— Але вось некалькі цытат з выступленняў на апошнім пленуме ЦК КПБ: «...так жорсткі адпор прыхільнікам так званага Балтыйска-Чарнаморскага Саюза і іншым сепаратыстам», «напомню словы Івана Кузьміча Палазкова, сказаныя на Пленуме ЦК КПСС, — аб тым, што палітыку нельга рабіць дрыжачымі рукамі і дрыжачым голасам. Вось арыенцір усім нам, — ад радавога камуніста да Генеральнага сакратара». І, нарэшце: «Кампартыі Беларусі няма у чым каяцца перад сваім народам»...
— Каяцца трэба ўсім перад усімі.
Вядома, апроч камуністаў. Тыя не пакаюцца, бо дужа разлічваюць на палітычны рэванш, які яны маюць намер ажыццявіць без дрыжыкаў у руках і без сумненняў у пачуццях. Як гэта ўжо было неаднойчы. А іншым... Народу? Не пашкодзіла б і народу. Ужо хоць бы перад гісторыяй і наступнымі пакаленнямі — за тое, што на стагоддзе затрымалі прагрэс, на крывавых недарэчнасцях зацыклілі нашу гісторыю, што менавіта па нашай віне нашы нашчадкі і ў XXI стагоддзі будуць жабракамі, прынамсі, самымі беднымі ў Еўропе. І гэта пры такіх рэсурсах і такіх геапалітычных магчымасцях...
— Ужо багата сказана і пра юрыдычную некарэктнасць фармулёўкі пытання будучага рэферэдуму. І пра палітычную сумніцельнасць гэтай акцыі. І ўсё ж — ці будзе вынік рэферэндуму мець нейкі істотны ўплыў на далейшыя працэсы ў рэспубліцы і ў СССР? Дарэчы, група дэмакратычных дэпутатаў у Вярхоўным Савеце Беларусі прапанавала наступную фармулёўку пытання ў бюлетэні: «Ці лічыце вы, што СССР павінен быць ператвораны ў Саюз Суверэнных Рэспублік шляхам заключэння прамых міждзяржаўных пагадненняў паміж Беларуссю і іншымі суверэннымі дзяржавамі?»
— Навошта ўсенародны рэферэндум, калі Вярхоўны Савет Беларусі прыняў ужо пастанову: «Прызнаць мэтазгодным уваходжанне Беларускай ССР у склад Саюза ССР». Такім чынам, усё ўжо вырашана за месяц да ўсенароднага рэферэндуму.
Канцэпцыя гэтага рэферэндуму лішні раз сведчыць, што мы ніколі не вырашаем свой лёс — за нас тое робяць іншыя. Ставяць свае ўмовы, фармулююць наша рашэнне, маніпулююць народнаю воляй. Мы зноў у каторы раз трапілі ў зачараванае кола: каб вольна і па справядлівасці вырашыць пытанне дзяржаўнага суверэнітэту, трэба быць суверэнным народам. А каб быць суверэнным народам, трэба мець дзяржаўны суверэнітэт. Каторы раз успомніш славутае: «так» альбо «не», а ўсё астатняе — ад нячысціка.
Баюся, тут усё — ад нячысціка.
— Каторы раз пераконваешся, што палітычная наша бездапаможнасць — кроўнае дзіця нацыянальнага нігілізму, знявагі культуры і мовы...
— Нашы слёзныя скаргі на агонію нацыянальнай мовы даўно сталі агульнай рытарычнай мясцінай. Цяпер ужо пэўна відаць, што папяровыя законы ды імітацыя бюракратычнай актыўнасці апошніх гадоў маюць на мэце замаскіраваць ад народа тую агонію, выдаць яе за культурную рэанімацыю. У гэтай сувязі ні чым іншым, як непрыхаваным крывадушшам, нельга растлумачыць «хітравумную» пазіцыю тых беларускіх літаратараў, якія так гучна крычаць у абарону нацыянальнай мовы, а самі навыперадкі кідаюцца да супрацоўніцтва з КПБ — гэтым зацятым магільшчыкам нацыянальнай культуры. У той час як сумленныя людзі тысячамі здаюць партбілеты, гэтыя дамагліся членства ў яе кіруючых органах. Кінуты, так сказаць, на іх інтэлектуальнае ўмацаванне. Ці яны думаюць, што з цэкоўскіх вяршынь ім будзе зручней давяршыць тое, што не ўдалося давяршыць з колішніх шматгадовых пасад сакратароў СП Беларусі? Калі так, то яны маюць рацыю: болей беларусканенавіснай сілы, чым тая, якой яны служаць, на Беларусі, мабыць, не будзе. Што ж, тады застаецца пажадаць ім поспеху. З гэткімі тэмпамі напрыканцы стагоддзя пастаўленая імі задача будзе выканана поўнасцю.
— Сапраўды, існуе, відаць, нейкая мяжа, пасля якой кампраміс палітычны пераўтвараецца ў кампраміс маральны... Тым не менш, аналізуючы дзейнасць дэмакратаў — у прыватнасці, парламенцкай апазіцыі ў ВС БССР, — некаторыя папракаюць нас у імкненні да канфрантацыі, свядомым жаданні ісці на абвастрэнне канфлікту паміж палітычнымі сіламі.. Усё часцей чуецца: «Ідэі вашым неблагія, але вось форма іх ажыццяўлення... Не, хлопцы, вы, калі прыйдзеце да ўлады, будзеце яшчэ горшыя за бальшавікоў, пачнеце вешаць камуністаў». Гэта — у горшым выпадку, ну а ў лепшым: «Палітыка —майстэрства кампрамісу». Якой вам, Васіль Уладзіміравіч, бачыцца цяперашняя тактыка дэмакратычнага руху?