22
— Мама, ну чаго ты ўсё плачаш? — гаварыў Юра Антаніне Іванаўне, абдымаючы яе.— Ці ты не рада, што я знайшоўся?
— Божа мой, тайком ад мяне, хаваючыся…— выцірала далонямі слёзы Антаніна Іванаўна.— Ды трэба ж было паказаць вам яго мне, ды я ж адразу пазнала б яго… Дзіця ты маё роднае, пакутнік ты мой вялікі…— прыгаварвае Антаніна Іванаўна і зноў заліваецца слязьмі.
— Ну, на пакутніка ён не вельмі падобны. Паглядзі, які высокі, здаровы, прыгожы,— глухаватым ад хвалявання голасам гаворыць бацька.
Міхал Паўлавіч стаіць каля Юры, і абодва яны, аднолькавага росту, плячыстыя, цяпер добра відаць, як падобны адзін на аднаго.
Антаніна Іванаўна нагадвае цяпер Рэні маці Валодзі Кажухова, якая некалі знайшла свайго сына і прыехала за ім у Калінаўку. Яна таксама ўвесь час плакала і, як прывязаная, хадзіла за Валодзем. Так цяпер ходзіць за Юрам Антаніна Іванаўна. 3 пакоя ў пакой, з кухні ў калідор і назад у кухню.
А Юра неўпрыкмет з цікавасцю аглядае кватэру, пазірае на канапу, на паліцу з кнігамі, на драўляныя ложкі ў спальні з гарою вялікіх і малых падушак. Гэта дом яго бацькоў, значыцца, і яго дом.
Антаніна Іванаўна стаіць ля Юры і дзвюма рукамі трымае яго за локаць. Юра адчувае мяккія матчыны пальцы, і сэрца яго агортвае нязнаная дагэтуль радасць. Ля яго стаіць яго маці!..
Ён пазірае на матчыны рукі. Ружовыя, у маршчынках рукі. Але якія яны мяккія, ласкавыя. Ды і ўся маці такая ж мяккая, ласкавая,— і шчака яе, і хада, і голас. Іменна такою яе ўяўляў сабе Юра.
А бацька… Іменна такога бацьку і хацеў мець Юра. Бацьку, якім можна ганарыцца. Вось стаіць ён, з сівымі скронямі, былы камандзір, некалькі разоў паранены, шмат разоў узнагароджаны…
— Дык хто ж ты ў нас — Шура ці Юра? — пытаецца Міхал Паўлавіч.
— Канечне, Шура, Шурачка,— адказвае за сына Антаніна Іванаўна.
— Але ж ён прывык ужо… і ў дакументах у яго — Юра,— не згаджаецца бацька.
— Як хочаце, так і завіце,— смяецца Юра.
Вечарамі да іх збіраюцца суседзі, знаёмыя. Павіншаваць Булатаў з такой радасцю, паглядзець на Юру. Міхал Паўлавіч каторы раз паказвае лісты, расказвае, як, нарэшце, пацвердзілася, што Юра Наватораў — гэта той самы хлопчык Шура Булат, якога некалі вайна разлучыла з бацькамі.
— А чаму ж яго Юрам назвалі? — пытаецца цётка Маша, якая таксама прыйшла да Булатаў паглядзець на знойдзенага сына.
— А мне расказвалі,—тлумачыць Юра,— што калі спыталіся ў мяне, як мяне завуць, дык я сказаў «Урык». Гэта, мусіць, азначала Шурык, а ў дзіцячым доме падумалі, што Юрык, ды так і запісалі.
— Так, так, сынок, ты ніяк не мог літару «ш» вымавіць,—усцешылася Антаніна Іванаўна, пачуўшы новую падрабязнасць.— Памятаеш, Мішачка? — павярнулася яна да мужа.
Міхал Паўлавіч заківаў галавою.
— А ведаеш, мама,— узяў Юра руку Антаніны Іванаўны,— я вось цяпер, калі пачынаю ўспамінаць, то неяк смутна-смутна, нібы кінафільм, які глядзеў даўно-даўно, бачу доўгую белую дарогу, якая бяжыць некуды далёка-далёка. А па гэтай дарозе ідуць людзі. Многа людзей. Мяне нясуць на руках, а я пазіраю на гэтую дарогу, на дзяўчынку, якую вядзе за руку жанчына… Пасля яшчэ ўспамінаю, як нешта трашчала і грукатала і як беглі, крычалі людзі…
— Было ўсё гэта, Шурачка, было,— ківае галавою Антаніна Іванаўна і зноў выцірае далонямі памакрэлыя вочы.
— Ну, досыць, досыць,— паціскае Юра мяккую матчыну руку.— Не будзем больш пра гэта гаварыць.
— Ты яшчэ пасля хваробы добра не ачуняла,— непакоіцца і Міхал Паўлавіч.
— Што ты, што ты!..— замахала на яго рукамі Антаніна Іванаўна.— Я цяпер ад усіх хвароб назаўсёды вылечылася.
…Ужо некалькі дзён, як Юра дома, а Антаніна Іванаўна не можа паверыць свайму шчасцю. Тую ноч, калі Юра ўпершыню начаваў у роднай хаце, яна амаль зусім не спала. Толькі пад раніцу крыху звяла вочы. Прачнулася, уся мокрая ад халоднага поту. На нейкую хвіліну здалося, што ўсё гэта прыснілася, што ўсё гэта толькі сон, зноў сон, які так часта за доўгія дзевятнаццаць год бачыла Антаніна Іванаўна — нібы сын яе знайшоўся, нібы ён зноў з імі. Яна падхапілася, босая пайшла ў другі пакой, стала ля канапы, на якой спаў Юра.
Не, гэта не прыснілася Антаніне Іванаўне, яе сын быў тут. У акно падала святло ліхтара, які гарэў на вуліцы, і ў пакоі было не зусім цёмна. Антаніна Іванаўна доўга глядзела на сына, слухала, як ён роўна, спакойна дыхаў. Яна больш не лягла ў ложак. Калі на вуліцы пачало шарэць, яна пайшла ў кухню. Ціхенька, каб не стукнуць ніводнай талеркаю, пачала рыхтаваць снеданне.
«Як толькі прачнецца, хай усё будзе гатова,— думала яна.— Бедны хлопчык, усё жыццё не ведаў матчынай ласкі, ніхто ніколі не пашкадаваў яго, не папесціў. Хоць цяпер, хоць гэтыя кароткія дні хай будзе яму добра. А там жа зноў інстытут, інтэрнат, сталоўкі!» Маці зрабілася страшна ад думкі, што дні канікул скончацца і ён паедзе зноў, яго зноў не будзе з імі. «Хай бы ўзяў адпачынак на які год у інстытуце,— думае Антаніна Іванаўна.— Там жа таксама людзі сядзяць, павінны зразумець, што значыць праз дзевятнаццаць год бацькоў сваіх знайсці».