— Чаго ты маўчыш там? — азвалася з печы Наталля.— Скажы адно чалавеку — прымеш у гаспадары ці не? Я толькі скажу, што трэба думаць, як жыць, — гаварыла старая, папраўляючы сабе пасцель, — гэта ж не жыццё, што самой, бабе, у лес ездзіць, рэзаць, калоць дровы трэба, дзіця бязбацькавічам гадуецца.
— Ціха вы, мама, — сказала Юля.
— Я ў цябе нічога не разумею, параіць не магу, — пакрыўдзілася маці.
— Скажыце што, Юльяна Іванаўна...— папрасіў настаўнік.
— Няма мне вам што сказаць, — панурыла галаву Юля.— -Задумалі вы сур'ёзнае, сур'ёзнае хочаце, a ў мяне сын. Глядзець вы яго будзеце, але бацькам не станеце.
Уладзімір Сямёнавіч разгубіўся, сядзеў i не ведаў, што сказаць.
— Я не папракаю вас, але баюся...
— Я разумею вас, Юльяна Іванаўна. Вы — маці, а я бацькам некалі быў, я разумею вашу трывогу. Толькі цяжка вам адным...
— Ды неяк жа жыць будзем, — прамовіла Юля.— Што самі зробім, што людзі памогуць.
Яно так, — згадзіўся Уладзімір Сямёнавіч.— Прабачце. Я не думаў вас пакрыўдзіць, я хацеў, каб было як лепей i вам i мне.
— Не трэба, — сказала Юля, i ёй стала шкада пажылога чалавека, хоць не магла нічым хоць бы крыху памагчы яму.
— Ну, я пайду, — збянтэжана сказаў Уладзімір Сямёнавіч.
— Хачу да мамы! — тоненька азваўся з печы Пецька.
— Ляжы ты, смала! — загаварыла да ўнука старая. Малы заплакаў. У Юлі сцялася сэрца — здаецца, перавярнулася ўсё ўнутры.
— Прабачце, Уладзімір Сямёнавіч, — сказала настаўніку, — не магу я...
— Не апраўдвайцеся, я разумею ўсё, — папрасіў той.
— Не злуйцеся.
— Я не злуюся на вас, Юльяна Іванаўна, — сказаў настаўнік i пачаў апранацца.— Як не любіш, то ўсё не міла. Можа, i праўда, не трэба нам неразважлівага кроку рабіць. Але я вам жадаю шчасця i вялікага кахання, вы варты яго, — Уладзімір Сямёнавіч узяў бяссільную руку Юлі, пацалаваў i хутка выйшаў з хаты.
— Ах ты, блазнюк! — закрычала раптам на ўнука Наталля.
— Хадзі сюды, сынок, — паклікала Юля.
Пецька саскочыў з печы i перабег да маці.
— Ну, дзеўка мая, лепшага табе ўжо не дасць бог, — сказала Наталля.— Пашкадаваў ён цябе яшчэ, пасылаў добрага чалавека, з дзіцём браў — сама адмовілася. Відаць, век будзеш гараваць з дзіцём, удавою. Не веру я, каб твой вярнуўся.
— Але ж не магу я за нялюбага ісці, — сказала Юля.— Ды i яго жыццё будзе якое...
— Глядзі сама, дзеўка. Я ж хачу толькі, каб табе добра было, — прамовіла маці.— Ды i дзіця не многа ўбачыць, калі будзе на стрэхі глядзець.
— Дасць бог, нешта ўбачыць, — сказала Юля.
13
Днём ярка выбліснула вясновае сонца, парадавала першым прыпёкам — мігам сагнала са стрэх апошні снег, пацяклі мутныя ручайкі. Сцены ўжо награваліся, сохлі, у зацішку, на прызбах, грэліся куры, спрабавалі капацца ў пяску, што таксама прасыхаў, бялеў i пыліўся.
Юля дастала з кубельца цяжкі кумпяк, за зіму прасолены, размяклы ад расолу, ачысціла яго, абхінула марляю, вынесла i навесіла на цвіку пад страхою. Убіла яшчэ колькі цвікоў i развесіла на ix каўбасы, паляндвіцу. Сёння, бачыла яна, каторыя прывозілі з лесу ядловец, падграбалі трэскі, ладзілі старыя курыльні — збіраліся вэндзіць.
Юля хацела падсушыць мяса i таксама прадыміць яго. Яна вельмі любіла вяндліну з хлебам ды ca шчаўем, падпячы з яечкам, любіла гэты пах дыму, ядлоўцу; лічыў за лепшыя прысмакі вяндліну i Пецька.
Ён увесь час круціўся ля яе, выносіў сала з кубла, абчышчаў, стаяў на панадворку i не падпускаў вераб'ёў.
— Мама, дзядзя больш не прыйдзе да нас? — нешта ўздумалася пасля яму запытацца.
— Не, сынок, не прыйдзе, — адказал Юля.— Не трэба ён нам.
— I тата не прыедзе?
— А тата прыедзе i не забудзецца прывезці табе веласіпедзік, — немаведама чаму маніла сыну Юля, якая i сама не вельмі верыла, што Генадзь можа вярнуцца да яе.
— А дзе наш тата? — спытаў Пецька, — Баба гаварыла, што ён ніколі не прыедзе да нас.
— Няпраўда, сынок, прыедзе.
— Баба наша маніць?
— Не, сынок, — сказала Юля, — баба наша добрая, яна не маніць. Яна не ведае таты, таму i думае, што ён не прыедзе.
— А тата наш добры?
— Добры, сынок, — сказала Юля.— Толькі з дрэннымі людзьмі вадзіўся, не ведаў часамі, што робіць. Ды i ён цябе не ведае: каб бачыў, што ты такі высокі, прыгожы, то даўно прыехаў бы.