— Становяцца на ногі і твае дзеці,— прамовіла Стэфусіха, паківала галавою, гледзячы, як укладваюцца малыя, а потым палаяшла падбародак на кулакі, што былі на верху кіёчка.— Кончаць школу — і пойдуць сваімі сцежкамі. Тое далей вучыцца, тое ў войска... А ты адна застанешся... Пастарэеш — і будзеш дажываць сваё адна, як і мы ўсе, старыя бабы.
Гэлька замаўчала. Ды што сказаць? Яна ж не вінаватая, што аўдавела гэтакая маладая. Жыў бы яе Сцяпан, дык, можа, і яшчэ былі б у іх дзеці...
— Дык бяры каго ў прымы. Ты ж яшчэ зусім маладая. Цяжка ж у такія гады ўдавою быць...
Каб не сядзець моўчкі, Гэлька падхапілася, адчыніла шуфляду. Узяць запалкі. Абмацала іх, зашастала.
— Ды не запальвай ты, Гэлечка, лямпы,— як папрасіла Стэфусіха.— Я надурыла ўжо табе галаву, дык пацягнуся дадому. А ты кладзіся спаць: табе ж і заўтра раненька падымацца. Летняя ночка маленькая. Толькі сплюшчыш вочы — ужо і сонца ўстае... А ўлетку гэтак не хочацца рана падымацца. Здаецца, яшчэ хоць бы крышачку паспаў бы! Надта тады, калі ты яшчэ дзяўчына ці маладая кабета...
— Праўду вы кажаце, цётка,— усміхнулася Гэлька. Паслухалася старой, лямпы не запаліла.— не хочацца да ўсходу сонца падымацца. Здаецца, як вы кажаце, хоць бы хвіліначку яшчэ паспаць.
Нарэшце Казік загарнуў кнігу і падаўся да тапчана, што стаяў пры самай печы. Сцягваў на хаду кашулю. Высокі, з шырокімі плячыма.
«Далібог, ужо мужчына! — і зарадавалася, і напалохалася Гэлька.— Праз гадоў пяць-шэсць кавалер, у войска ісці! А я, значыць, як во цяпер Гаптарыха ці Найдзёніха, пастарэю, старой бабай буду. Так нічога маладога, добрага, лічы, і не ўбачыўшы...»
— Вот пакуль дзеці малыя, дык брала б ты, кажу, Гэлечка, гаспадара ў хату,— як угадаўшы яе думкі, сказала Стэфусіха.— І дзяцей паможа на ногі паставіць, і будзе з кім век дажываць.
«Чаму — дажываць? Я ж яшчэ не старая. Я магу яшчэ жыць ды жыць, як і ўсе маладыя людзі! Ці ўжо так і заведзена: калі ты засталася ўдавою, дык ужо табе не жыць самой. Дзяцей на ногі падняць, а самой толькі д а ж ы в а ц ь?»
— Няма ж, цётка, у нас мужчын-удаўцоў,— саромеючыся, адказала яна.— А ў другія ж вёскі я сама не пайду шукаць сабе гаспадара. Ды ці пойдуць сюды з другіх вёсак мужчыны? Тут жа ім ніякай работы няма. Цяпер усе нашы да людзей, да вялікага гурту цягнуцца.
— Добры быў твой мужык-нябожчык...
— Добры...— уздыхнула Гэлька.
— Працавіты быў, і ўдзень, і ўночы ўсё дзяўбае і дзяўбае на дварэ. І мне многа памагаў.
Гэлька маўчала: да горла падкаціўся даўкі камяк.
— Дык, можа, перабіралася б ты ў Налібакі... Там...
— Што вы кажаце, цётка! — махнула рукою Гэлька.— Куды ж я з малымі дзецьмі ў свет паеду? Абы толькі замуж выйсці? Не. Як ужо ест, так хай і будзе. Усё ж лягчэй жыць каля сваіх людзей: той нейкую параду добрую дасць, той паможа.
— А вот нявестка Гаптарова рвецца ў Налібакі...
— Яна не адна ж, а з мужам, дык і... Ды, можа, хоча сама па сабе гаспадыняю быць.
— Летась жа казалі: Блінаў Альфонс хацеў да цябе ў прымы прыстаць...
— Дык ён жа хлопец, цётка. А я хто?
— Была б дзяўчына ў вёсцы, дык узяў бы дзяўчыну. Але ж дзяўчат у нас няма. Вот ён і горнецца да цябе...
«Блін Блінам,— падумала Гэлька.— Здаецца, неблагі хлопец. Я яму, можа, і нараўлюся, але ж ён мне... Вот каб другога каго, па кім сохну ды плачу, калі ён ад мяне пойдзе, дык таго з радасцю ўзяла б... Але ж ён жанаты, жонку, дзяцей мае...»
— А ці сняцца табе якія пярсцёнкі? — запыталася Стэфусіха.
— Не,— унурыла галаву Гэлька.
— А што ж табе сніцца? Што табе Блініха кажа?
— Дык усё яна бытта прыносіць новыя боты, туфлі...
— Боты, туфлі — гэта кавалеры, не муж...
Гэлька замаўчала.
У хаце ўцямнелася. Яна ўжо і не бачыла Стэфусішынага старога твару. І тая, канечне, не бачыла яе вачэй. Слёз у іх. Развярэдзіла старая яе больку. Канечне, таго не хочучы. А якраз наадварот, дабра жадаючы.
— Я ж, Гэлечка, па-старому думаючы, сказала,— апраўдвалася Стэфусіха.— Шкода мне цябе. Маладая, гэтакая файная, а вот гаруеш адна. А колькі таго нашага, бабінага, веку, бабінай маладосці? І не ўбачыш, як усё мінецца! Дык і трэба жыць у маладыя гады па-маладому.
Гэлька маўчала. Потым у цішыні пачула: зазваніў колцам па дроце сабака. Пабег ад хаты да хлява. І зноў стала ціха.
«Ён!» — зайшлося сэрца.
Цікнула ў акно.
«Хоць бы ў хату не зайшоў! Стэфусіха ж тут!»
Зноў зірнула ў акно. І зноў нічога не ўбачыла. І не пачула. Не вытрымала, падхапілася.