Я глядзеў, аслупянелы ад здзiўлення, i пытаўся ў сябе, хто з нас вар'ят, ён цi я.
Але раптам ён спынiўся, зрабiў некалькi крокаў наперад, як гэта робяць акцёры на сцэне, пакланiўся, адступаючыся назад з тонкай усмешкай i пасылаючы дрыгатлiвай рукой блазенскiя пацалункi ў бок двух радоў падрэзаных дрэў.
I потым зноў пачаў сур'ёзна праходжвацца. З гэтага дня я не зводзiў з яго вачэй; i шторанiцы ён паўтараў сваё бязглуздае практыкаванне.
Мной авалодала неўтаймавальная прага загаварыць з iм. Я асмелiўся i, павiтаўшыся, сказаў:
- А сёння неблагое надвор'е, пане.
Ён пакланiўся:
- Праўда, пане, такое самае надвор'е бывала ў даўнiя часы.
Праз тыдзень мы былi сябрамi, i я ведаў яго гiсторыю. Ён вучыў танцам у Оперы за Людовiкам XV. Прыгожы кiй падараваў яму граф дэ Клермон. I калi з iм пачыналi гаворку пра танцы, яго было не спынiць.
Неяк аднаго разу ён мне даверлiва сказаў:
- Я ажанiўся з Кастры, пане. Калi хочаце, я вас пазнаёмлю, але яна прыходзiць сюды толькi па абедзе. Разумееце, нам гэты сад - наша радасць i наша жыццё. Гэта ўсё, што нам застаецца ад мiнулага. Нам здаецца, што мы знiкнем, як толькi яго не будзе. Тут усё старое i высакароднае, праўда? Я быццам дыхаю паветрам, якое зусiм не змянiлася з майго юнацтва. Мы з жонкаю заўсёды гуляем тут па поўднi. Але я прыходжу сюды ранiцаю, бо ўстаю на золку.
Адразу пасля снедання я вярнуўся ў Люксембургскi сад i неўзабаве заўважыў свайго сябра, якi зграбна падаваў руку старэнькай жанчыне, з якою мяне пазнаёмiлi. Гэта была славутая Кастры, вялiкая танцорка, любiмая прынцамi, каралём, усiм гэтым шляхетным стагоддзем, ад якога нам нiбы застаўся пах кахання.
Мы селi на каменную лаўку. Быў травень. Водар кветак лiўся ў чысцюткiм садзе, сонейка струменiлася ў лiсцi i рассявала на нас вялiкiя кроплi святла, якiя пазалацiлi чорную сукенку Кастры.
Сад быў пусты.
Здалёк далятаў грукат фiякраў.
- Растлумачце вы мне, што такое быў менуэт? - спытаўся я ў старога танцора.
Ён страпянуўся.
- Менуэт, пане, гэта каралева танцаў i танец каралеў, чуеце? Як няма больш каралеў, няма больш менуэта.
I стары доўга, напышлiва хвалiў менуэт, але я нiчога не зразумеў i таму папрасiў, каб мне апiсалi ўсе па, усе рухi, усе пазiцыi. Ён збiўся ў адчаi, што не стае слоў, знерваваны i засмучаны.
I раптам павярнуўся да сваёй векапомнай сяброўкi, увесь час маўклiвай i сур'ёзнай:
- Элiз, хочаш... скажы, будзь ласкавая, цi не паказаць нам пану, як гэта было?
Яна трывожна азiрнулася i, не гаворачы нi слова, паднялася i стала насупраць яго.
I тут я ўбачыў незабыўнае.
Яны хадзiлi ўзад i ўперад, крыўлялiся, як дзецi, усмiхалiся, хiсталiся, кланялiся, падскоквалi, як дзве старыя лялькi, вымушаныя танцаваць старым, крыху разладжаным механiзмам, створаным калiсьцi вельмi спрытным майстрам паводле моды свайго часу.
Я глядзеў на iх, i сэрца хвалявалi незвычайныя пачуццi, невыказная меланхолiя ахапiла душу. Мне падалося, што перада мною ўбогiя камiчныя зданi, сiвыя прыхаднi цэлага стагоддзя. Мне хацелася смяяцца i плакаць.
Нечакана яны спынiлiся, фiгуры танца скончылiся. Некалькi iмгненняў яны стаялi адно перад адным, твары iх скрывiлiся, вочы замiргалi... Яны абнялiся i заплакалi.
Праз тры днi я выязджаў у правiнцыю. Я iх нiколi больш не ўбачыў. Калi праз два гады я вярнуўся ў Парыж, сад зматлашылi. Што сталася са старымi без iх даўняга саду са звiлiстымi сцяжынкамi, з пахам мiнулага i прыгожымi грабавымi абсадамi?
Памерлi? Цi блукаюць па сучасных вулiцах? А можа, гэтыя прывiды мiнулага, што нiколi не вернуцца ў свой век, танцуюць свой фантастычны менуэт у месячным святле сярод цвiнтарных кiпарысаў памiж магiламi ўздоўж сцежак?
Успамiн пра iх гняце, мучыць, не дае спакою, ранiць мяне i цяпер. Чаму гэтак? Не ведаю.
Вы, мусiць, будзеце смяяцца, не?