Калi ж iншы раз спуску спадарожнiчае пакута, яму можа спадарожнiчаць i радасць. I ў гэтым слове няма перабольшвання. Я зноў уяўляю Сiзiфа, калi ён вяртаецца да абломка скалы. Спачатку была пакута. Калi выявы зямнога жыцця яшчэ надта свежыя ў памяцi, калi поклiч шчасця занадта магутны, здараецца, што туга агортвае душу чалавека: i гэта - перамога каменя, тады сам чалавек камень. Роспач настолькi вялiкая, што вытрываць яе вельмi цяжка. У кожнага з нас была свая Гефсiманская ноч. Але прыгнятальныя iсцiны развейваюцца, калi iх усведамляеш ясна i цалкам. Так, Эдып спачатку падпарадкоўваецца лёсу, таго не ведаючы сам. I толькi з той хвiлiны, калi ён раптам усё ўсведамляе, пачынаецца яго трагедыя. Але ў той жа час, сляпы i прыведзены ў роспач, Эдып разумее, што адзiная нiтка, якая злучае яго з гэтым светам, - гэта кволая ручка дачкi. I тады ён прамаўляе нi з чым не параўнальныя словы: "Нягледзячы на ўсе выпрабаваннi, якiя давялося мне зведаць, мая старасць i велiч маёй душы дазваляюць мне меркаваць, што ўсё - добра". Сафоклаў Эдып, як i Кiрылаў Дастаеўскага, вызначае такiм чынам формулу абсурднай перамогi. Антычная мудрасць злучаецца з сучасным гераiзмам.
Адкрыць абсурд можна адно адчуўшы спакусу напiсаць падручнiк шчасця. "Як! Прабачце - такiмi вузкiмi пуцявiнамi?.." Але ж свет - адзiн. I абсурд i шчасце - дзецi адной зямлi. Яны неразлучныя. Было б памылкай сказаць, што шчасце вынiкае з адкрыцця абсурду. Але здараецца так, што пачуццё абсурду нараджаецца ад вялiкага шчасця. "Я мяркую, што ўсё - добра", - кажа Эдып, i гэта святыя словы. Яны адбiваюцца рэхам у суровым i цесным чалавечым сусвеце. Яны вучаць, што не ўсё яшчэ было i ёсць вычарпана. Яны выганяюць з гэтага свету бога, якi ўвайшоў сюды разам з незадаволенасцю i густам да марных пакут. Яны робяць лёс справай самога чалавека, справай, якую людзi павiнны вырашаць самi i памiж сабой.
У гэтым i тоiцца маўклiвая радасць Сiзiфа. Яго лёс належыць яму. I абломак скалы - ягоная справа. Вось так, сузiраючы свае пакуты, абсурдны чалавек прымушае змоўкнуць усiх iдалаў. I тады ў раптоўна ацiхлым сусвеце зноў пачынаюць гучаць тысячы тонкiх зачараваных зямных галасоў. Невыразныя i таемныя клiчы, прывiтаннi, якiмi вабiць кожны твар, - гэта i ёсць тое, што нясе з сабой перамога, гэта i ёсць узнагарода за яе. Няма сонца без ценю, i ноч таксама трэба зазнаць. Абсурдны чалавек кажа "так", i цяпер яго намаганням не будзе канца. Калi ж i ёсць свой лёс аднаго, дык нейкага вярхоўнага лёсу не iснуе наогул цi iснуе, прынамсi, толькi адзiн - той, якi абсурдны чалавек лiчыць няўхiльным i вартым пагарды. У астатнiм ён адчувае сябе гаспадаром сваiх дзён. У тое мiмалётнае iмгненне, калi чалавек азiраецца i акiдвае вокам сваё жыццё, Сiзiф, вяртаючыся да камлыгi, сузiрае чараду бязладных рухаў, якiя складаюць яго лёс, створаны iм самiм, злучаны непарушна яго памяццю i гэтак хутка змацаваны пячаткаю смерцi. I так, упэўнены ў выключна чалавечым паходжаннi ўсяго чалавечага, падобны да сляпога, якi прагне ўбачыць i ведае, што ночы не будзе канца, Сiзiф нiколi не спыняе свой крок. Яго камень коцiцца i цяпер.
Я пакiдаю Сiзiфа каля падножжа гары! Свайго цяжару не пазбыцца нiколi. Але Сiзiф вучыць найвышэйшай адданасцi, якая адмаўляе багоў i ўздымае абломкi скал. Ён таксама мяркуе, што ўсё - добра. I цяпер гэты сусвет, дзе няма гаспадара, не здаецца яму нi бясплодным, нi нiкчэмным. Кожны драбок гэтага каменя, кожны водблiск руды, затоенай у гэтай змрочнай гары, самi ўтвараюць сабой цэлы свет. I адной барацьбы за ўзыход да вяршынi ўжо досыць, каб напоўнiць чалавечае сэрца. Сiзiфа трэба ўяўляць шчаслiвым.