— Ну, стары грахаводнік, як маешся? Добра перанеслі сённяшні вечар?
Вакол яго кашэчага рота пабеглі складкі, як у Моц, за шкельцамі бліснулі фальшывыя вочы. Па ім раптам стала відаць, што ён піша не толькі эсэ пра палітыку і культуру і вершаваныя гімны, але і больш за трыццаць гадоў мае дачыненне да тэатра. Гёфген і Ота Ульрыхс доўга моўчкі і моцна трэслі адзін аднаму рукі. Дырэктар Шміц неспадзявана мяккім, прыемным голасам сказаў нейкі жарт, а фраў фон Гэрцфэльд усміхалася з беспрычыннай іроніяй, прычым яе залаціста карыя вочы, вільготныя ад унутранай цеплыні і амаль умольныя, глядзелі на Гендрыка. Ён пачаў раіцца з ёю над меню, што дазволіла ёй пасунуцца да яго сваімі раздыханымі грудзьмі. Яго сцярвозная ўсмешка, здавалася, зусім не палохала яе: яна да яе прывыкла, яна падабалася ёй.
Калі татуля Ганзэман прыняў заказ, Гёфген загаварыў пра сваю пастаноўку "Абуджэння вясны".
— Будзе прыстойна, думаю, — сказаў ён сур'ёзна, а вочы тым часам слізгалі па кавярні, аглядваючы актораў, як вочы палкаводца азіраюць войска. — Вэндлу Зіберт не сапсуе, Банэці, канечне, не ідэальны Мэльхіёр Габар, але справіцца, наша дэманічная Морэнвіц дасць першакласную Ільзу.
Не часта здаралася, каб ён гаварыў вось так проста, без кепікаў, сур'ёзна і дзелавіта, як цяпер. Кроге паважліва, не без подзіву прыслухаўся. І толькі Гэрцфэльд зноў прыпсавала Гёфгену настрой, калі, саркастычна-падлізліва наблізіўшы вялікі, прыпудраны твар да самага Гёфгена, заўважыла:
— Ну, а што да Морыца Штыфеля, — дык тут ужо з самага аўтарытэтнага боку, самой Дорай, запэўнена, што малады актор, якому мы даверылі гэтую ролю, зусім не без таленту...
Кроге няўхвальна нахмурыў лоб. Гёфген як бы нічога і не змеціў.
— А што б вы сказалі, дарагая, калі б вам даручылі ролю фраў Габар? — у лоб спытаўся ён у Гэрцфэльд.
Гэта ўжо быў адкрыты і грубы глум. Што фраў Гэрцфэльд бог абдзяліў талентам, ведалі ўсе, і ўсе ведалі, што яна ад гэтага пакутавала. Любілі пакепваць з таго, што разумная дама не магла перасіліць сябе і абмежавацца хоць бы сціплымі ролямі старых матухнаў. На бестактоўнасць Гендрыка яна паспрабавала раўнадyшна перасмыкнуць плячыма, але нават пад грымам было відаць, як густая чырвань з адлівам у фіялетавасць расплылася па ўсёй плошчы яе вялікага немаладога твару. Кроге ўсё гэта бачыў, і ў яго сэрца зашчымела ад жалю, блізкага да пяшчоты: колісь у Кроге быў раман з фраў Гэрцфэльд.
Каб перамяніць тэму ці, правільней, перайсці да той тэмы, якая яго сапраўды сур'ёзна займала, Ульрыхс загаварыў пра рэвалюцыйны тэатр.
Рэвалюцыйны тэатр быў задуманы як серыя нядзельных ранішніх спектакляў у пастаноўцы Гендрыка Гёфгена пад патранажам камуністычнай арганізацыі. Ульрыхс, для якога сцэна ў першую чаргу і перш за ўсё азначала палітычны інструмент, з учэпістай натхнёнасцю ўхапіўся за гэты праект. П'еса, якую падабралі для прэм'еры, бліскуча падыходзіла для адкрыцця тэатра, ён яшчэ раз грунтоўна вывучыў яе.
— Партыя вельмі цікавіцца нашым праектам, — заявіў ён і з поўным значэння, змоўніцкім выглядам паглядзеў на Гёфгена, як бы не заўважаючы Кроге, Шміца і Гэрцфэльд, але горды тым, што і яны яго чуюць і што яго словы ўражваюць іх.
— Яно так, але ці сплаціць мне партыя адшкадаванне, калі добрыя гамбуржцы пачнуць байкатаваць маю ўстанову, — бурчаў Кроге, якога думка пра рэвалюцыйны тэатр увяла ў скептычна-прыкры настрой. — Так, — сказаў ён, — у 1918 годзе яшчэ можна было дазволіць сабе такія эксперыменты. А сёння...
Гёфген і Ульрыхс пераглянуліся, у іх позірках чыталіся высакамернасць і тайнае ўзаемаразуменне, а таксама пагарда да мяшчанскага мыслення іх дырэктара. Так яны глядзелі доўга, фраў фон Гэрцфэльд бачыла гэта і пакутавала. Нарэшце Гёфген, крыху па-бацькоўску паблажліва, звярнуўся да Кроге і Шміца.
— Рэвалюцыйны тэатр нам не пашкодзіць, напэўна не, паверце, татуля Шміц! Добрае ніколі чалавека не кампраметуе. Рэвалюцыйны тэатр будзе добры тэатр, бліскучы! Справа, за якою стаіць сапраўдная вера, сапраўдны энтузіязм, пераканае ўсіх — нават ворагі замоўкнуць перад гэтай маніфестацыяй нашых палымяных ідэй.
Яго вочы свяціліся, крыху касавyрылі і, здавалася, глядзелі ўдалечыню з захапленнем, туды, дзе прымаліся вялікія рашэнні. Падбародак ён трымаў горда задзёртым; на бледным, крыху адкінутым назад, пачуццёвым абліччы ляжаў бляск упэўненасці ў перамозе.
"Гэта сапраўдная захопленасць, — думала Геда фон Гэрцфэльд. — Гэтага сыграць ён не можа, хоць і такі таленавіты."
Яна з трыумфам паглядзела на Кроге, які не змог прыхаваць хвалявання. Ульрыхс радасна падняў галаву.