— Значыць расіяне? — радасным воплескам выскачыў з натоўпу голас Паўлюка Палітуры. — А я так і думаў — не яны тут абдорылі нас? Золата ў Расеі, во, пад завязку. Усіх зуброў азалаціць у пушчы — тое, што і сплюнуць для Расеі.
— Э там. Зараз — расейскі той зубр. Калі б расейскі, тады не рогі, хучэй ужо зубы былі б у яго залатыя, — скептычна адазваўся Бомба.
Сашка Тытуньчык шукаў тым часам словы, якiмi скажа зараз пра ўсе недаспаныя ночы, пра неба цаля за цаляй абшныранае халодным шкельцам люнета, пра скептычныя заўвагi жонкi Алiмпii, што вырваўшыся спрасоння пасярэдзiне ночы, ні раз, ні два разы паўтарыла: „Кiнь жа дурноты, за працу вазьмiся. Людзi во якiя бiзнесы параскручвалi.” Думаў пан Сашка расказаць пра сваю бязмежную, матэматычнымi перападлiкамi пацверджаную ўпэўненасць у iснаванне другiх сусветаў, другiх земляў, запоўненых фантастычна пакручастымi iстотамi. Цi адну ноч рысаваў iх на службовай паперы? Нат калi i трэба было, згодна з загадамi начальства зусiм другое вылiць на паперу нейкiя, бяздушныя схемы, аловак міжвольна раскрываўся цудоўнымі зявамі — двухгаловымі, трохногімі, крылатымі.
За туямi, за вокнамi магiстрата, малады павятовы сакратар вядучай партыі падняў тэлефонную трубку. Збiраўся ён званiць у Варшаву, знаёмаму мiнiстру, ды як пачаць размову зараз i не ведаў. Значыць, што? Так i так сказаць, вось абявiўся зубр з залатымi рагамi, ляжыць побач з магiстратам, народ гуртуецца, аб цудах правіць... А мiнiстр спытае: якi зубр, чаму ён тут, адкуль узяўся, цi не якая ён палітычная правакацыя? А дазвол ляжаць зубру побач з магістратам дала ўлада? І асноўнае — у чыёй справе разлажыўся ён? Каго падтрымоўвае лежачы там?
На такія пытанні не адказаць у названую хвіліну. І сакратар пасадзіў трубку на ранейшае месца. Задумаўся. Вось табе i заварэнцыя. А ўсё добра было, спакойна. І зараз, за прычынай кудлатай чатырохногай жывёліны гэты спакой разбураўся. Штосці пагрозлівае, некантраляванае, нябачнай птушкай разгарталася над мястэчкам. Яшчэ няўмела, пакуль хаатычна і навобмацкі. Але ж усялякія катастрофы, на якіх правалялася любая ўлада, ці не з нуля пачыналіся? Ад аднае кулі, што трапіла ў цэль або абмінула яго, ад аднаго слова — сказанага, або прамоўчанага.
І сакратар яшчэ раз падняў трубку, набраў нумар. “Раз казе смерць!”
Прагудзеў адзін гудок, другі, трэці, аж электронныя вантробы азваліся знаёмым голасам.
— Так?
— Міністр?
— Так.
— Гэта я, сакратар партыі ў мястэчку.
— Так? І як там у мястэчку? Нармальна ўсё?
— Зубр абявіўся ў мястэчку. Ляжыць побач з магістратам, а народ — хто жывы, усе тут, — адным рашучым сказам, адным рашучым жэстам разрэзалася набрынялая скула. Накрыўшы мікрафон далоняй, каб прытаіць неспакойнае дыханне, сакратар чакаў адказ. Але насуперак спадзяванням, адказ прыйшоў халодны, сціплы, безэмацыянальны:
— Так? І ў чым справа?
— Рогі яго залатыя.
— Залатыя?
— Ну, залатыя. Бліскучыя-бліскучыя.
За гэтымі словамі разгарнулася ў трубцы даўжэйшая цішыня. “І што, здзівіўся” — душа сакратара напоўнілася насалодай. — “Думаў, зноў без прычыны барабаніць саратар. Ад няма чаго рабіць на тэлефон абвесіўся”.
Але трубка працягнула размову манатонным і абыякавым голасам:
— І што, падабаецца зубр?
— Ну-у, ніхто не ведае адкуль ён. Народ гуртуецца, аб нейкіх цудах балакае...
— Ніякіх цудаў наша партыйная ідэалогія не прызнае. Гаварыў я вам, ці не гаварыў? А вы апяць сваё. Выступіць, сказаць як трэба, што трэба і няма дыскусіі — знервавалася трубка.
— Але ж і бацюшка там, — голасам сакратара авалодала набянтэжанасць.
— Ага, — маленькі перапынак уварваўся ў размову. — Такая справа. Але агульна — народ задаволены? Цешыцца, спадзяюся?
Зараз не ў міністэрскім, а ў магістрацкім кабінеце прыпынілася слова. Нажымаючы думкі сакратар маланкава аналізаваў, абмяркоўваў пачутае. Асабліва зза апошняга, зза гэтага, абыякавым голасам сказанага “цешыцца, спадзяюся” і прытармазілася размова. “Значыць, што? Ёсць тыя цуды, ці няма іх? А калі ёсць — дык адкуль бяруцца?”.
У гэты момант сакратар адчуў сябе сапёрам, што ўзяўшы ў далоні невядомую міну, або гранату, абмацвае яе зрокам, песціць далікатна пальцамі, здагадваецца — смерць, ці жыццё прытаілася за жалезнай абалонкай?
Але сакратар быў палітык. У палітыкаў ёсць свае міны і свае разрыўныя гранаты. Гэта — словы. Яны дораць палітыкам будучыню, або пасылаюць іх у нябыт. І сакратар абмацваў сваю міну. Песціў яе ў думках, разбіраў на паасобныя гукі, склады. Раззброіваў.
— Па-да-ба-ецца, — сказаў, даводзячы голас да межаў ідэальнай ласкавасці. — Як жа не па-да-бац-ца? Хто другі, калі не вы маглі прыдумаць такое. Бо — добра думаю — за вашай справай гэты зубр? За вашым хадайніцтвам?