцці. Я — над расколінай! Я — мост праз яе! I вы, сыны мае, будзеце будаваць свой мост з двух берагоў. Не пабудуеце — загінеце і дзяржаву загубіце. А вера мая з уладаю звязана. Адзіны Бог, адзіны князь, адзіная дзяржава! Інакш — пагібель!
Рагвалод-Барыс (разгублена). А каму трэба дзяржава, дзе ўсё будзе разбурана, перайначана, падменена і апаганена? (Пасля працяглай паўзы.) Што ж вы маўчыце?..
Усяслаў. Калі людзі нашы не пад прымусам, а па волі сваёй прымуць новую веру і пры гэтым не перастануць пакланяцца ўсяму жывому на зямлі і не здрадзяць звычаям прашчураў, атрымаецца нешта магутнае, непераможнае і пад Сонцам вечнае. На жаль, гэтага не разумеюць нават вешчуны, не кажучы ўжо пра вас.
Глеб (адчужана). «Верую во единаго Бога Отца, Вседержителя, Творца небу и земли, видимым же всем и невидимым. И во единаго Господа Иисуса Христа, Сына Божия, Единороднаго, Иже от Отца рожденнаго прежде всех век; Света от Света, Бога истинна от Бога истинна, рожденна, несотворенна, единосущна Отцу, Имже вся быша. Нас ради человек и нашего ради спасения сшедшаго с небес и воплотившагося от Духа Свята и Марии Девы, и вочеловечшася. Распятаго же за ны при Понтийстем Пилате, и страдавша, и погребенна. И воскресшаго в третий день по Писанием. И возшедшаго на небеса, и седяща одесную Отца. И паки грядущаго со славою судити живым и мертвым, Егоже Царствию не будет конца. И в Духа Святаго, Господа, Животворящаго, Иже от Отца исходящаго, Иже со Отцем и Сыном спокланяема и сславима, глаголавшаго пророки. Во едину Святую, Соборную и Апостольскую Церковь. Исповедую едино крещение во оставление грехов. Чаю воскресения мертвых, и жизни будущаго века. Аминь».
Крадучыся ў прыцемках, да поруба падыходзіць чалавек у манаскай вопратцы. У ім можна пазнаць ваяводу Данілу. Ён кідае ў акенца бяросту і знікае. Здзіўлены Усяслаў падбірае яе.
Усяслаў (спрабуе прачытаць у паўзмроку). «Не падыходзьце да акенца, бо заколяць…»
Устрывожаныя княжычы ўскакваюць з падлогі, запытальна глядзяць на бацьку. А ён абдымае сыноў і адступае з імі да сцяны, далей ад акенца.
Сцэна паволі зацямняецца.
V
Летапісец (на фоне ўзрастаючага трывожнага перазвону). «В лето 6576 (1068). Придоша иноплеменьници на Русьску землю, половьци мнози. Изяслав же, и Святослав, и Всеволод изидоша противу им на Льто. И бывши нощи, подъидоша противу собе. Грех же ради наших пусти бог на ны поганыя, и побегоша русьскыи князи, и победиша половьци… Изяславу же со Всеволодом Кыеву побегшю, а Святославу Чернигову, и людье кыевстии прибегоша Кыеву, и створиша вече на торговищи, и реша, пославшеся ко князю: «Се половци росулися по земли; дай, княже, оружье и кони, и еще бьемся с ними». Изяслав же сего не послуша…»
Звон нарастае. Летапісец знікае. Сцэна крыху асвятляецца. Перапалоханы, разгублены бегае па палацы князь Iзяслаў. За ім спакойна назірае ігумен Феадосій.
Ізяслаў. Гэта ўсё! Канец! Смерць! Яны да раніцы будуць тут! За што?! За што?! За што гэтае боскае пакаранне?!
Феадосій. У Бога і папытай, княжа. У сумлення свайго…