— Усё роўна знак трэба было запомніць... Таму што без знака вы не будзеце ведаць, хто вас выратаваў!
— Божа, а я і не падумала пра той знак!..
Тут адазвалася праворная жвавая дзяўчынка:
— Збоку на тых танках была белая стрэлка і «Б»!
— Стрэлка і «Б»? Вось цяпер ясна, каму трэба дзякаваць!.. То — спрытныя, баявыя хлопцы! Я іх добра ведаю...
Ну так, гэта яны! Глядзі ты, як далёка апярэдзілі — напэўна, на цэлую сотню ці больш кіламетраў. Дзе там за імі ўгнацца! Праўду тады ў сорак першым казалі, што будуць фашыстаў назад перці так, што драпака даць яны не ўправяцца...
2...
Па вуліцы ішло ды ішло войска. Гуркаталі цягачы з важкімі гарматамі і прычэпамі, ад поступу якіх уздрыгвала зямля. Цягнуліся адна за адной павозкі, дымілі на хаду палявыя кухні. Нецярпліва сігналілі легкавікі, патрабуючы сабе дарогу.
На гарматах, на павозках, на прычэпах — усюды віднеліся стомленыя, але бадзёрыя постаці салдат. Яны, не спыняючыся, ехалі на захад...
Пачало ўжо змяркацца, калі да двара, на якім быў Жывіца, і да суседніх падышла доўгая калона запыленых салдат. Адразу, як толькі яна спынілася, між байцоў пачулася вясёлая гамонка.
— Прывал... Эх, завалюся я на гадзінку... Спіну выпраўлю на траўцы...
— Яно гэта вельмі не шкодна!
— Насып і мне табачку...
— Першы ўзвод, за мной! — пачуў Жывіца сярод іншых слоў.
Байцы са сваімі камандзірамі часткаю пайшлі ў хату цераз вуліцу, а іншыя павярнулі сюды на двор. Між іх быў малады, чарнявы сержант, які, увайшоўшы на двор, адразу накіраваўся да Жывіцы.
— Вы што, гаспадар тут? Не... Праезджы?— сержант хутка, але ўважліва акінуў позіркам Жывіцу. Па тым, як сержант гаварыў, Як азіраў незнаёмага быстрымі, жвавымі вачыма, было відаць, што ён энергічны і рашучы чалавек. Не сказаўшы больш нічога, сержант адразу пайшоў у хату. Неўзабаве ён з'явіўся на ганку і ўладна крыкнуў салдатам:
— Размяшчацца на двары, у садку!..
Сержанта звалі Юрый Туравец.
Салдаты, большасць, падаліся ў садок, у якім расло некалькі нізкіх маладых яблынь з раскідзістым галлём. Між лісця віднеліся няспелыя зеленаватыя яблыкі.
Жывіцу вельмі хацелася запытацца, адкуль прышлі байцы, але ён стрымліваўся. Старшыня адносіўся да вайсковых з некаторай асцярогай пасля таго, як танкісты яго ледзь не арыштавалі. Хто яго ведае, можа, гэта ваенная тайна, — запытаешся, а потым зноў прыдзецца ісці выкладваць душу перад іх начальнікам.
Усё-ткі Жывіца не ўтрываў. Падышоўшы да аднаго байца, ён спачатку пакурыў, пагаварыў аб розных дробязях і, нарэшце, як бы выпадкова, запытаўся:
— Здалёк, калі не сакрэт, едзеце?
— Цяпер ужо не сакрэт... З Оршы, бацька. Проста з горада,— адказаў весела і голасна салдат.
— Значыцца, Оршу занялі?!
— Занялі, бацька, занялі!
Паўз іх прайшоў лёгкай хадою малодшы лейтэнант з карымі вясёлымі вачыма, загарэлы да чарнаты. Неўзабаве яго постаць паявілася каля невялічкага агню, што расклалі салдаты.
— Глядзіце, не нарабіце пажару! — не камандзірскім, а таварыскім тонам прамовіў афіцэр.
— Не наробім... Будзьце спакойны...
Малодшы лейтэнант прысеў каля агню, на траве, паправіў доўгую галіну, што гарэла пасярэдзіне. Гэта быў Праворны, які зноў камандаваў тым самым узводам.
З вуліцы ў гэты час пачулася: «Сержанта Тураўца — да камандзіра ро-оты!» Сержант, які гаварыў наводдаль ад агню з байцом, адразу падаўся на вуліцу. Міхалап падышоў да аднаго з салдат, да Шарыфутдзінава — запытаўся:
— Не ведаеш, адкуль сержант родам?
— Туравец? Здаецца, з Мінска... Эй, Цішын,— крыкнуў ён да таварыша, які разуты і без сарочкі паліваў з кацялка на рукі байца, што ўмываўся,— тут пытаюцца, адкуль наш камандзір родам. Не з Мінска?
Той, каго звалі Цішыным, адказаў:
— У яго бацька ў партызанах.
— «У партызанах»! Не з Мінска, пытаюцца — ясна? Чалавек— галава, два вухі! — закончыў Шарыфутдзінаў прымаўкай, якую ён чамусьці любіў гаварыць і якая ў розныя выпадкі мела розныя адценні: то пагарды, то насмешкі, то таварыскага жарту.
— З Мінска, казаў...
— Ну так, Нічыпара Паўлавіча сын! — задаволена прагаварыў Міхалап. Ён ні то ўспамінаючы, ні то тлумачачы, сказаў байцу, які стаяў побач: — Я ў іх гады чатыры назад гасцяваў некалькі разоў. Тады ж ён, сержант ваш, быў хлапчуком. А цяпер — глядзі ты, мужчына!
— Сталы хлопец і баявы!..— адгукнуўся з павагай пехацінец.
Увечары Міхалап, Праворны і Юрый Туравец сядзелі разам з салдатамі каля агню. Сюды падышлі паслухаць людзей і некалькі жанчын і, вядома, Жывіца.