Гэты чалавек, які паўстаў супраць мысьленьня ўсёй эпохі, які не прамінаючы нікога, зьняважыў усіх вялікіх ад Сакрата да Ваґнэра, ніколі ня меў ворагаў у сваім асабістым жыцьці. І можа, найперш таму, што ўсё тое, з чаго людзі варагуюць паміж сабой (улада, грошы, маёмасьць, пасады), абыходзіла яго.
У 1879 годзе Ніцшэ атрымаў па стане здароўя адстаўку ў Базэльскім Пэдагогіюме (дзе сем год выкладаў грэцкую мову) і штогадовы пансыён у 3000 франкаў. Болей Ніцшэ нідзе стала не працаваў, “бадзяўся” зь мейсца на мейсца (Нямеччына, Швэйцарыя, Італія), здымаў кватэры, жыў у пансыянатах, — але гэтае “бадзяньне” зусім не было хаатычным. Да праблемы мейсца і клімату Ніцшэ ставіўся амаль гэтаксама сур’ёзна, як і да праблемы харчаваньня. “Ніхто ня вольны жыць дзе заўгодна, а каму наканавана зьдзейсьніць велічнае, што патрабуе ўсёй ягонай моцы, той нават зусім абмежаваны ў выбары”.
Ніцшэ лічыў, што памылка ў выбары мейсца і клімату можа разьмінуць чалавека зь яго наканаваньнем, разьвесьці так далёка, што чалавек і не здагадаецца, дзеля чаго ён быў прызначаны жыць. Гэты арыстакрат духу, геній рэфлексіі адчуваў прыроду, як селянін (а можа, і глыбей — як зьвер), і ня толькі адчуваў, а ня мог жыць інакш, як толькі ў суладзьдзі зь яе рытмам, з кругазваротам яе бегу. Магчыма, адсюль першая (у абодвух сэнсах) канцэптуальная ідэя ягонай філязофіі — ідэя “вечнага вяртаньня”.
Але яшчэ большае, чым праблема мейсца і клімату, значэньне Ніцшэ надаваў праблеме харчаваньня. Адкуль можа ўзяцца “воля да жыцьця” пры дрэнных харчах? — слушна заўважыў ён.
Цяжкую для страўніка нямецкую кухню Ніцшэ, далікатна кажучы, не любіў. “... Паходжаньне нямецкага духу — з сапсаванага страўніка...” Дарэчы, як і ангельскую: “яна дае духу цяжкія ногі — ногі англічанак”. Лепшай кухняй ён лічыў кухню П’ямонта... Каб болей поўна ўявіць стаўленьне Ніцшэ да “праблемы страўніка” — трохі ягоных парадаў: “Ніякай вячэры, ніякай кавы: кава тлуміць. Чай толькі ранкам карысны. Ня многа, але вельмі моцны; чай вельмі шкодзіць і робіць хворым на ўвесь дзень, калі ён на адзін градус халаднейшы за патрэбны”.
Што да “тэхналёгіі” творчага працэсу, то ў большасьці выпадкаў яна была падобнай да той, пра якую Ніцшэ распавёў у зьвязку з стварэньнем сваёй “кнігі кнігаў” — “Так сказаў Заратустра”: “Маё здароўе было ня зь лепшых; зіма трымалася халодная і залішне дажджлівая; маленькі гатэль, які туліўся да берага мора, так што ноччу прыліў амаль пазбаўляў сну, уяўляў сабой ува ўсім супрацьлегласьць пажаданаму. Нягледзячы на гэта і ці ня ў доказ майго цьверджаньня, што ўсё вялікае ўзьнікае “нягледзячы”, у гэтую зіму і ў гэтых неспрыяльных умовінах паўстаў мой Заратустра. — Да палудня я падымаўся ў паўднёвым напрамку па цудоўнай вуліцы ўверх да Зоальі, паўз сосны і гледзячы далёка ў мора; па палудні, так часта, як толькі дазваляла маё здароўе, я абыходзіў усю бухту ад Санта-Маргерыты да мясцовасьці, што ляжыць за Партафіно... — На абедзьвюх гэтых дарогах прыйшоў мне да галавы ўвесь першы Заратустра, і, наперадзе ўсяго, сам Заратустра, як тып: дакладней, ён аб`явіў сябе сам...”
Магчыма, якраз таму, што большая частка дня Ніцшэ прамінала ў праходках па вулках, узьбярэжку мора ці горных сьцяжынах, ён ня надта шмат чытаў і, увогуле, ставіўся да чытаньня хутчэй як да адпачынку інтэлектуала, а ня як да інтэлектуальнай працы. “Мне, верагодна, не натуральна чытаць многае і многа: чытальня робіць мяне хворым... Я заўсёды вяртаюся да невялікай колькасьці ранейшых францускіх пісьменьнікаў: я веру толькі ў францускую культуру і лічу непамыснасьцю ўсё, што акрамя яе называецца ў Эўропе “культурай”, ня кажучы ўжо пра нямецкую культуру...”
У тэме “Ніцшэ і жанчыны” звычайна акцэнтуецца ягоны раман з Лу Саломэ, “пэрсаніфікаванай філязофіяй Ніцшэ” (па трапнай характарыстыцы ягонай сястры, якая вымаглася, каб раман не завяршыўся шлюбам).
Лу Саломэ была расейкай, ёй тады (1882 г.) яшчэ ня споўнілася дваццаці год, яна мела выключны розум, надзвычайную інтэлектуальную чуйнасьць і паэтычны талент. Яе паэму, прысьвечаную Ніцшэ, спачатку палічылі за твор самога Ніцшэ. “Гэта самая разумная жанчына ў сьвеце”, — так пісаў Ніцшэ пра Лу Саломэ ў лісьце да аднаго зь сяброў. Пэўна, у гэтай ацэнцы болей ад звычайнай закаханасьці, чым ад сапраўднасьці, але калі такі магутны талент найперш бярэ пад увагу розум, то мусім пагадзіцца, што гэта была сапраўды неардынарная жанчына.
Натуральна, нічога ў Ніцшэ з Лу Саломэ “не атрымалася”, і наўрад ці маюць рацыю тыя, хто ў гэтым абвінавачваюць сястру Ніцшэ, Лу Саломэ ці Паўля Рэ (тады сябра Ніцшэ). Жанаты Ніцшэ — аксюмарон, ён мог выдумляць побач з сабою жанчыну і рабіць нейкія захады, каб паспрабаваць пазбавіцца адзіноты, аднак калі б справа з кімсьці насампраўдзе зладзілася, ён, пэўна, уцёк бы ад нявесты ў апошні дзень перад шлюбам, як ад Рэгіны Ольсэн уцёк Сёрэн Кіркеґар...