- Збярыцеся, Л╕та. Зараз будзеце гаварыць з Намесн╕кам, - сказа╝ Валога.
Ён нац╕сну╝ на каваную медную ручку, ╕ дзверы бясшумна адчын╕л╕ся. Мы апынул╕ся ╝ памяшканн╕, якое выглядам ╕ памерам╕ больш нагадвала г╕мнастычную залу, чым працо╝ны каб╕нет. Падлога заслана барвовым дываном з жорстк╕м ворсам. Голыя рубчастыя сцены - н╕ карц╕н, н╕ мапа╝. Пад высокай столлю гудзел╕ плафоны, схаваныя пам╕ж бетонным╕ бэлькам╕. Мэбл╕ амаль не было. Каля вял╕знага, ва ╝сю сцяну, акна з зацемненым╕ шыбам╕ размяшча╝ся грувастк╕ п╕сьмовы стол з чырвонага дрэва, на як╕м стаял╕ мармуровы чарн╕льны прыбор, хранометр з цыл╕ндрычным цыферблатам ╕ абс╕дыянавы апарат. Побач некальк╕ крэсла╝ з аксам╕тным╕ сядзенням╕. Усё.
Намесн╕к М╕ка Венд, апрануты ╝ нязменны палявы мундз╕р, стая╝ каля акна, закла╝шы рук╕ за сп╕ну, ╕ глядзе╝ на плошчу. Адсюль, з вышын╕ некальк╕х паверха╝, Тры╝мфальная была як на далон╕. Ун╕зе ╝сё яшчэ шале╝ нато╝п, але крыка╝ ╕ ляманта╝ было амаль не чуваць.
- Валога, вы спазн╕л╕ся на чатыры хв╕л╕ны, - прамов╕╝ М╕ка, нават не з╕рну╝шы на нас. Поз╕рк яго бы╝ прыкаваны да плошчы.
- В╕наваты, Ваша Мосць. Нато╝п. Подступы да плошчы перакрыты, - прагавары╝ Шпег.
Намесн╕к пах╕та╝ галавой.
- Гэта не нато╝п. Гэта народ. Народ прыйшо╝ сюды, каб выказаць сваю волю. А воля народа - воля Госпада Вышняга, як сказана ╝ Высло╝ях Праведн╕ка╝. Ты згодны са мной, Валога?
- Так, Ваша Мосць, - адчакан╕╝ Шпег.
- Мяне часам уп╕каюць у зал╕шняй жорсткасц╕, - працягва╝ Намесн╕к. Голас яго гуча╝ ро╝на. - Кажуць, н╕быта ╝ Па╝ночнай Прав╕нцы╕ ╝лады гавораць з народам на мове гвалту. Н╕якай свабоды слова. Але з╕рн╕це на гэта. Людз╕ на плошчы, ╕ н╕хто не чын╕ць ╕м перашкод. Х╕ба гэта не свабода слова? ╤ х╕ба магчыма такое ╝ Дуумв╕раце, як╕ ганарыцца сва╕м╕ вольнасцям╕? О, не. У Дуумв╕раце гэтых людзей да╝но бы разагнал╕ газавым╕ стрэльбам╕, вось ╕ ╝ся ╕х свабода... Ц╕ я памыляюся?
Ён рэзка адвярну╝ся ад акна ╕ ╝тароп╕╝ся проста на мяне. Яго абл╕чча з восп╕нкам╕ здавалася абыякавым, ╕ тольк╕ ╝ куточках вусна╝ та╕лася дз╕╝наватая ╝смешка.
- Ваша Мосць... Спадар Намесн╕к... - прагаварыла я.
За той час, пакуль я чакала адказу з Сакратарыяту, я падрыхтавала цэлую прамову-зварот да Намесн╕ка, ╕ неаднаразова пракручвала яе ╝ памяц╕. Але цяпер усе словы раптам вылецел╕ ╝ мяне з галавы, ╕ я з жахам зразумела, што ледзьве магу сабрацца з думкам╕.
- Ян Сям╕шка...мой брат...здзейсн╕╝ злачынства. ╤ ён заслуго╝вае самага суровага пакарання. Але, спадар Намесн╕к... - я запнулася.
- Ну? Працягвай, - сказа╝ М╕ка Венд.
Ён усм╕ха╝ся куточкам╕ вусна╝ ╕ глядзе╝ на мяне - з аг╕дай? З пагардай? Не. Я бы назвала гэта ц╕ка╝насцю. Ён разглядва╝ мяне, як пацешную заморскую жывёл╕нку. Я была роднай сястрой чалавека, як╕ здзейсн╕╝ замах на ягонае жыццё. Гэта выкл╕кала ╝ яго пэ╝ны ╕нтарэс. Мажл╕ва, з гэтай прычыны ён ╕ да╝ дазвол на а╝дыенцыю. Захаце╝ на мяне паглядзець.
- Я прашу вас аб м╕ласэрнасц╕, спадар Намесн╕к, - гаварыла я адрыв╕ста. - Прабачце яму. Зл╕туйцеся. Кал╕ ласка. Пашкадуйце. Тое, што адбылося, гэта... нейкае вар'яцтва. Мой брат за╝сёды став╕╝ся да вас з пашанай. Вы был╕ для яго ╝зорам ва ╝с╕м. А той учынак... Штосьц╕ прымус╕ла яго. Альбо нехта. Ён зраб╕╝ гэта не па сваёй вол╕...
- Гэта твае меркаванн╕, альбо ён дзял╕╝ся з табой сва╕м╕ планам╕? - перапын╕╝ мяне Намесн╕к.
- Ён гавары╝, што захапляецца вам╕. Я ╝пэ╝нена, што гэта было шчыра.
Намесн╕к к╕╝ну╝.
- Згодны. Шчырасць. Гэта ╝ яго ёсць. А таксама на╕╝насць. Ня╝я╝ная на╕╝насць, уласц╕вая х╕ба што юродз╕вым. Зрэшты, н╕чога дз╕╝нага. Так╕я блажэнныя ╕дыёты часта робяцца прыладай у руках ╕ншых.
З гэтым╕ словам╕ Намесн╕к перавё╝ поз╕рк на Валогу, як╕ стая╝ ля дзвярэй, выцягну╝шыся ╝ струнку.
- Я ведаю гэтага Сям╕шку, - сказа╝ Намесн╕к, п╕льна гледзячы на Валогу ╕ быццам св╕друючы яго поз╕ркам. - Шараговец трыста дваццатай нумеры╕. За╝сёды бы╝ на добрым рахунку. Алех Валога яго дапытва╝. На чатыры вок╕, так бы мов╕ць. Сям╕шка н╕як не звязаны з па╝станцам╕. Ягоны ╝чынак бы╝ прадыктаваны асаб╕стым╕ матывам╕. Глупства. Якое ж глупства.
"╤ што гэта азначае, М╕ка? - хацела я спытаць ╕ прама╝чала. - Гэта неяк змякчае яго в╕ну ц╕ наадварот, пагаршае?"
- Вядома, некаторым вельм╕ хацелася б раздзьмуць з гэтага скандал. Прыплесц╕ сюды пал╕тыку, - гавары╝ М╕ка Венд. - Ма╝ля╝, Намесн╕к ужо н╕чым не к╕руе, н╕чога не кантралюе. Валога, нагадай, што сказала А╝густа, даведа╝шыся пра гэты ╕нцыдэнт?
- Усе╝ладарка ╝спрыняла гэта вельм╕ хварав╕та, Ваша Мосць, - вымав╕╝ Валога, утароп╕╝шыся на цыл╕ндрычны хранометр. Сустракацца поз╕ркам з Намесн╕кам ён в╕давочна пазбяга╝.
- Што сказала А╝густа? Нагадай, - надтрэснутым голасам па╝тары╝ Намесн╕к.
- А╝густа сказала: "Шкада, шкада, мой бялявы варвар ужо не той". Ваша Мосць, - прамов╕╝ Валога без усякага выразу.
Намесн╕к зм╕гну╝, на ягоных скулах надзьмул╕ся жа╝лак╕ - мне падалося нават, што ён скрыгатну╝ зубам╕. Зараз ён выхап╕ць парабелум ╕ ╝ложыць Валогу на месцы, падумала я. ╤ мяне заадно. Гэта ж трэба, такая абраза. Але М╕ка стрыма╝ сябе.
- Ты яшчэ маеш што сказаць, Л╕та Сям╕шка? - спыта╝ Намесн╕к, з╕рну╝шы на мяне. Абл╕чча яго зно╝ зраб╕лася абыякавым.
- Спадар Намесн╕к. Мой брат... - пачала я.
- Строга кажучы, мне ён не ц╕кавы, - гучна сказа╝ Намесн╕к. - Было б ╕дэальна, кал╕ б гэта справа наогул не атрымала агалоск╕. А цяпер людз╕ не зус╕м сумленныя будуць выкарысто╝ваць гэта для сваёй бруднай прапаганды. Ну ╕ як тут пав╕нен паступ╕ць спадар Намесн╕к?
- Зл╕туйцеся, Ваша Мосць. Прабачце яму, - прамов╕ла я вельм╕ ц╕ха.
Падышо╝шы да мяне ╝шчыльную, М╕ка ╝зя╝ мяне пальцам╕ за падбароддзе ╕ заз╕рну╝ мне ╝ твар. Я разгледзела тонк╕ белы шнар над яго верхняй губой.
- Вы з братам выглядаеце, як бл╕зняты, - сказа╝ М╕ка. - Хаця ╝ вас, здаецца, розн╕ца ╝ некальк╕ гадо╝?
Потым, адштурхну╝шы мяне, ён павярну╝ся да акна ╕ знерухоме╝, гледзячы на плошчу.
- Ваша Мосць... - прагаварыла я.
Намесн╕к ма╝ча╝.
- Спадарыня Сям╕шка, а╝дыенцыя скончана, - сказа╝ Алех Валога, беручы мяне пад локаць.
Праз ╕мгненне мы зно╝ апынул╕ся ╝ до╝г╕м, па╝цёмным кал╕доры. Я ашалела глядзела на зачыненыя дзверы з дубовым╕ панэлям╕. Усё? Гэта - ╝сё? Я зразумела, што мая гутарка з Намесн╕кам была цалкам бессэнсо╝най. Я н╕чога не дамаглася. Лёс Яна бы╝ ужо вырашаны. Я не здолела яго абаран╕ць.
- Л╕та, паслухайце мяне, - нягучна прагавары╝ Валога. - На╝рад ц╕ вас гэта суцешыць, але паверце, не ╝ вас адной непрыемнасц╕ з-за гэтага Сям╕шк╕. Ведал╕ б вы, чаго мне каштавала гэтая...авантура.
У голасе Шпега - я гатова была ╝ гэтым паклясц╕ся - раптам загучал╕ шчырыя нотк╕. Я з╕рнула на яго з недаверам.
- Дзе Ян? - спытала я.
- Зараз яго трымаюць пад вартай, - адказа╝ Шпег.
- Ён у вязн╕цы?
Валога пах╕та╝ галавой.
- ╤м займаюцца людз╕ з асаб╕стай аховы Намесн╕ка. Ён вырашы╝ не прыцягваць сюды судовых следчых.
- Што вы з ╕м зраб╕л╕?
- Н╕чога непапра╝нага. Пакуль што.
Я пама╝чала. Потым спытала безнадзейна:
- ╤ што цяпер будзе, спадар Валога?
Шпег уздыхну╝.
- Мая вам парада, спадарыня Сям╕шка. Забудзьце, што ╝ вас кал╕сьц╕ бы╝ брат. Проста забудзьце. Так будзе лепей для ╝с╕х.
Эшафот
Наза╝тра мне даслал╕ скрыню з рэчам╕ Яна. Гэта бы╝ нядобры знак. Значыць, прысуд ужо вынесены. Сваякам асуджанага за╝сёды вяртаюць яго асаб╕стыя рэчы напярэдадн╕ пакарання. Ян жы╝ у казармах на дзяржа╝ным забеспячэнн╕, ╕ маёмасц╕ ╝ яго было няшмат. Ворах цыв╕льнай вопратк╕, пара паношаных армейск╕х чарав╕ко╝. Гадз╕нн╕к на скураным раменьчыку. Па╝туз╕на грыфельных ало╝ка╝ ╕ пяро-самап╕сец. Кал╕ тут ╕ мел╕ся нейк╕я дзённ╕к╕ ц╕ нататн╕к╕, то ╕х, хутчэй за ╝сё, канф╕скавал╕ падчас вобшуку. На дне скрын╕ я знайшла цэлы стос танных тоненьк╕х кн╕жак з каляровым╕ вокладкам╕. Так╕м╕ кн╕жкам╕ гандлююць карабейн╕к╕ на вул╕цах. Грош за пару. Г╕сторы╕ з працягам. Прынцэсы ╕ цмок╕. Госпадзе, ня╝жо ён чытае гэтую дрэнь?..