Афіцэры англійскай місіі ўвесь дзень аглядалі Мінск. Мінск быў самым значным горадам з тых, якія ім давялося бачыць за сваё падарожжа. Яны аб'ездзілі розныя кварталы горада, палазілі ў нямецкіх дотах, дзотах, пахадзілі каля штабялёў бомб ля Дома Урада, знялі адзін другога многа разоў, выбіраючы арыгінальныя мінскія мясціны і будынкі, з дымам, з дротавымі агарожамі, дотамі, і цяпер, едучы адсюль, напэўна, лічылі, што горад ведаюць. Нічога цікавага: руіны, запусценне. Усё гэта ўжо не раз даводзілася бачыць.
Яны спяшаліся. Гітлераўцы маглі ўночы бамбіць Мінск, і падарожнікі не хацелі рызыкаваць. Пачынаўся вечар,— непрыкметна гусцеў цёплы санлівы прыцемак; у ім руіны здаваліся асабліва панурымі.
Ермакоў, які быў у першай машыне поруч з шафёрам, пачуў абрывак размовы:
— Вы кажаце, што мы — жорсткія, не гуманныя...— горача гаварыў наш маёр, што сядзеў ззаду з капітанам-англічанінам. — А хіба гэта гуманна, — вось гэта, бачыце, пустэча з абодвух бакоў? Тут былі раней вуліцы, сады, бегалі дзеці.
Ермакоў, быццам словы адносіліся да яго, мімаволі паглядзеў на вялізны пустыр, што раскінуўся па абодва бакі рэчкі. Можна было падумаць, што гэта поле ўжо, але далей на шэрані неба акрэсліваліся цёмныя абрысы вялікіх будынкаў.
— Яны паступілі кепска, не спрачаюся... — спакойна, роўным голасам адказаў капітан, прозвішча якога было Харпер. — Гэта не па-джэнтльменску. Я наогул заўважыў, што ў бошаў кепскія манеры і многа грубага нахабства. У іх, акрамя іншага, вельмі не хапае культуры... Я маю на ўвазе культуру паводзін... Тут яны поруч з англічанамі здаюцца проста нейкімі недарэкамі, невукамі, якія не ведаюць, што такое цывілізацыя і проста — прыстойнасць. Вы не згодны са мной? Не?
— Вы вельмі здагадлівы чалавек, капітан...
— Дзякую... А пра Мінск я вось што скажу. Мне здаецца, дарагі калега, вы залішне вінаваціце іх, яны не гэтак вінаваты... Мінск мог бы мець і менш разбурэнняў, — але ён больш як напалову драўляны горад... Каб паўгорада згарэла, не трэба не толькі дзесятка бомб, а нават некалькіх запальных куль... Мне здаецца, дарагі мой, што ў горадзе многа лішніх руін... выпадковых...
— Лішніх?.. Цікава. Проста-такі — вельмі цікава: лішніх. Вы бачылі хаціны на ўскраінах? Яны ўцалелі — выпадкова... А лепшая частка горада знішчана. Не запальнаю куляю, вядома. Мінску давялося прыняць столькі бомб, колькі, мусіць, не бачыў і Ковентры... Дарэчы, вось запомніце — гэта дыміцца Акадэмія навук... Гітлераўцы падпалілі яе перад самым уцёкам адсюль...
Ермакоў зацікаўлена прыслухаўся, што скажа англічанін. Той маўчаў некалькі хвілін, а калі машына выбегла на магістраль і насустрач паплыў вецер поля, прамовіў нечакана:
— Я люблю пачатак вечара... Душу абдымае незвычайная цішыня, вялікая, як неба, як свет, а ў сэрца льецца незразумелы смутак містычны і захапленне... Вы, маёр, любіце вечар?
— Не... Я не зусім разумею вас... — сказаў маёр, і Ермакоў адчуў, што ён думае зусім не пра хараство вечара.
— Як гэта не разумееце, калега?
— Я ўсё яшчэ, прызнаюся, думаю пра нашу размову.
— Яна вас здзіўляе?
— Здзіўляе. І калі вас цікавіць чым, то вашай, калі можна сказаць, мяккасцю да гітлераўцаў...
— Не забывайце, маёр, што мы — хрысціяне... Дабрата — першае хрысціянскае пачуццё...
— «Дабрата — да бліжняга?» Да каго, да забойцаў?..
Капітан Харпер сказаў, што маёр разважае крыху просталінейна і празмеру рэзка. «Вось нягоднік!» — падумаў Ермакоў пра англічаніна. — «Хрысціянская дабрата!..» «Мог згарэць ад запальнай кулі». Ён адчуваў непрыхільнасць да гэтага дыпламата і шпіёна ў ваенным фрэнчы.
— Глупства!— сказаў раптам рэзка шафёр, кінуўшы позірк на Ермакова.
Сержант звычайна быў спакойны, і яго хваляванне Ермакоў заўважыў упершыню.
— Чаго сапраўды валаводзяцца з фашыстамі?.. Праклятыя бошы!.. У мяне таксама — у Грэйт-Грымзбі — разбурылі дом: уцэліла бомба... Маці і дачку — адразу, разумееце?.. Ія — што ж пасля гэтага: павінен быць міласэрным да фашыстаў?
Ён сам адказаў сабе:
— Глупства! Усе мае хлопцы пацвердзілі б гэта...
Сержант раней казаў, што прыехаў у Расію з Кірэнаікі, дзе ваяваў у танкавым палку, у якім у яго было нямала добрых сяброў. Адшпіліўшы кішэню кароценькага «кіта», ён выняў адтуль некалькі крыху скамечаных картак, на якіх быў ён з сябрамі. Ермакову тады спадабалася яго шчырае няхітрае апавяданне аб таварышах, якія і тут быццам былі поруч з сержантам. Чарлі Бейтс — так звалі яго, — відаць, вельмі любіў сваіх «хлопцаў», сумаваў па іх.