— І самую горкую праўду, Віктар, можна па-ўсякаму гаварыць,— прамовіў Сцяпан.— А ты...
— Я ведаю, чаго ён на мяне век воўкам глядзіць...— нібы ўжо з крыўдаю сказаў Будзька.— І ён конюх, і я конюх, але не адзінакава жывём... Ён сядзіць у старой хаце, а я ў новай даміне жыву як кароль... Але хто вінаваты? Сам вінаваты. Трэба было не спаць у шапку ці мянціць языком, а... Коні ж пад рукамі былі...
— Кажу табе: рабі сваё дзела...— перапыніў яго Блін,— Не табе ў гэтым разабрацца... Хоць прыйдзе час — адкажаш. І за коней, і за свой дом. І за дзікоў ды ласёў, якія ўпотай б'еш...
І пайшоў у канюшню. Доўгі калідор быў пярэсты ад святла і ад ценяў.
Яшчэ як гаспадар дастаў з кішэні ключ на сырамятным раменьчыку, адамкнуў кладоўку. Зайшоў у яе, акінуў позіркам — найбольш сцяну з убітымі тоўстымі цвікамі. Пад кожным цвіком — чарнільныя подпісы. Клічкі ўсіх коней, якія былі ў Бабчыным Сконе ад пачатку калгаса. Толькі зірнуў, але тут жа паўсталі ў памяці, у вачах усе-ўсе коні. Вунь у самым версе, справа, вісеў некалі хамут запражнога каня, Дэраша, на якім ён яшчэ ў маленстве навучыўся ездзіць верхам, баранаваць і араць; ніжэй і лявей вісеў хамут Гаптаровага рысака, Голуба, на якім бацька падвозіў яго да павета, да Стоўбцаў, калі яго бралі ў польскае войска, крыху збоку вісеў хамут яшчэ аднаго рысака, Даргевічавага Дзеркача, на якім ён ехаў са сваёю Стэфаю да шлюбу (іхні конь прапаў за месяц перад вяселлем), ніжэй і лявей віселі хамуты коней, на якіх у розны час вазілі хрысціць яго дзяцей. Тыя коні былі старыя, людзі аддалі іх сюды, у канюшню, калі тут стаў пасля вайны калгас. Тады тут конюхам быў спачатку Антон Даргевіч, а потым Гаптар. Ён, Блін, прыйшоў пазней. І на яго вачах нарадзіліся, раслі, упрагаліся ў хамуты ўжо новыя, калгасныя, коні, на яго вачах іх забіралі адгэтуль у Налібакі, у Пільніцу і ў Рудню. Цяпер вось засталіся толькі трое сталых і двое жарабят. Ды дзе засталіся... Яму выпала доля быць апошнім конюхам...
Плюснуўшы вачыма ад стомы, адагнаўшы ўспаміны, ён пазнімаў з цвікоў хамуты і панёс іх на калідор. І ўжо там, за кладоўкаю, адчуў: усё, ён тут ужо не гаспадар.
«І не толькі я не гаспадар,— падумаў,— хутка звядуцца конюхі, канюшні і ў вялікіх вёсках. Замест коней будуць маленькія трактарчыкі. Прыйшоў, сеў на гэты трапястунчык і паехаў. Па дровы, па сена. Забаранаваць ці і разараць...»
У кладоўку ўсунуўся Будзька. З паперынаю ў руцэ. Акінуў усё позіркам.
Блін не захацеў пазіраць, як ён там будзе гаспадарыць, узяў лейцы і пакіраваў да свайго любімага каня. Да Сівога. Нямала ён на ім папаездзіў і парабіў, быў на начлегах, у дарозе, і ніколі разумны Сівы не здрадзіў яму. І цяпер пакліч уночы на лузе — ідзе да рук.
Сёння Сівы — рослы, у белыя яблыкі — сустрэў яго з насцярогаю. Не выйшаў насустрач. А толькі павярнуў галаву, зірнуў вялікімі разумнымі вачыма і адвярнуўся. І не даваўся, каб ён накінуў аброць,— падымаў і падымаў высока галаву.
— Ну, чаго сярдзіты, Сівы? — Блін пагладзіў яго па дужай шыі, сказаў ласкава: — Хіба я табе непрыяцель? Я ж не вінаваты, што ты мусіш ісці ў прочкі. Ды і ніхто не вінаваты. Трэба так.
Сівы нібы зразумеў яго, пакорліва нагнуў галаву. Але не зірнуў у вочы, а, спусціўшы мызу, з неахвотаю патупаў за ім.
Блін, прыхапіўшы вупраж, вывеў Сівога на двор, да невялікага паднавеса — там стаялі ацалелыя калёсы. Моўчкі запрог і пад'ехаў да дзвярэй канюшні. Каб пагрузіць на калёсы дабро, што лічылася па акце на ім.
Будзька лаяўся, мацюкаўся каля апошняга стойла: яго не падпускала да сябе Гнядая. Круцілася, намервалася смалянуць заднімі нагамі. Ля яе са спалохам мітусілася жарабя.
Вось такі прыціснула Будзьку да загарадкі. Ён залямантаваў, як кот, мігам ускочыў уверх, на жэрдкі.
— Ты ж конюх, чаго ты на яе кідаешся, як воўк? — папікнуў Блін.— Чаго колеш вушы мацюкамі?
— Я ёй дам ласку! — той лез па загарадцы да калідора.— Я ёй дам псіхі!
Блін зайшоў у стойла.
— Ну, Гнядая, не злуйся,— папрасіў.— Ідзі, ідзі ў большую, светлую канюшню. Там вам і электрыка, і вада ў стойлах будзе. Усе выгоды. Там ты яшчэ і дружка сабе знойдзеш, яшчэ не адно жарабя прывядзеш. Ты ж маладая...
— Гаворыць — як і з чалавекам! — ужо на калідоры паздзекаваўся Будзька.— Не дзіва, што яны ў цябе і капрызныя! Параспускаў...
Гнядая сцішылася ў кутку, нервова стрыгла вушамі і са спалохам пазірала на Будзьку. Блін падышоў, пагладзіў па сытым рыжаватым баку, па прыгожай доўгай шыі. Узяў за грыву. Гнядая паслухмяна патупала за ім.