Зацiшша. Мроi
Перад св╕таннем неба над морам пасвятлела, змян╕╝шы колер чорнага аксам╕ту на адценне густа-с╕няга чарн╕ла, разведзенага вадой. Над хвалям╕ ╝ досв╕тнай марознай смузе заззяла К'ай╕-Нуб - прадвесн╕ца Сонца, а на кра╕ стэпу на ╝сходн╕м узбярэжжы Парф╕равага мора згасл╕ вогн╕шчы ксайлахск╕х вандро╝н╕ка╝, змо╝кл╕ мерныя ╝дары гонга╝ ды рэзк╕я гук╕ варварск╕х горна╝, зробленых з прасв╕драваных костак стэпавых яка╝. Сц╕хл╕ гартанныя выкрык╕ шамана╝-ведзьмако╝, што нястомна, з ночы ╝ ноч, наводзяць чары на Вял╕к╕ Горад. Але ╕х праклёны праносяцца скрозь цемру над воднай безданню ╕ разб╕ваюцца аб мураваныя сцены Царгорада, быццам стрэлы са шкляным╕ наканечн╕кам╕. Кольк╕ праклёна╝ абрынута на цябе, Горад З╕хатл╕вы, але ста╕ш ты нязломна, непах╕сна, быццам скала...
Пасажырская палуба была пустая. Каля абледзянелых парэнча╝ стаял╕ только два чалавек╕ - акрамя ╕х, жадаючых палюбавацца з╕мн╕м морам не знайшлося. Адз╕н з вандро╝ца╝, малады чалавек гадо╝ дваццац╕ пяц╕, бы╝ апрануты ╝ ношаны авечы кажух ╕ семгальскую шапачку з фарбаванага лямцу. Яго светла-шэрыя вочы ╕ круглявае абл╕чча з шыракаватым╕ скулам╕ сведчыл╕ аб па╝ночным паходжанн╕. Друг╕, гадо╝ на дваццаць старэйшы, выгляда╝ больш самав╕та - ╝ цыв╕льным шынял╕ з чорнай во╝ны ╕ цыв╕льнай жа фуражцы з лакаваным брылём, у як╕х любяць фарс╕ць таксама шкаляры ╕ кантрабандысты. Яго трохкутны твар ╝ аблямаванн╕ цёмных валасо╝ бы╝ шэры, як вапна (пэ╝на, наступствы до╝гага падарожжа па моры), а вочы ён ме╝ чорныя, як аскепк╕ базальту.
Кал╕ паром м╕на╝ белакаменную гавань Бал-Сах╕р, з марск╕х глыб╕нь падня╝ся ворм╕кс-вадзяны змей. Ён набл╕з╕╝ся ╝шчыльную да борта, так што вандро╝цы магл╕ разгледзець яго до╝гае лускаватае цела, аблепленае дновым╕ ракав╕нам╕, ╕ рагатую галаву, з якой зв╕сал╕ жмуты тонк╕х ╕ гнутк╕х шчупальца╝, падобных да грывы. Варонкападобная глотка ╕стоты была разя╝лена, ╕ бачны бы╝ патройны шэраг выгнутых, вострых, як штылеты, зубо╝. На працягу некальк╕х м╕ль ворм╕кс пераследва╝ судна, пакуль матросы начной вахты, узбро╕╝шыся бусакам╕, не к╕нул╕ся да краю палубы, ╕ ╝дарам╕ сталёвых наканечн╕ка╝ адагнал╕ пачвару ад парома. Вадзяны змей спын╕╝ся, але яго працяглае выццё яшчэ до╝га неслася над водам╕, ╕ здавалася, быццам гэта крычыць само мора - тужл╕ва, страшна.
Кал╕ першы прамень Сонца заззя╝ над Парф╕равым морам, наперадзе паказал╕ся стромк╕я скал╕стыя бераг╕ ╕ сцены Царгорада, уздыбленыя высока над хвалям╕. Вел╕зарны горад набл╕жа╝ся. Ужо можна было разглядзець падвойнае кальцо сцен, як╕я зе╝рал╕ байн╕цам╕ ╕ шчац╕н╕л╕ся вартавым╕ вежам╕, лятучыя в╕ядук╕, палацы ╕ тры╝мфальныя арк╕ Верхняга Горада - а таксама цагляныя, учарнелыя ад куродыму будын╕ны працо╝ных прадмесця╝ ╕ лаб╕рынты фабрычных квартала╝, ахутаныя шызым смогам. Двое вандро╝ца╝ разам падал╕ся наперад ╕ знерухомел╕, учап╕╝шыся ╝ ко╝зк╕я ад наледз╕ парэнчы. Узня╝шы вочы, яны зачаравана глядзел╕ на вел╕чныя, н╕бы вычасаныя з манал╕ту муры Царгорада, што нав╕сал╕ над водам╕ ╕ быццам вянчал╕ сабой стромк╕я ╝цёсы. Абодва был╕ ╝схваляваныя, але кожны з уласнай прычыны. Адз╕н з ╕х бачы╝ стал╕цу ╤мперы╕ ╝першыню ╝ жыцц╕. Друг╕, ураджэнец Царгорада, до╝г╕ час змушаны бы╝ жыць далёка ад радз╕мы.
- Ну, як табе? Уражвае? - спыта╝ рамеец свайго спадарожн╕ка.
Малады чалавек у задуменнасц╕ пак╕ва╝ галавой. Ягоныя акуляры адразу з'ехал╕ на кончык носа, ╕ ён звыклым жэстам вярну╝ ╕х на месца.
- Царо╝ стал╕ца, Горад З╕хатл╕вы, Аройна брат, - прамов╕╝ ён напа╝голасу. - Я, адрачэнец ╕ выгнанн╕к, вяртаюся, каб суз╕раць тваё падзенне...
Гавары╝ ён на семгальскай мове.
- Во╝чак, ты можаш без ╕стэрык╕? - з прыкрасцю сказа╝ рамеец ╕ адвярну╝ся, змагаючыся з чарговым прыступам млосц╕. Аматарам марск╕х вандровак ён пэ╝на не бы╝.
- Я не сх╕льны да нервовых прыпадка╝, Йорхас, - запярэчы╝ Стах Во╝чак. - Пачуццё, якое я перажываю цяпер, ёсць суцэль натуральная усхваляванасць дз╕кага тубыльца, як╕ ╝гледзе╝, нарэшце, стал╕цу. Што тычыцца прыведзенай цытаты, то гэта фрагмент помн╕ка л╕таратуры 'Сказ пра Горад З╕хатл╕вы'. Перакла╝ з рамейскай на семгальскую прафесар Дам'ян Рос╕ца. Той самы, як╕ няда╝на бы╝ арыштаваны па абсурдным абв╕навачанн╕. Каб быць дакладным, за крамольную л╕таратуратворчасць. Што тым больш дз╕╝на, бо 'Горад З╕хатл╕вы' цэнзурай не забаронены, прынамс╕, яго рамейская верс╕я.
Стах гавары╝ з'едл╕ва, але Йорхас не ╝лав╕╝ ╕рон╕╕.
- Супакойся, Во╝чак, - сказа╝ ён змрочна. - З цябе яшчэ с╕мвал супрац╕ву ляп╕ць. Глядз╕, раздумаюцца.
- Ды я спакойны. Спакойны, хоць ты ╝ пельку галавой, - прамов╕╝ той меланхал╕чна. Рамейцы начыста пазба╝лены пачуцця гумару, як ёсць, так ёсць.
На подступах да стал╕цы марск╕я плын╕ раб╕л╕ся не╝таймавана-╕мкл╕вым╕, ╕ стырн╕ку даводз╕лася ╝жываць усё сваё майстэрства, каб правесц╕ судна ╝ бяспечную гавань, не да╝шы яму разб╕цца аб уцёсы. Падхопленае цячэннем, судна ляцела да скал╕стага берага. У промнях ран╕шняга сонца распаленым золатам заз╕хацел╕ мака╝к╕ храма╝ у Верхн╕м Горадзе. Потым м╕ж уступ╕стым╕ вул╕цам╕ прам╕льгнула Зборавая плошча - базальтавая зван╕ца, дзе, паводле падання, некал╕ захо╝ва╝ся Дар Творцы, зубчатыя сцены Цытадэл╕, складзеныя з дз╕кага каменю колеру старой крыв╕, ╕ белыя ╕гольчатыя вежы над Пахавальняй, дзе спачывал╕ ╕мператары к╕руючай дынасты╕. ╤х нятленныя целы, забальзамаваныя, нацёртыя парфумам╕ ╕ ╝браныя ╝ залатыя адзежы, ляжал╕ ╝ крыштальных ладдзях-дамав╕нах, абцягнутых барвяным╕ ша╝кам╕. Адз╕наццаць валадаро╝ дынасты╕ Парф╕ранароджаных, што ╝жо трыста гадо╝ к╕руе ╤мперыяй. Апроч Ала╕са. Ён бы╝ пахаваны на манастырск╕х мог╕лках, каля сцен таго самага кляштара, дзе яго напаткала смерць. Накольк╕ вядома, пахавал╕ яго ╝ простай труне, без асабл╕вых цырымон╕й, побач са свежай маг╕лай А╝густы Феафана, якая сканала некальк╕м╕ дням╕ раней. Адпявання╝ таксама не ладз╕лася, бо Ала╕с бы╝ самагубцам. Хаця, кал╕ паразважаць, гэта можна смела назваць забойствам.
Каля самых уцёса╝ спрактыкаваны стырн╕к павярну╝ штурвал. Абм╕ну╝шы небяспечную плынь, паром, што курсава╝ па Парф╕равым моры м╕ж Н╕рам ╕ Царгорадам, увайшо╝ у ц╕хую гавань. Пасажыры, як╕я прабав╕л╕ ноч у цёплых каютах, высыпал╕ на палубу, рыхтуючыся сысц╕ на бераг.
- Пайшл╕, крамольн╕к, - прагавары╝ Йорхас ╕ рушы╝ да трапа.
Ноч ╝ адкрытым моры далася яму цяжка - яго крыху х╕стала ╕ вадз╕ла ╝ бак╕, ╕ Стах адзначы╝, што ён-тк╕ за╝важна кульгае. Кульгаць Йорхас пача╝ пасля той дз╕кай вул╕чнай бойк╕ са стралян╕най, якую аж дагэтуль помняць ╕ прымежная Лунн╕чка, ╕ суседн╕я Гуменск ды Чэрн╕ца (у бойцы брал╕ ╝дзел прадста╝н╕к╕ ╝с╕х трох мястэчак). У той калатн╕ Вэл Йорхас ╕ злав╕╝ кулю. Вельм╕ ня╝дала. Зачап╕ла хрыбет, ног╕ паадн╕мал╕ся. Дума╝, усё, гамон. А не, праз па╝года падня╝ся ╕ як н╕чога н╕якага, засталася адно лёгкая кульгавасць, у звычайных абстав╕нах амаль непрыкметная. Турэмны лекар, канавал гэты, так на╝прост ╕ гавары╝: пашанцавала табе, в╕сельн╕к... Стах Во╝чак веда╝ гэта са сло╝ самаго Йорхаса. Мажл╕ва, то была пра╝да. А можа, ╕ не. Мел╕ся тут пэ╝ныя нестыко╝к╕. Бойка м╕ж групо╝кам╕ кантрабандыста╝, аб якой ╝ свой час п╕сал╕ ╝се газеты, адбылася пяць гадо╝ таму. А Йорхас неяк абмов╕╝ся, што ╝ Па╝ночнай Прав╕нцы╕ ён менш за два гады, а дагэтуль до╝га жы╝ на по╝дн╕. Значыць, ён альбо даты пераблыта╝ (што малаверагодна), альбо хлус╕ць. Вось тольк╕ дзеля чаго?