Біблія — матрыца нашых ведаў, аснова нашай цывілізацыі. Вядомы філосаф К. Ясперс сцвярджаў: «Біблія і біблейская рэлігія ёсць выток філасофіі, пастаянны арыенцір і крыніца вечных ісцін». Чытаць Біблію неабходна кожнаму, каб узвысіцца духам, спазнаць сапраўдныя каштоўнасці, навучыцца любові.
1. Дайце азначэнне слову «рэлігія», мэце рэлігіі, сутнасці рэлігіі, аснове рэлігіі.
2. Як вы разумееце Бога і веру ў Бога? Чаму без веры нельга жыць чалавеку?
3. Як можна разумець Святую Тройцу?
4. Што ўяўляе сабою адна з самых вялікіх кніг усіх часоў і народаў — Біблія?
5. Як вы разумееце сюжэт пра стварэнне свету ў Бібліі? Што вы ведаеце з іншых навук пра Космас, утварэнне Зямлі, жыццё на Зямлі?
6. Што сімвалічна абазначае біблейскі сюжэт пра грэхападзенне?
7. Якое значэнне мае паданне пра Патоп у гісторыі культуры?
8. Прывядзіце факты розных навук, якія сведчаць пра прыродныя катаклізмы ў гісторыі Зямлі.
9. У чым сімвалічны сэнс паданняў пра Каіна і Авеля, пра Вавілонскую вежу, пра зыход яўрэяў з Егіпта?
10. Што вы ведаеце пра цароў Давіда і Саламона? Прачытайце ў Бібліі Псалмы Давіда і Прытчы Саламона.
11. Якімі асноўнымі ідэямі адрозніваецца Новы Запавет ад Старога?
РАЗДЗЕЛ 4
Гісторыя беларускай літаратуры ў яе міфа-паэтычных вытоках
Праяўленне міфалагічнай свядомасці ў першых творах пісьмовасці на беларускіх землях
Розныя гістарычныя дадзеныя пераканаўча сведчаць пра тое, што пісьменнасцю на Русі карысталіся ўжо ў ІХ ст. — першай палове Х ст. У рускай навуцы шырока ўведзена ва ўжытак так званая Вялесава кніга, створаная, як мяркуюць, наўгародскімі жрацамі ў ІХ ст. Але паколькі беларускія даследчыкі ў цэлым негатыўна ставяцца да гэтага помніка, мы вымушаны абыходзіць яго ўвагай.
Распаўсюджанне пі сьмовасці пасля хрысціянізацыі ўсходніх славян Уладзімірам адбывалася галоўным чынам на беларускіх землях, што мы звязваем з працяглай традыцыяй бачання тэрыторыі цяперашняй Беларусі як сакральнага цэнтру ўсходняга славянства. Імёны высокаадукаваных людзей ХІ-ХІІ стст. Кірылы Тураўскага, Ефрасінні Полацкай, Кліменція Смалячыча, Аўраамія Смаленскага — гонар нашай зямлі.
З пачаткам пісьмовасці на Беларусь прыходзілі перш за ўсё кананічныя тэксты Бібл іі, але з’яўляліся і апокрыфы (ад грэц. «недаступны», «прыхаваны»), якія асвятлялі больш поўна тыя факты, што ў канон не ўваходзілі. Адным з найбольш папулярных у той час быў апокрыф «ХАДЖЭННЕ БАГАРОДЗІЦЫ ПА ПАКУТАХ». У ім распавядалася пра падарожжа Божай Маці разам з архангелам Міхаілам па апраметнай. Сярод грэшнікаў Багародзіца бачыць язычнікаў: тых, хто ўшаноўваў Траяна (?), Перуна, Хорса, Вялеса і іншых язычніцкіх багоў. «А паколькі ў час з’яўлення апокрыфа працягвалася барацьба з яшчэ моцнымі перажыткамі старой рэлігіі, то перапісчык спецыяльна ўвёў гэты момант, які адсутнічаў у грэчаскім арыгінале» [Гісторыя беларускай дакастрычніцкай літаратуры]. Багародзіца перажывае за пакуты грэшнікаў і просіць Бога, каб злітаваўся над імі. Для нашай тэмы твор цікавы не толькі тым, што тут згадваюцца язычніцкія багі, а і тым, што ўпершыню ў нашай літаратуры з’яўляецца вобраз Божай Маці, які можна разглядаць як персаніфікаванае ўвасабленне Радзімы, занепакоенай верай свайго народа. Ідэя міласэрнасці, даравання кожнаму, незалежна ад цяжкасці яго грахоў, — гэта глыбока гуманістычная і вельмі «беларуская» рыса — зрабіла «Хожденіе» адным з найбольш любімых народам твораў. І мы нездарма ставім яго першым ў нашай літаратурнай традыцыі. Ён нібы «задаў» ёй напрамак развіцця.
Пра тое, што наша здагадка ў адносінах Божай Маці правільная, сведчыць арыгінальны (а не перакладны) твор ХІІІ ст. «Слова пра Меркурыя Смоленскага», дзе прыводзіцца плач Смаленскай зямлі ад татарскага засілля — выключна моцны па свайму лірызму і эмацыянальнасці: «Вижу вас отторгнутых от моей груди…» У другой рэдакцыі (а ўсяго іх 37) Маці-Зямля атаясамліваецца з Багародзіцай. Так упершыню ўзнікае ланцуг — Маці — Зямля — Божая Маці як ядро нацыянальнага міфа, беларускай ідэалогіі, што вядзе сваё паходжанне ад Прародзіцы ўсяго існага — крывіцкай багіні Жывы. Абодва вобразы — Зямлі і Багародзіцы — у народнай свядомасці атаясамліваюцца, што дазваляе гаварыць пра дзве і пастасі аднаго і таго ж архетыпу Вялікай Маці.