- Што там здарылася? - спытала я, прых╕ну╝шыся да акна.
- Па-мойму, безнадзейна, - вымав╕╝ Валога, пастука╝шы пальцам╕ па дзвярной панэл╕. - Прав╕льней будзе прайсц╕ся пешшу, я мяркую.
К╕ну╝шы к╕ро╝цу: "Давай ╝ аб'езд!", ён выйша╝ з машыны ╕ рушы╝ да плошчы проста па праезджай частцы, абыходзячы нерухомыя эк╕пажы. Я пакорл╕ва крочыла ╝след за ╕м. На Тры╝мфальнай ля палаца-рэз╕дэнцы╕ то╝п╕л╕ся людз╕. Па перыметры плошчы стаял╕ салдаты ╝нутраных войска╝, пашыхтава╝шыся у падвойную шарэнгу. Я глядзела ╕ не верыла сва╕м вачам. Апошн╕ раз я бачыла штосьц╕ падобнае м╕нулай з╕мой, падчас закалота╝. Тады людзей проста расстралял╕ з в╕нтовак, не дазвол╕╝шы ╕м нават набл╕з╕цца да Тры╝мфальнай. Цяпер жа стражн╕к╕ стаял╕ нерухома, як стату╕. В╕давочна, яны не атрымл╕вал╕ загаду разганяць нато╝п. Я з╕рнула на Валогу. Ён бы╝ спакойны, вясёлы нават. Тое, што адбывалася на╝кол, яго быццам бы заба╝ляла. Убачы╝шы маю разгубленасць, Валога паблажл╕ва ╝см╕хну╝ся.
- Не люб╕це та╝кан╕ны, спадарыня Сям╕шка? - спыта╝ ён. - Няма сэнсу прадз╕рацца скрозь нато╝п. Лепей будзе абысц╕ плошчу па перыметры, вось тут, дзе стражн╕к╕. ╤ не турбуйцеся, яны не прычыняць вам шкоды. Яны не стануць умешвацца, кал╕ тольк╕ нато╝п не выйдзе з-пад кантролю. Але гэта малаверагодна.
Ён узя╝ мяне пад локаць ╕ пацягну╝ да рэз╕дэнцы╕. Мы крочыл╕ ╝здо╝ж шарэнг╕ стражн╕ка╝ - ╕хн╕я шчыты ╕ шлемы пабл╕сквал╕ на па╝дзённым сонцы. Людз╕, як╕я то╝п╕л╕ся на брукаванцы, выглядал╕ ╝зрушаным╕. Плошча гудзела, як разварушаны вулей. А над плошчай, над галовам╕ людзей, захлёбваючыся, в╕шча╝ гучнагаварыцель. "Крывадушнасць Дуумв╕рату... суквецц╕ хлусн╕ зраб╕л╕ся крывавым╕ пладам╕... заб╕ццё бязв╕нных...баязл╕ва адма╝ляючы...к╕данне шакала╝, як╕х загнал╕ ╝ кут...даць адпаведны адказ... пад гусен╕цам╕ нашай бронетэхн╕к╕... Адплата!"
'Адплата!' - залямантава╝ хтосьц╕ ╝ нато╝пе. Нато╝п ускалыхну╝ся, ╕ над плошчай узня╝ся штандар ╤мперы╕ - залаты каршун на барвовым палотн╕шчы. Затым яшчэ адз╕н. ╤ яшчэ, ╕ яшчэ. У л╕чаныя ╕мгненн╕ плошча закв╕тнела макавым полем.
- Царгорад! Рамея! Сла╝ся, Усе╝ладарка! Сла╝ся! Усе╝ладарка! - неслася па-над нато╝пам.
"Дуумв╕рат! - галас╕╝ гучнагаварыцель. - Гняздо╝е хлусн╕! Заб╕ццё бязв╕нных! Мужадзевы! Адплата!" На плошчы з'яв╕л╕ся яшчэ сцяг╕. Спачатку штандар Дуумв╕рату - ха╝руснай дзяржавы Эверона ╕ Антра╝ма. Блякла-блак╕тнае палотн╕шча з жо╝тай падвойнай зоркай усярэдз╕не. Потым зам╕льгал╕ сцяг╕ кра╕н Братэрства - аднаколерныя, двухколерныя, трохколерныя. ╤х несл╕ маладыя, дужыя хлопцы ╝ цыв╕льнай вопратцы, трымаючы палотн╕шчам╕ да зямл╕. "Дуумв╕рат! Крывадушнасць! Адплата!" Нато╝п трох╕ расступ╕╝ся, ╕ я ╝бачыла жаро╝ню на трыножку, якая стаяла проста на бруку. У жаро╝н╕ пала╝ агонь. "Падступства! Заб╕ццё бязв╕нных! Мужадзевы!" Маладзёны ╝ цыв╕льным паднос╕л╕ сцяг╕ да цэнтра плошчы, дзе стаяла жаро╝ня, шпурлял╕ ╕х на брук ╕ ╝топтвал╕ ╝ пыл пад радасныя крык╕ нато╝пу. У кагосьц╕ ╝ руках з'яв╕лася бляшанка з газай. Я бачыла, як нейк╕ малойчык у пунсовай саколцы паднёс паходню спачатку да жаро╝н╕, потым да абл╕тых газай палотн╕шча╝. Шуганула полымя, павал╕╝ дым. Нато╝п заро╝. Над галовам╕ людзей лунал╕ сцяг╕ ╤мперы╕. Хтосьц╕ з с╕лай штурхну╝ жаро╝ню нагой - яна к╕╝нулася ╕ павал╕лася ╝ вогн╕шча, раск╕да╝шы па бруку распаленае вуголле. Да неба паляцел╕ снапы ╕скра╝. "Пошасць хлусн╕...с╕вер нясе заразу...агонь нас ачысц╕ць...полымя Горада З╕хатл╕вага...Усёспаленне!"
У шарэнзе стражн╕ка╝ распача╝ся нейк╕ рух. Мая ╝вага была прыкавана да плошчы, ╕ я не бачыла, як да будынка рэз╕дэнцы╕ пад'еха╝ бран╕раваны фургон з закрачаным╕ вокнам╕, спын╕╝шыся за сп╕нам╕ салдат. Ляснул╕ метал╕чныя дзверы. Шарэнга расступ╕лася, прапускаючы двух малойчыка╝ у саколках, як╕я вял╕ пад рук╕ чалавека з зал╕тым крывёй тварам. Яны прайшл╕ зус╕м побач, ╕ я змагла яго разглядзець. Яго вусны был╕ разарваныя, у роце амаль не заставалася зубо╝, з падбароддзя сцякала цягучая барвовая сл╕на. Выйша╝шы на пляц, маладзёны ╝зял╕ яго за ка╝нер ╕ поцягам павалакл╕ па бруку. "Дыверсант! Дыверсант! Схап╕л╕ дыверсанта!" - пачул╕ся крык╕ з нато╝пу. Маладзёны ╝ саколках падцягнул╕ няшчаснага да цэнтра плошчы, дзе гарэл╕ варожыя сцяг╕, ╕ к╕нул╕ яго пад ног╕ нато╝пу. "Наш розум ясны, а кулак жалезны! У адз╕ным парыве! Адплата!" - лямантава╝ гучнагаварыцель. "Адплата! - па╝тара╝ нато╝п. - Смерць! На кол! У вогн╕шча яго!" Чалавек стая╝ на каленях, зах╕л╕╝шы твар рукам╕, ╕ здавалася, намага╝ся нешта сказаць, але з ягонага горла вырыва╝ся тольк╕ хрып. Я з╕рнула на стражн╕ка╝. Ня╝жо яны не ╝мяшаюцца?.. З нато╝пу вынырнула мажная жанчына ╝ палатнянай блузе ╕ шырокай спадн╕цы ╕ з в╕скам учап╕лася ╝ валасы чалавеку, як╕ стая╝ на каленях. Гэта як быццам паслужыла с╕гналам для астатн╕х. На "дыверсанта" абрыну╝ся град удара╝. Яго павал╕л╕ на зямлю ╕ прынял╕ся азвярэла штурхаць нагам╕. Ён ляжа╝ у пыле, скурчы╝шыся ╕ абхап╕╝шы галаву рукам╕, ╕ не спрабава╝ нават супрац╕╝ляцца. Хтосьц╕, зла╝чы╝шыся, удары╝ яго нагой пад рэбры, потым у твар. На камян╕ бруку пырснула кро╝. Нато╝п шчыльна абступ╕╝ сваю ахвяру, ╕ больш я н╕чога не бачыла.
Я адчула, як да горла падступ╕ла млосць. Ног╕ мае падагнул╕ся, ╕ я апусц╕лася на прыступк╕ рэз╕дэнцы╕. У галаве шумела, перад вачыма плыл╕ барвовыя плямы. 'У адз╕ным парыве'. Кольк╕х яшчэ 'дыверсанта╝' трэба заб╕ць, каб А╝густа задавол╕лася, нарэшце?..
- Л╕та, вам блага? - пачула я.
На маё плячо легла рука, зацягнутая ╝ пальчатку. Я ╝зняла вочы. Валога стая╝, сх╕л╕╝шыся нада мной, ╕ глядзе╝ на мяне амаль са спачуваннем.
- Л╕та, ды на вас твару няма. Як я вас разумею. Я таксама ╝зрушаны да глыб╕н╕ душы... падступствам Дуумв╕рату.
Узя╝шы мяне пад руку, ён дапамог мне падняцца з прыступак.
- Спадарыня Сям╕шка, кал╕ ласка, збярыцеся, - сказа╝ Шпег. - Яго Мосць не люб╕ць ╕стэрычак. Ну ╕ сямейка ╝ вас. А я напачатку вырашы╝, што вы не такая чулл╕вая, як ваш брат.
"Чулл╕вы" - гэта ён пра Яна? Аднак. Я паднялася, абап╕раючыся на ягоны локаць - мяне ╝сё яшчэ калац╕ла, ног╕ был╕ як ватныя.
- Хадзем, Л╕та, - сказа╝ ён. - ╤ вазьм╕це сябе ╝ рук╕, нарэшце!
Удва╕х мы рушыл╕ да ╝ваходу ╝ палац. У нас за сп╕нам╕ ро╝ ╕ шале╝ нато╝п. Я разумела, што гэты дзень ужо ╝вайшо╝ у г╕сторыю. Менав╕та так╕м мы запомн╕м пачатак вайны - звар'яцелы нато╝п на плошчы, сцяг╕, дым ╕ полымя, кро╝ на бруку ╕ немыя ляманты гучнагаварыцеля.
А╝дыенцыя
Палац на Тры╝мфальнай, узведзены ╝ пятую гадав╕ну ╬з'яднання, бы╝ самым выродл╕вым будынкам у стал╕цы. Бязладнае нагрувашчанне цыл╕ндрычных веж з вузк╕м╕, як байн╕цы, вокнам╕ ╕ шырачэзнай тэрасай над цэнтральным уваходам - в╕дов╕шча хутчэй недарэчнае, чым вел╕чнае. Хаця Намесн╕ку н╕быта падабаецца.
Кал╕ мы ╝вайшл╕ ╝ аванзалу, у мяне зам╕льгацела ╝ваччу ад бляску мармуру, крышталю ╕ пазалоты. Проста пасярод залы бру╕╝ся фантан у каменнай чашы, выкладзенай залац╕стай маза╕кай. Над фантанам нав╕сала каласальная трох'ярусная люстра з крыштальным╕ падвескам╕. У кутах стаял╕ вымпелы ╕ барвовыя сцяг╕ - ╝жо давол╕ запыленыя. Сцяну ╝прыгожвала пано з каляровай смальты - белакаменныя вежы ╕ крэпасц╕ Царгорада, зубчастыя муры Цытадэл╕ ╕ кесары к╕руючай дынасты╕ ╝ залатых адзеннях. Злашчаснага Ала╕са сярод ╕х не было. Дванаццаць гадо╝ таму ён бы╝ зрынуты з трона ╝ вын╕ку палацавага перавароту, ╕ яго далейшы лёс застава╝ся невядомым. Кажуць, што яго ц╕ то заб╕л╕, ц╕ то адправ╕л╕ ╝ ссылку, дзе ён ╕ памёр. А яго найсвятлейшая мамаша цяпер самадзяржа╝на к╕руе ╤мперыяй, ╕ мяркуючы па ╝с╕м, з Цытадэл╕ яе вынесуць тольк╕ наперад нагам╕. Пры жыцц╕ ╝ладу яна н╕завошта не аддасць.
Зрэшты, у мяне не было часу разглядваць ╕нтэр'еры. Алех Валога ╝жо цягну╝ мяне наперад - хутчэй, хутчэй! Перада мной зам╕льгал╕ мармуровыя лесв╕цы з пазалочаным╕ парэнчам╕, цяжк╕я крыштальныя жырандол╕, пунсовыя дываны ╕ до╝г╕я па╝цёмныя кал╕доры з мноствам зачыненых дзвярэй. Потым а╝таматычны пад'ёмн╕к з люстраным╕ сценкам╕ ╕ матавай свяц╕льняй пад столлю. Зно╝ кал╕доры - бясконца до╝г╕я ╕ абсалютна аднолькавыя. Кал╕ б не Валога, я бы папросту заблукала ╝ гэтым лаб╕рынце. Нарэшце мы спын╕л╕ся перад высок╕м╕ дзвярам╕, абшытым╕ дубовым╕ панэлям╕.