Дзверы адчыніла Антаніна Іванаўна. Яна ведала Рэню, бо тая ўжо некалькі разоў прыходзіла да Зоі, і цяпер абрадавалася ёй.
— Ой, што вы, што вы!..— сумелася Рэня, калі Антаніна Іванаўна пачала ёй памагаць распранацца. — Я сама, сама… Ды не бярыце вы паліто, яно такое мокрае.
— Трэці дзень дождж сыпле, — вешаючы Рэніна паліто, скардзілася Антаніна Іванаўна.— Ды нічога не зробіш. Восень. Добра яшчэ, што кастрычнік быў цёплы.
Выціраючы насоўкай мокрыя рукі, Рэня ўвайшла ў пакой. Міхал Паўлавіч сядзеў за сталом і нешта пісаў. Перад ім ляжаў цэлы стус тонкіх і тоўстых кніжак. Міхал Паўлавіч паўзверх акуляраў паглядзеў на Рэню, усміхнуўся.
— А дзе ж Зоя?— спытала Рэня.
— Зараз, Рэнечка, прыйдзе. Ты пасядзі, яна да краўчыхі пабегла. Гэта тут, недалёка,— разгладжваючы рукамі фартух, гаварыла Антаніна Іванаўна.
— Да краўчыхі? — здзівілася Рэня. Яна была ўпэўнена, што Зоя захварэла.— Дык хіба яна не хворая?
— Дзякуй богу, здаровая. А што? — перастала разгладжваць фартух Антаніна Іванаўна.
— Дык чаму ж яна не ходзіць на работу?
Антаніна Іванаўна села, склала рукі.
— А хіба яна вам нічога не сказала? — здзівілася Антаніна Іванаўна і неяк адразу запнулася, не ведаючы, ці гаварыць пра тое, пра што сама дачка не сказала сваёй сяброўцы.
— Я нічога не ведаю,— паціснула плячыма Рэня.— А што здарылася? — спыталася яна ў Антаніны Іванаўны, але, не дачакаўшыся адказу, павярнулася да Міхала Паўлавіча.
Міхал Паўлавіч зняў акуляры, сабраў спісаныя лісткі, паклаў іх у тонкую зялёную папку.
— Я сам, Рэнечка, толькі сёння пра ўсё даведаўся,— сказаў ён.— Гэта ж яна работу кінула, звольнілася. Цяжка, бачыце, ёй там, — апошнія словы ён сказаў з’едліва.
— А і цяжка, Мішачка, каб не было цяжка, не кінула б,— павярнулася да мужа Антаніна Іванаўна. Мяккая і лагодная за хвіліну да гэтага, яна ўся неяк натапырылася, як квактуха, убачыўшы, што нехта хоча схапіць яе кураня.
Міхал Паўлавіч нібы не чуў, што сказала жонка.
— Вось,— падняў ён тонкую зялёную папку.— Успаміны пішу. Узрадаваўся, што на пенсію выйшаў… палкоўнік. А мне, мусіць, не ўспамінамі трэба займацца, а сённяшнім днём,— і ён з горыччу кінуў папку на стол.— У сваёй хаце парадку не навяду.
— Як жа гэта так… Нікому нічога не сказаўшы, не параіўшыся… Мы ўсе цумалі, што яна хворая,— гаварыла Рэня.
— Разумееце… — хадзіў Міхал Паўлавіч па пакоі. — За ўсё жыццё ніколі пальцам да яе не дакрануўся, а тут, паверыце, захацелася зняць папружку.
— Ах, Мішачка,— успляснула рукамі Антаніна Іванаўна.— Ну, хіба можна так нават гаварыць… Вось яна і адчувае, што ты такі злосны, таму і бегае недзе. У хаце сядзець не хоча.
— Як жа гэта так,— паварочвалася Рэня то да Антаніны Іванаўны, то до Міхала Паўлавіча. — Яна ж ужо асвойваць работу пачала… Яшчэ крыху, і самастойна працавала б…
— А яна кажа, што не выходзіла ў яе нічога,— сказала Антаніна Іванаўна.— А што цяжка ёй, дык гэта я веру. Вунь, на трэску высахла за гэтыя тры месяцы. Ды яшчэ начальнік там нечага на яе ўз’еўся. Сварыўся на сходзе.
— Вось дурніца, —закіпяцілася Рэня. — Сварыўся… А на каго ён не сварыцца… Гэта ў яго характар такі. А што цяжка ёй, дык усім спачатку, з непрывычкі, цяжка. Яна ў вас проста да работы не прывучаная.
— Во, во, — спыніўся пасярод пакоя Міхал Паўлавіч. — I я тое самае кажу. Раздурыла дачушку, — кінуў ён жонцы.
— Я ведаю, што я ва ўсім вінавата, ты ўжо казаў мне гэта, — і куточкі губ у Антаніны Іванаўны задрыжэлі.— Адно дзіця страціла, другое раздурыла…
— Не трэба, не трэба,— захвалявалася Рэня. Яна зразумела, на што намякала Антаніна Іванаўна, бо Зоя расказвала ёй пра няшчасце, якое здарылася ў іх сям’і. Цяпер Рэня спалохалася, каб размова не перайшла на тое, пра што, яна ведае, вельмі цяжка гаварыць і бацьку, і маці. I яна загаварыла пра Зою.— Я проста не ведаю, што цяпер і параіць ёй. Адно скажу, што зрабіла яна вялікае глупства. Гэта трэба неяк паправіць. Але як?
— Пагаварыце вы з ёй, Рэня,— пазіраючы некуды ўбок, сказаў Міхал Паўлавіч. — Цяпер такі свет пайшоў, што дзеці больш сяброў слухаюць, чым бацькоў.— Яму, відаць, было няёмка, што Антаніна Іванаўна пры чужым чалавеку пачала гаварыць пра тое, пра што яны і між сабою не заўсёды адважваліся гаварыць.
Антаніна Іванаўна ўздыхнула і выцерла далонямі вочы. Яна і сама, відаць, не ведала, што цяпер рабіць — ці да канца абараняць дачку, ці згадзіцца з мужам.
— Божа, божа,— прашаптала яна.— Малыя дзеці — малое гора, вялікія дзеці — вялікае гора.