Спускаючыся па трапе, Стах з ц╕ка╝насцю разглядва╝ сва╕х спадарожн╕ка╝. Было ╕х няшмат. Туз╕н рабацяг з усходн╕х прав╕нцый - чарнявыя ╕ каржакаватыя, з да╝гаватым╕ залац╕стым╕ вачыма, апранутыя ╝ камб╕незоны ды падшываныя куртк╕. Прыехал╕ ╝ стал╕цу на сезонныя працы. Астатн╕я пасажыры парома был╕ рамейцам╕. Да╝галыг╕ хлюст ва ╝н╕фороме падатковай ╕нспекцы╕. Паважны спадар у футры ╕ з важкай вал╕зай у руцэ (ц╕ то купец, ц╕ то чыно╝н╕к высокага рангу). Маладая пара - ён у з╕мовым пал╕то з бабровым ка╝нерыкам, яна ╝ вязанай шал╕ ╕ футрачку, якое туга абцягвала яе пакруглелы стан. В╕даць, муж з жонкай, чакаюць на першанца. Побач дзве пажылыя манашк╕. Зграйка шкаляро╝ у суправаджэнн╕ наста╝н╕ка - пэ╝на, вяртаюцца з адукацыйнай вандро╝к╕. Людз╕ як людз╕. Звычайныя. Так╕я ж, як у Па╝ночнай Прав╕нцы╕. Тольк╕ вочы дз╕╝ныя. Ва ╝с╕х аднолькава чорныя, як асмалк╕, ╕ нейк╕я нежывыя, плоск╕я, быццам намаляваныя вуглем. Намад...
Вэл Йорхас так╕ ж, як усе яны. З асмалкам╕ замест вачэй. ╤ з 'цв╕ком' у галаве. Нацыя шаленца╝. З ╕м╕ ╕ гутарыць трэба, як з вар'ятам╕ - асцярожненька, абм╕наючы вострыя вуглы, ╕ крый Божа спрачацца, доводз╕ць штосьц╕. Тольк╕ так з ╕м╕ можна паразумецца. Стаху гэтага н╕хто не тлумачы╝, сам дапетры╝. А Йорхас яму не сябар. Проста па збегу акал╕чнасцей яны апынул╕ся ╝ адным ча╝не. Па вял╕к╕м рахунку, Стах амаль н╕чога не ведае пра чалавека на ╕мя Вэл Йорхас. Кантрабандыст з Лунн╕чк╕. Быццам бы. Намалява╝ся, кал╕ сябры 'Еднасц╕' пачал╕ рыхтаваць замах на Намесн╕ка. Тады яны ездз╕л╕ ╝ Лунн╕чку за св╕нцовым╕ стрыжням╕. Набыць ╕х можна было ╝ кантрабандыста╝. Вузк╕я цыл╕ндры ╝ тры далон╕ да╝жынёй. Давол╕ важк╕я, але ╝весь цяжар тут ад св╕нцу, з якога яны зроблены. Спрасаваны самерытавы пыл, запаяны ╝ цыл╕ндры, сам па сабе амаль н╕чога не важыць. А м╕ж тым аднаго такога стрыжня дастаткова, каб забяспечыць электрычнасцю цэлы квартал. Самерытавым пылам с╕лкуюцца г╕ганцк╕я фабрык╕. На ╕м працуюць самаходныя эк╕пажы, паветраныя карабл╕ ╕ ваенная тэхн╕ка. А яшчэ з яго можна зраб╕ць начыннё для 'пякельнай машынк╕' ╕ к╕нуць яе пад колы эк╕пажа, ╝ як╕м будзе ехаць Намесн╕к. Альбо закласц╕ пад трыбуну, з якой ён люб╕ць глядзець на парады. Гэты прысуд вынесл╕ яму сябры 'Еднасц╕'. Ад ╕мя народа Семгалена. М╕ка Венд не проста гвалта╝н╕к ╕ братазабойца. В╕льск╕ Астрог помн╕ць, як заб╕вал╕ Дзяржаву. Ахм╕стрыньчык сам падп╕са╝ указ. Амаль тры сотн╕ семгальца╝ за адну ноч. Пал╕тык╕ ╕ аф╕цэры. Паэты ╕ ф╕лосафы. Акадэм╕к╕ ╕ багасловы. ╤м стралял╕ ╝ патыл╕цу, а потым валакл╕ па кал╕дорах, падчап╕╝шы на крук╕, ╕ каменная падлога была сл╕зкая ад крыв╕. Карале╝ства Семгален спын╕ла тады сваё ╕снаванне. А цяпер надышо╝ час адплаты. Яны добра падрыхтавал╕ся. Але ╝ нейк╕ момант усё пайшло ╝ глум. Тайная Канцылярыя мела свайго паведамляльн╕ка ╝ 'Еднасц╕'. Стах ужо ведае, хто гэта бы╝. В╕таш Скурка. Тутэйшы. Яны вучыл╕ся ва ╬н╕верс╕тэце Славеснасц╕, на адным факультэце. В╕таш выгляда╝ значна маладзейшым за свае гады, ╕ гэта яго страшна раздражняла. Ён нават адпусц╕╝ вусы ╕ бародку, каб надаць сабе самав╕тасц╕. Хадз╕╝ у фарс╕стым, бутэлечнага колеру сюртучку з медным╕ гуз╕кам╕, а свае рэдкаватыя валасы намашчва╝ брыльянц╕нам. Стах яму давяра╝. Яны разам ездз╕л╕ ╝ Лунн╕чку да кантрабандыста╝. А пасля бойн╕ на плошчы Стах хава╝ся ╝ ягоным доме. Пакуль не прыйшл╕ жандары. ╤ з ╕м╕ людз╕ Намесн╕ка. В╕таш Скурка ╕х прывё╝. Ц╕кава, ён ацале╝ падчас той стралян╕ны? Магчыма. В╕таш к╕ну╝ся на вул╕цу, як тольк╕ найм╕ты Ахм╕стрыньчыка схап╕л╕ся за парабелумы. Пасля гэтага Стах яго больш не бачы╝, н╕ жывым, н╕ мёртвым.
У порце ╕х чакала машына з к╕ро╝цам. Севаст распарадз╕╝ся. Гэта ж трэба, кольк╕ пашаны. Хаця Стах з задавальненнем прагуля╝ся бы пешшу, падз╕в╕╝ся на Царгорад. На жаль, сёння не выпадае. А╝дыенцыя мус╕ла адбыцца ╝ рэз╕дэнцы╕ Севаста, якая размяшчалася недзе ╝ прыгарадзе. Машына ехала па кольцы, м╕наючы ╝скра╕нныя кварталы. Стах сядзе╝, прых╕ну╝шыся да акна ╕ ╕мкнучыся як след запомн╕ць хаця б тое нямногае, што пашчасц╕ць убачыць. Першае, што к╕нулася ╝ вочы, была незвычайная арх╕тэктура. Цяжкаважная, давол╕ нязграбная забудова, як н╕ дз╕╝на, чымсьц╕ нагадвала па╝ночную, то бок, семгальскую, накшталт той, што яшчэ захавалася ╝ старажытных мястэчках Прав╕нцы╕. Як быццам дойл╕ды, што будавал╕ Царгорад, кал╕сьц╕ здзейсн╕л╕ вандро╝ку на По╝нач, паглядзел╕ на тамтэйшыя ц╕кавостк╕ ╕ вярну╝шыся, паспрабавал╕ выканаць па памяц╕ штосьц╕ падобнае. А атрымалася не вельм╕. 'Топарна', адшука╝ Стах прыдатнае сло╝ца. План╕ро╝ка вул╕ц была трох╕ бязладная. Прысадз╕стыя будынк╕ з пацямнелага каменю стаял╕ ╝шчыльную, панатыканыя тут ╕ там, часам без усякага парадку. Некаторыя з ╕х мел╕ звыклыя двусх╕льныя дах╕ ╕ мансарды з круглым╕ вокнам╕, над ╕ншым╕ грувасц╕л╕ся важк╕я купалападобныя надбудовы ╕ круглявыя вежы. Фасады мног╕х дамо╝ был╕ ╝прыгожаны крытым╕ тэрасам╕ з калонам╕, дзе-н╕дзе траплялася нават грубаватая ляпн╕на ╝ выглядзе вяночка╝, а таксама г╕рлянд з л╕сця, пладо╝ ды кветак. У некаторых будынках мел╕ся невял╕к╕я, сажань на сажань, прысценк╕ на ╝зро╝н╕ першага паверха - прастакутныя, з вузк╕м╕ каляровым╕ акенцам╕ ╕ мака╝кам╕, зробленым╕ з бл╕скучай блях╕ альбо вычасаным╕ з гран╕ту. Прызначэнне ╕х было незразумела. Лядо╝н╕? Хатн╕я капл╕чк╕? Разглядваючы горад з акна машыны, Стах раптам злав╕╝ сябе на думцы, што яму падабаецца. Збольшага. Гэта цяжкаватая лаб╕рынтная арх╕тэктура не пазба╝лена была своеасабл╕вай прыгажосц╕. ╤ гэта тольк╕ ╝скра╕ны. Пэ╝на, цэнтр горада выглядае куды больш парадна.
Ён паправ╕╝ акуляры, што зно╝ спа╝зл╕ яму на кончык носа, ╕ не╝прыкмет з╕рну╝ на Йорхаса, як╕ сядзе╝ з проц╕леглага боку, адвярну╝шыся да акна. Дажы╝ся, называецца, м╕льганула ╝ яго ╝ думках. ╤ хто бы мог падумаць, што кал╕-небудзь Стах Во╝чак пачне супрацо╝н╕чаць з акупантам╕. А потым хран╕сты назавуць яго калабарантам. Як п╕ць даць. Кал╕ наогул узгадаюць... Так, годзе, спын╕ся, абарва╝ ён сябе. Я ╝лаз╕╝ ва ╝сё гэта не дзеля таго, каб трап╕ць у хрон╕к╕. А гэтаму 'акупанту' я жыццём абавязаны, як н╕ круц╕. 'Стах Во╝чак? - Так...'
Грукат у дзверы. Ён спусц╕╝ся па лесв╕цы з газавай лямпай у руцэ. Святла ╝ доме не было - электрычнасць абруб╕л╕ ва ╝с╕м квартале. 'Стах, адчын╕. Гэта я'. В╕таш. Стах до╝га важда╝ся з заса╝кай, прытрымл╕ваючы запаленую лямпу. Нарэшце, адчын╕╝. В╕таш Скурка стая╝ на парозе ╝ сва╕м нязменным сюртучку з ядвабным мятл╕кам ╕ пал╕цечку, нак╕нутым на худыя плечы. Стах не адразу зразуме╝, што прыйшо╝ ён не адз╕н. З ╕м был╕ госц╕. Адз╕н прысадз╕сты, падобны да бульдога, з с╕вым╕ бакенбардам╕ ╕ ╝ шынял╕ без ша╝рона╝. Побач двое ╝ цыв╕льным - безабл╕чныя, ╝ аднолькавых з╕мовых пал╕то ╕ акулярах з зацемененым╕ шкельцам╕, як╕я пэ╝на был╕ не ад сонца - ноч на двары. Яшчэ з па╝туз╕на жандара╝ маячыл╕ на задн╕м плане. Бакенбарды адсунул╕ В╕таша ╝бок, ступ╕л╕ наперад.
- Стах Во╝чак?
Стах к╕╝ну╝.
- Так.
- Аф╕цыйны ╝па╝наважаны, - чалавек у шынял╕ тыцну╝ яму пад нос пасведчанне. - Спадар Во╝чак, вы арыштаваныя. Майце ласку прайсц╕...
Ён не дамов╕╝. Бакавым зрокам Стах улав╕╝ нейк╕ рух злева ад сябе, ╕ проста ╝ яго над вухам штосьц╕ аглушальна бахнула. Ашаломлены, ён глядзе╝, як чалавек у шынял╕ асядае на падлогу, хапаючы рукам╕ паветра, а па яго абл╕ччы збягае струменьчык крыв╕. Потым хтосьц╕ схап╕╝ Стаха за плячо ╕ рэзк╕м штуршком адк╕ну╝ да сцяны так, што той ледзьве ╝трыма╝ся на нагах. Лямпа высл╕знула з ягоных рук ╕, бразну╝шыся аб падлогу, згасла. Цемру працял╕ выбл╕ск╕ стрэла╝. Вокл╕чы, грукат падзення. Потым дзверы, храсну╝шы, зачын╕л╕ся. На нейк╕ момант запанавала ц╕шыня, пасля звонку зно╝ забабахала, ╕ Стах пачу╝, як кул╕ з в╕скам уразаюцца ╝ дубовыя дошк╕. Ён стая╝, прыц╕сну╝шыся да сцяны, у цёмным перадпако╕ смярдзела порахам ╕ разл╕тай газай. Трох╕ форы ╝ яго ёсць. Дзверы моцныя, так адразу не высадз╕ш. Стах навослеп зраб╕╝ крок наперад ╕ спын╕╝ся, натрап╕╝шы на чыюсьц╕ пяцярню. Пад нагам╕ расплывалася штосьц╕ густое ╕ клейкае.