Вот почему ценз оседлости при всей его кажущейся необычности, безусловно, служит интересам народа, является важным средством осуществления народовластия, демократизации общественной жизни. И принятие его — несомненно, разумное демократическое установление, достойное распространения в избирательной системе страны. Наверное, это особенно касается выборов в местные органы власти. Так почему же этот ценз вызывает неприятие известной части граждан республики, которые видят в нем дискриминацию собственных прав и возможностей?
А может, дело здесь вовсе не в тех воображаемых правах, которых они лишаются, а скорее в тех, которые приобретают другие? Недаром же говорит пословица, что не тогда мужик радуется, когда покупает лошадь, — больше радуется, когда лошадь у соседа сдохнет.
Может так статься, что в этом все дело.
Сталинско-брежневское прошлое выработало в нас устойчивый синдром неприятия всего не только и не столько действительно вздорного и враждебного, но также и основанного на здравом смысле, непривычного и нового. Мы боимся, как бы людей с этим новым и необычайным не постигла удача, давно не постигавшая нас, чтобы они не зажили лучше нашего. Особенно если эти люди не совсем такие, как мы, хоть чем-то отличаются от нас — языком, бытом или укладом. Или даже более совершенным и демократическим Законом о выборах.
ЗВАРОТ ДА ВЫБАРШЧЫКАЎ
Красавік 1989 г.
Дарагія выбаршчыкі, шаноўныя грамадзяне Беларусі!
Менш чым праз месяц вы пойдзеце на выбарчыя ўчасткі, каб выбраць тых, каму вы давяраеце прадстаўляць вас у высокіх органах дзяржаўнай улады. Хоць тое будзеце рабіць не першы раз, гэтыя выбары не такія, як усе ранейшыя, гэта сапраўды выбары, і ад іх вынікаў будзе нешта залежаць у вашым жыцці. Можа залежаць больш, калі вы выбераце тых, хто памятае інтарэсы народа і гатовы абараніць іх на любым узроўні. І будзе залежаць мала, калі большасць вашых галасоў будзе аддадзена тым, для каго няма іншых інтарэсаў, апроч інтарэсаў начальства, апарату, кіраўніцтва, ад якіх у іхнім жыцці ўсё — ад павышанай нядаўна зарплаты да чорнае «Волгі» і усялякіх яўных і тайных ільгот. Звычайна гэтыя людзі — шматвопытныя дэмагогі, хуткія на абяцанкі, якімі яны звыкла карыстаюцца на працягу ўсёй сваёй кар'еры. Будзе — іх любімае слова, самае ж нелюбімае — ёсць, бо якраз таго, што найбольш патрэбна, у нас і няма. У тым ліку і ў значнай меры і па віне гэтых шматгадовых кіраўнікоў усіх рангаў.
Асаблівы ваш клопат і ўвага павінны быць звернуты на безальтэрнатыўных кандыдатаў або кандыдатаў з адным (падстаўным!) супернікам, выбары якіх ператвараюцца ў фальш, у пародыю на выбары, і ёсць не што іншае, як абраза тысячаў выбаршчыкаў. Паглядзіце і памяркуйце, хто ідзе на гэта і што ён вам гаворыць. Як ягоныя словы аб дэмакратызацыі і перабудове ўжываюцца са звычаямі сталінскіх часоў. Бо калі б гэтыя людзі мелі элементарны гонар, дык, апынуўшыся адзінымі ў бюлетэні, яны б знялі свае кандыдатуры. Каб не ганьбіць прынцыпы дэмакратыі, гонар партыі Леніна, якую яны прадстаўляюць, уласную вартасць. Дык не. Для іх галоўнае. — улада, не зважаючы ні на што.
Ідучы на выбары, трэба мець на ўвазе, што пэўную частку выбару ўжо зрабілі за вас выбарчыя камісіі. Менавіта гэтыя камісіі, створаныя апаратам і цалкам падпарадкаваныя яму і ягонай міласці, пры рэгістрацыі старанна адмяталі ўсіх, хто не адпавядаў іхнім меркам. Была зроблена няўдалая, аднак, спроба адмесці каля сотні кандыдатаў, вылучаных грамадскімі арганізацыямі, таварыствам беларускай мовы, экалагічным таварыствам. У поўным аб'ёме спроба не ўдалася, аднак нямалая колькасць вартых людзей пераважна з інтэлігенцыі была адхілена пры рэгістрацыі. Затое прайшлі ўсе партсакратары, раённыя, абласныя і рэспубліканскія апаратчыкі. Цяпер вам галасаваць за іх. Глядзіце і вырашайце самі. Толькі мы хацелі б папярэдзіць: ні ў якім выпадку не байкатуйце выбары. Байкот выбараў, няўдзел у іх — вельмі наруку гэтым апошнім. Яны пра тое толькі і мараць. Ім даволі будзе іхніх паслугачоў з ліку прыбліжаных і падначаленых, рабочай і сялянскай эліты. Абы было мала супроць, і іхняя дарога да ўлады забяспечана.