Генрых Далідовіч
МІЛАНЬКІ
Падрыхтаванае на падставе: Генрых Далідовіч, Міланькі. Аповесці, — Мінск: Мастацкая літаратура, 1980. — 352с., іл.
Copyright © 2013 by Kamunikat.org
МІЛАНЬКІ
Аповесць
ЧАСТКА ПЕРШАЯ
ЛЕТА І ВОСЕНЬ
1...
«Вось я і зноў у Міланьках! — усміхаўся сам сабе Васілец, ідучы ўзбоч платоў па тупкай сцежачцы.— Зноў бачу знаёмыя дамы, сады, платы, пясчаную і пыльную вуліцу... І ведаю: хто тут і як жыве...»
Міланькі цяпер — у другой палове жніўня — былі ціхія. Здаецца, знямоглыя ад шчодрага сонечнага святла. Нідзе нікога. Ні адной душы.
Толькі перад павароткаю ўбачыў маленькіх дзяцей. Сядзелі на дарозе, гулялі. Вось убачылі яго. Паўставалі.
«Пазналі ці не?»
Падышоў.
— Добры дзень, міланьцы!
— Добры дзень, добры дзень! — адказалі ўсе разам, задзіраючы галовы і прыжмурваючыся.
— Пазналі? — усміхнуўся Васілец.— Ці не помніце ўжо?
— Угу,— самыя большыя і смялейшыя кіўнулі галовамі.
— Ну, хто ж я?
— Настаўнік...— адказаў з абсмаленым носам, рыжаваты хлопчык, сын Пеці Логвіна.
— Малайчына! — з радасцю сказаў Васілец, пагладзіў яго па галаве.— Вось табе за гэта! — І, дастаўшы з кішэні, даў яму цукерку. Даў па цукерцы і астатнім.
Дзеці заўсміхаліся, адразу пачалі разгортваць цукеркі.
— Гуляйце, расціце хутчэй! — усміхнуўся і Васілец.— Прыйдзеце ў школу, дык буду вучыць вас. Добра?
Усе са згодаю кіўнулі галовамі.
Васілец паўсміхаўся і падаўся далей. Ведаў; сёння ўжо ўсе ў Міланьках будуць ведаць, што «вярнуўся Ядзін настаўнік».
Падыходзіў да школы. Хваляваўся. Як і пазалетась, калі ўпершыню прыехаў сюды.
«Ну, як яна там, наша школка? Пастарэла?»
Школьная брамка была адчынена. Зайшоў у двор. І збянтэжыўся: на лаўцы ў цяньку сядзеў дырэктар. Зірнуў з цікаўнасцю сюды — і, здаецца, твар яго не змяніўся. Ні ўсмешкі, ні радаснага здзіўлення не ўзнікла на ім. Толькі, мусіць, той думаў: «Ну, які ты цяпер, дружа?» Бо назіраў пільна і ўчэпіста.
— Добры дзень вам,— падышоўшы і стрымліваючы радасць, хваляванне, прамовіў Васілец. Убачыў: не надта бярэ старасць дырэктара. Статны во і цяпер, прыгожы. Хоць на галаве яшчэ паболела сівых валасоў.
— Здароў! — Іван Сямёнавіч падняўся, падаў руку. Прамовіў сваім звычайным, крышку сярдзітым, крышку насмешлівым голасам.— Вярнуўся, кажаш?
— Як бачыце,— Васілец паціснуў, а потым адпусціў дужую дырэктараву руку.
— Я думаў: болей і не ўбачу цябе...— усё гэтак жа спакойна, нібы жартуючы, сказаў Іван Сямёнавіч.— Паслужыў, свету паглядзеў, падумаў пра жыццё-быццё... Ды пасля войска ніхто не стане прымушаць цябе, хлопца, такога генія, зноў ехаць у васьмігодку, у Міланькі — самую далёкую і бездарожную вёску ў раёне... Пэўне ж, прасіўся ў другую, у лепшую, школу? у дзесяцігодку?
— Не.
— А самі з райана пасылалі ў іншыя месцы?
— Пасылалі. І ў дзесяцігодкі. І не толькі настаўнікам, але і завучам...
— Ну, а ты? — ухмыльнуўся Рагатка.— Міланькі нашы палюбіў, не змог без іх жыць?
— Прыехаў дарабляць тое, што раней не дарабіў...— вельмі спакойна адказаў Васілец.
Іван Сямёнавіч пільна зірнуў на яго. І нічога не прамовіў. Адвёў позірк, кашлянуў.
— А я вот кожны раз вось такою парою люблю сесці тут, ля гэтай матухны, і падумаць: вось канчаюцца школьныя канікулы, ну а хто ж з маладых настаўнікаў вернецца сюды, а хто ўцячэ ад нас? І думаю пра ўсіх... Не ўсім падабаюцца нашы Міланькі... Сумна тут некаторым. Асабліва маладым настаўніцам...
— Калі не задаволены, дык нечага тут напраўду не хапае...— заступіўся за сваіх маладых калег Васілец.
— Ну, чаго тут не хапае? — перапытаў Іван Сямёнавіч.— Работы? Не, працы і ў школе, і не ў школе шмат. Умоў для работы няма? Так, умоў малавата: школа старая, цесная, малазабяспечаная прыборамі, табліцамі. Але ж трэба і тут дзярзаць... Ну, яшчэ што? Моладзі, жаніхоў мала?
— А хіба многа? — усміхнуўся Васілец.
— Ды разумею ўсё...— спакойна і ўжо без жарту адказаў Іван Сямёнавіч.— Вы, маладыя, і цягнецеся да маладых. Хочаце не толькі працаваць шмат, жыць работаю, але і хочаце павесяліцца, уладзіць сваё жыццё, свой лёс. Я і пра гэта думаю... Вось і сёлета загадчыка райана прасіў: у школе пяць незамужніх маладых дзяўчат, а хлопца ніводнага... Дык за каго нашым настаўніцам замуж выходзіць? За вясковых? Дык і ў вёсцы хлопцаў нежанатых, лічы, няма, усе ж у горад паехалі. І, разумееш, загадчык райана не насміхоўваецца, а кажа: праўда гэта. І ў іншых невялікіх вёсках вось такое ёсць. А кожны год прыязджаюць у раён усё новыя настаўнікі, і сярод іх, лічы, адны дзяўчаты... Дык цяпер і ты падумай: чакаў я цябе тут ці не? — і нарэшце ўсміхнуўся. Змусіў усміхнуцца і Васільца.— Думаў: застанешся ты — застанецца тут і Ларыса Іванаўна. Яшчэ нам аднаго б халасцяка, дык і яшчэ было б адно вяселле, яшчэ б адну пару настаўнікаў затрымалі б... Сямейных лягчэй затрымаць, чым незамужніх... А дзяўчаты падабраліся ў нас прыгожыя, разумныя. Не хацелася б іх адпускаць, браць зусім маладых і нявопытных... З тымі, што ўжо не адзін год папрацавалі, і мне лягчэй... Сам жа ведаеш: колькі трэба аддаць сіл ды часу, каб вас на ногі паставіць...