Намесн╕к
Пасля бойн╕ на плошчы жыццё ╝ стал╕цы пачало патроху вяртацца ╝ звыклую каля╕ну. З вул╕ц прыбрал╕ мерцвяко╝ ╕ змыл╕ кро╝ з брукаванк╕. Быццам ╕ не было н╕чога. Намесн╕к тры дн╕ ма╝ча╝, а потым выступ╕╝ са зваротам да народа. Жыхаро╝ горада сагнал╕ на Тры╝мфальную плошчу. Намесн╕к выйша╝ на тэрасу свайго палаца-рэз╕дэнцы╕ ╕ сказа╝ до╝гую напышл╕вую прамову. Напрыканцы ён пав╕ншава╝ сва╕х падданых з чарговай перамогай ╤сц╕ны ╕ Дабра над паскудствам ерас╕ ╕ чужашальства. У той дзень я ╝першыню ╝бачыла Намесн╕ка на свае вочы. Ён стая╝ на мармуровай тэрасе, убраны ╝ шэры палявы мундз╕р. Ягоны твар з восп╕нкам╕ бы╝ бледным. Тонк╕я вусны крыв╕л╕ся ва ╝смешцы. Вочы ╝ яго был╕ светла-шэрага колеру, а валасы белыя, быццам выбеленыя марской соллю. Яго мац╕-ахм╕стрыня была родам з Дольнай Зямл╕.
Людз╕ мо╝чк╕ стаял╕ на плошчы ╕ слухал╕ Намесн╕ка. Брукаванка была белая ад снегу. Неба над горадам было зацягнута хмарам╕, ╕ скрозь хмары свяц╕ла каламутна-белае сонца. Помню, у тым дн╕ было многа белага колеру. Белы снег. Белы камень тэрасы. На тэрасе палал╕ жаро╝н╕, ╕ пры святле дня агонь ╝ ╕х таксама здава╝ся белым. За сп╕най Намесн╕ка стаял╕ рамейцы ╝ традыцыйным адзенн╕. Белыя падперазаныя каптаны са срэбным╕ зашп╕лькам╕ ╕ круглыя шапк╕, аблямаваныя футрам. Выглядала гэта прыгожа. Рамейцы сам╕ па сабе - прыгожы народ. Рослыя ╕ стан╕стыя, з высок╕м╕ скулам╕ ╕ бездакорна прав╕льным╕ рысам╕ абл╕чча. Прыроджаныя салдаты ╕ заваё╝н╕к╕. Прыгожыя. Вось тольк╕ душы ╝ ╕х выродл╕выя.
Я ╝жо ведала, што адбылося. У агульных рысах. Напярэдадн╕ бунту ва ╬н╕верс╕тэце Славеснасц╕ арыштавал╕ аднаго старога прафесара. Крамола, анан╕мны данос. Прафесара звал╕ Дам'ян Рос╕ца. Сташак наведва╝ ягоныя лекцы╕. На наступны дзень шкаляры не пайшл╕ на занятк╕. Яны сабрал╕ся ля будынка ╝н╕верс╕тэта ╕ запатрабавал╕, каб да ╕х выйша╝ Наста╝н╕к Ф╕лосафа╝. Рэктар, ╕накш кажучы. Шкаляры хацел╕, каб ён заступ╕╝ся за прафесара перад уладам╕. Рэктар, ясная рэч, не выйша╝. Тады хтосьц╕ ╝ нато╝пе закрыча╝, што Наста╝н╕к Ф╕лосафа╝ тут н╕чога не вырашае, трэба ╕сц╕ гутарыць з Намесн╕кам. ╤ яны пайшл╕. Ус╕м нато╝пам. Ужо па дарозе да ╕х далучыл╕ся ╕ншыя. Простыя людз╕ - канторшчык╕, рамесн╕к╕. Збро╕ н╕ ╝ кога з ╕х не было. Хто пача╝ страляць, так ╕ засталося невядомым.
Расправы над удзельн╕кам╕ бунту ╕шл╕ по╝ным ходам. Мног╕я был╕ к╕нуты ╝ астрог. Некаторым пашанцавала яшчэ менш. ╤х абезгало╝леныя целы ляжал╕ ╝ безыменных мог╕льн╕ках, засыпаныя вапнай, а галовы гн╕л╕ на до╝г╕х дра╝ляных тычках пасярод Гарматнай плошчы. Над ╕м╕ кружылася груганнё, а ╝н╕зе стаял╕ стражн╕к╕ з в╕нто╝кам╕ наперавес. Яны дзяжурыл╕ тут дзень ╕ ноч, змяняючы адз╕н аднаго - каб сябры ц╕ сваяк╕ кагосьц╕ з пакараных не ╝здумал╕ ╝потайк╕ прабрацца на пляц ╕ сарваць галаву з тычк╕. Я пазбягала гэтага месца. Мне раб╕лася млосна ад смуроду смерц╕, ад выгляду гн╕лой разадранай плоц╕, насаджанай на калы. Але больш за ╝сё я баялася пазнаць уласнага брата ╝ адным са стражн╕ка╝, як╕я ахо╝вал╕ плошчу.
Сташак прапа╝. У карчме яго больш не бачыл╕, ╕ яго здымная кватэрка ╝ студэнцк╕м квартале таксама пуставала. Дзе ён ╕ што з ╕м, я не ведала. Мажл╕ва, ён ╝ астрозе. Альбо яго застрэл╕л╕ падчас закалота╝. А мажл╕ва, ён там, на Гарматнай. Корм╕ць крумкачо╝... Халера!.. Гэта нявызначанасць звадз╕ла мяне з розуму. Балазе Каначык н╕ аб чым не здагадва╝ся. ╤накш да╝но бы вык╕ну╝ мяне на вул╕цу за сувяз╕ з крамолай... Я спрабавала жыць, як жыла за╝сёды. Шторан╕цы я сядала ╝ омн╕бус ╕ ехала на працу. Увечары я вярталася дадому, клалася на тахту ╕ мо╝чк╕ мал╕лася, гледзячы ╝ цемру - ╕ за сябе, ╕ за Сташака. Усё, што мне заставалася, гэта мал╕цца.
Астрог
Вежы В╕льскага астрога ╝звышаюцца на пустцы за гарадской ускра╕най. З аднаго боку турэмных будынка╝ ляжыць рапсавае поле, з другога - рэйкавая дарога, па якой па╝зуць абшытыя св╕нцом вагоны, гружаныя самерытавым╕ стрыжням╕. Дарога пачынаецца далёка на по╝дн╕, каля жалезных млыно╝, ╕ прац╕наючы ледзь не палову Кантынента, цягнецца да па╝ночна-заходняй мяжы ╕ далей - у Дуумв╕рат ╕ Кра╕ны Братэрства. Гандаль ╕дзе бойка, хаця Савет Наглядчыка╝ незадаволены - апошн╕м часам даходы пачал╕ падаць...
Ахо╝н╕к╕ ╝ астрозе ╝весь час мяняюцца. Той, што прывё╝ арыштанта ╝ дапросную, таксама з новапрыбылых. ╤ в╕давочна, не з тутэйшых. Алех Валога дапытл╕ва аглядвае прысадз╕стую постаць турэмшчыка, яго цёмныя ╕ бл╕скучыя, быццам намасленыя, валасы ╕ шыракаскулую ф╕з╕яном╕ю з да╝гаватым╕ вачыма колеру ляснога арэха. Усходн╕я фемы?
- Як зваць? - ц╕кав╕цца Валога.
- Кходз╕, Ваша Благароддзе, - з гато╝насцю выпальвае турэмшчык. - Кходз╕ Галт. Нумар трыста шаснаццаць-семдзесят.
- Маладзец, - у тон яму адказвае Валога.
Так ╕ ёсць - з усходу. Бач ты, акцэнт як╕ рэзк╕. На бхала╝ - ураджэнца╝ усходн╕х прав╕нцый - ганарл╕выя рамейцы глядзяць, як на смецце. Пакуль сам╕ не загрымяць у вязн╕цу альбо на плаху. На╝прост у лапы гэтым брудным дз╕кунам. Бхалы з задавальненнем ╕дуць у каты ╕ турэмшчык╕. Але, жыццё часам вык╕двае жорстк╕я жартачк╕...
- Спадар Ц╕харык, можаце ╕сц╕, - кажа Валога, звяртаючыся да начальн╕ка турмы, як╕ ста╕ць побач, выцягну╝шыся ╝ струнку.
Той сх╕ляецца ╝ паклоне ╕ адчакан╕╝шы: "Слухаюся, Ваша Благароддзе", зн╕кае за дзвярыма. Кходз╕ Галт застаецца. Яму не давал╕ загаду сыходз╕ць. Значыць, ён тут яшчэ спатрэб╕цца. На яго шыракаватым абл╕ччы з'я╝ляецца ня╝ло╝ная ╝смешка. Ён неза╝важна намацвае а╝таматычны хлыст у сябе на поясе. Кходз╕ ведае - зараз пойдзе пацеха. Гэты Шпег у чорным к╕цел╕ выглядае раззлаваным не на жарт, а арыштант паводз╕ць сябе занадта нахабна - вунь ╕ яго, турэмшчыка, аблая╝ апошн╕м╕ словам╕, пакуль той валок яго па кал╕доры. Ну н╕чога, братка, зараз будзем таньчыць...
У дапроснай з╕мна - кал╕ Валога гаворыць, ля ягоных вусна╝ зб╕раюцца аблачынк╕ пары. Сцены памяшкання пафарбаваны ╝ брудна-зялёны колер. За закрачаным акенцам с╕неюць ранн╕я з╕мовыя прыцемк╕. Пад столлю за жалезнай сеткай патрэсквае лямпа, зал╕ваючы пакой пыльным, рассеяным святлом. Некаторы час Валога сядз╕ць мо╝чк╕, барабанячы пальцам╕ па кра╕ стала. Стальн╕ца, ╕льсняная ад бруду, спярэшчана сеткай дробных драп╕н. Падобна на ваенную карту. План наступу. З╕райск╕ Хал╕фат супраць Дуумв╕рату. Ц╕кава, а дзе тут Царгорад?.. Ладна, зараз не пра тое. Валога пераводз╕ць поз╕рк на арыштаванага. Той сядз╕ць, балансуючы на х╕стк╕м крэсле па той бок стала. Рук╕ скаваныя кайданкам╕ за сп╕най. На твары свежыя кровападцёк╕. Кашуля разадрана ╕ запэцкана крывёй. Убогае в╕дов╕шча.
- Вэл Йорхас. Грамадзян╕н першай катэгоры╕, - з расстано╝кай прама╝ляе Валога. - Амн╕сц╕раваны. Лунн╕чка. Гандлёвыя перавозк╕.
Арыштант к╕вае.
- ╤? Што не так? - гаворыць ён, дзёрзка ╝тароп╕╝шыся на Валогу.
Той тольк╕ крыва ╝см╕хаецца. Ды ╝сё не так, Йорхас. Пачынаючы ад твайго ╕мейка ╕ заканчваючы гэтым╕ самым╕ перавозкам╕. Вядома, што там за "перавозк╕". Памежная Лунн╕чка - горад кантрабандыста╝. Цягнуць усё - ад футра ╕ па╝кашто╝ных камянё╝ да збро╕ ╕ самерытавых стрыжня╝. Намесн╕к ведае. Але н╕чога не роб╕ць. Дакладней, час ад часу ладз╕ць паказальныя арышты. Чыста для справаздач у Цытадэль. Кантрабандысты яму не зам╕наюць. Якраз наадварот. Гало╝нае - прав╕льна ╝с╕м распарадз╕цца. Зрэшты, зараз не пра тое.
- Хто куратар? - пытаецца Валога. Вось так, проста ╝ лоб.
Арыштант пац╕скае плячыма.
- Куратар чаго? Свяшчэннай спальн╕? Не ведаю так╕х.