— А ў мяне лёгкія на кволых нітачках чапяць. Як сказаў лекар: “Інжынер які, або другі панок, даўно з зямлёю шлюб узяў бы”. І яшчэ сказаў лекар: “Адракацца трэба ад гэтага гаўна” — Максім Карпавіч вылузваў з кішэні пачак папяросаў, шпургаў на стол. А потым пяшчотным жэстам прыгартаў яго бліжэй, да сябе. — А як пакінеш, калі шэсцьдзесят год курыш? У сорак чацвёртым вывучыў, у савецкай перадавой. Махорка была ў іх — моцная, бы спірт. Увогуле, моцныя былі яны хлопцы, адважныя. Жыццё аддаць — тое, што і сплюнуць.
І паўтараючы адвагу савецкіх разведчыкаў, разгартаў пачак, спраўна пстрыкаў у тэктуровае дно, а папяроса, бы на якой пружыне выскаківала між пальцы. Каўкаў дым, аж напіналіся грудзі — горда, рашуча, можна б падумаць — выходзілі на сустрэчу свінцоваму дажджу, агнявой лавіне.
— А ты Пракопавіч, што можаш ведаць пра перадавую? Сярун быў...
Гэтым словам Карпавіч называў Пракопавіча часта а густа. Часам яно Пракопавічу падабалася, а часам не. Асабліва, калі размова кранала справы важкія, адлеглыя на шэсць дзесяцігоддзяў, рабілася крыўдна Пракопавічу. Бо ў чым вінаваты чалавек, што якраз у той гераічны час, хадзіў ён у пяцігадовых смургалях? І тады Пракопавіч выкладаў на стол свой, ці не адзіны джокер, што крадком прыхоўваўся ў абшастанай калодзе дзён.:
— А ў восемдзесят пятым, як мяне вагоны сціснулі, так і думалі ўсе: памрэ, не выжыве. А як бачыце — не памёр.
Гісторыю пра вагоны яны дасканала ведалі, не першы ж раз прыводзілася за гэтым сталом.
У восемдзесят пятым Пракопавіч працаваў на чыгунцы. Спіналі аднойчы вагоны ў адзін даўжэзны эшалон, машыніст памыліўся, лакаматыў заўчасна тузануўся назад. Усе паспелі, а Пракопавіч не паспеў, апынуўся між буферамі вагонаў. Штосці трэснула, нешта ляснула і ён паваліўся на рэйкі. Доўга там ляжаў, ці коратка — дакладна не ведае. Але мабыць даволі доўга, бо калі расплюшчыў вочы, першае, што ўбачыў — пабялелае, спалоханае аблічча начальніка вакзала. І зрабілася Пракопавічу сорамна. Ён ляжыць, а начальнік, бы радавы жаўнер, выструніўшыся перад афіцэрам, хвалюецца: “Дыхае, ці не дыхае Пракопавіч?” Учапіўшыся растапыранамі пальцамі за чорныя хмурыны, што плылі перад вачыма, пачаў узводзіцца на ногі.
— Другі хто нат і не зіпнуў бы, — казаў потым. А мне, быццам і нічога. Праўда, правая нага не зусім у калені згінаецца. Ды што там — нага?
— А ў мяне вада ў каленях, — карыстаючы аказію, што гутарка ідзе пра канчыны, уключаўся ў размову Хведар Антонавіч.
Але прэтэнзіі Хведара, напалову жартам, а напалову і ў сур’ёз ігнараваліся. Як адзіны тут, ён значную частку жыцця прахадзіў у начальніках прафсаюзаў. На пачатку ўсё было нармальна, спалучала іх адна вуліца, і адзін фабрычны станок, а потым у Антонавіча з’явіўся свой офіс і свой пісьмовы стол, і яшчэ маленькі столік, дзе, бы які турэцкі султан драмаў кумпясты чайнік. А наўкол чайніка антычнымі служкі вартавалі шклянкі. Часам, па інэрцыі, або карыстаючыся ранейшымі вузламі, заходзілі на гэты офіс. Прысаджваліся ў мяккія крэслы, глядзелі як спраўныя далоні сакратаркі пераліваюць з чайніка ў шклянкі кіпячую ваду.
— Хіба ж ад кавы і гарбаты тая вада ў каленях, — падморгіваў Іван Пракопавіч.
— Або ад гэтай сакратаркі, што ззаду, стоячы на каленях яе, — выскальваўся жоўтай усмешкай Максім Карпавіч.
Насміхаліся жартам, па сяброўску, але ж быў у словах і тонкі папрок, слушны закід: “Смешнае і далёка несправядлівае, стаўляць у адну шарэнгу, параўноўваць прыдбаныя ў барацьбе кантузіі і раны з звычайнымі хваробамі, што бы тыя байструкі, прывалакліся ў хату невядомя адкуль, прыліплі да чалавека невядомя чаму”.
Крыўдуючы на ўвесь свет, Хведар Антонавіч задзіраў нагавічыну. Сіня-белую, худую лытку завяршала непрапарцыянальна круглая булава. Сціскаў гэту булаву пальцамі, затым забіраў руку, а на бела-сіняй скуры аставаліся кругленькія ямачкі.
— О, бяда якая. А вы тут кава-гарбата, кажаце, сакратаркамі папракаеце.
І яны маўчалі. Мабыць у гэтай цішыні, за падтрымкай шматгадовага сяброўства, адабраўся, прызнаваўся за роўнацэнны і Хведара Антонавіча жыццёвы ордэн, яго пакута і ўзнагарода за поспех гэтага мястэчка.
— Усё-такі пайду ў той шпіталь. Ці не ў бліжэйшую сераду, — спыняў цішыню Віктар Сцяпанавіч.
— Будзем цябе наведваць, — казаў Іван Пракопавіч.
Афіцыянтка прыбірала парожнія шклянкі, а яны сачылі за яе няспешнымі жэстамі. І зноў маўчалі. І думалі, што ўсё-такі не ў шпіталі, а тут, у маленькім рэстаранчыку стрэнуцца чарговы раз.