Колькі ні думаў, а прыйшоў да высновы, што давядзецца зманіць. Як ні было паскудна, несумленна з яго боку, але з гэтай нявыкруткай іншага выйсця не бачыў. Ён скажа, што тыя, каго прымаюць на вучобу, павінны да першага верасня пахадзіць па родных мясцінах, сустрэцца са старымі людзьмі і запісаць словы песень, розныя паданні, казкі, прымаўкі, карацей, фальклор. Ад гэтага будзе залежаць і стыпендыя, і права пасяліцца ў інтэрнаце. Але хай толькі прыйдзе паперка з універсітэта. Божа, як ён чакаў яе! Часам у сне халодным потам пакрываўся, калі трызнілася, што яго не прынялі, што няправільна палічылі балы, што цяпер адзіны для яго шлях — у калгас. Раніцай у яго ўсё валілася з рук, нават есці не хацелася. Сястра ўжо пыталася, ці не захварэў часам. Казала, што ноччу нават голасна крычаў, усё адно як хто душыў.
У гэты ж дзень ён атрымаў паведамленне з Мінска. Дрыжачымі рукамі разарваў канверт, прабег вачыма першыя радкі і віскнуў ад радасці: ён прыняты! Ён ужо студэнт першага курса найгалоўнейшай навучальнай установы. Верка, якой ён паказаў паперку, ажно ўсплакнула.
— Цяжка мне без цябе будзе, брацік. Як-ніяк, родная душа, ды і помач якая. Юзік, бачыш, ад чорнай работы свету белага не бачыць.
На другі дзень, трохі лепш апрануўшыся, Вадзім падаўся ў Мікулічы, трэба ж было пабачыць дырэктара школы, пацікавіцца наконт асуджаных сяброў, аддаць доўг, а заадно паказаць часопіс з надрукаваным вершам. Ужо ў апошнюю чаргу пахваліцца, што ўсё ж паступіў ва універсітэт.
Дарога да Мікуліч была звыклай, тысячу разоў мераная і перамераная яго нагамі. Але гэты раз ён ішоў па ёй з асаблівым настроем. Яшчэ здаля ўбачыў школу, пакручастую стужку Нёмана ля саменькіх людскіх агародаў і, наколькі сягала вока, бязмежную сінечу надрэчча, лугоў і лясоў. «Вось бы мець фотаапарат, адлюстраваць гэтае хараство на фотцы, але што фотка ў параўнанні з жывым бачаннем». Ён трохі пасядзеў на пагорку, скуль, як на далоні, бачылася ўся гэтая панарама, і, не вельмі спяшаючыся, пакрочыў наперад.
Школа была зачынена, толькі малыя ў двары ганялі мяч, гучна спрачаліся, каму першаму біць у вароты. Яшчэ да яго, віхляючы хвастом, нясмела наблізіўся рыжы сабака.
— Няма, няма нічога, — пашкадаваў бедалагу Вадзім. — Буду ісці назад, то мо ў краме куплю кавалак хлеба і падзялюся з табой.
Ён паклікаў аднаго з хлапчукоў і папытаў, ці быў тут дырэктар. Хлапчук неяк падазрона змераў Вадзіма з ног да галавы, але, пазнаўшы, шэптам сказаў:
— А яго і Ліну Іванаўну ўчора на якойсьці чорнай машыне павезлі. Куды і чаго, не ведаем.
— А можа ён ужо дома?
— Ага, каб жа дома. Няма.
І ўсё ж, ведаючы, дзе жыў дырэктар, Вадзім рашыўся падысці да іхняй хаты. Мо якая памылка, а хлапчына чуў звон, ды не ведае, скуль ён. Праз пяць хвілін ён быў ужо ля брамкі. Паспрабаваў адчыніць і ступіць на ганак, каб пастукацца ў дзверы, але на брамцы была почапка. Вадзім няголасна гукнуў, спачатку адзін раз, пасля другі.
Ён не ўчуў крокаў старэнькай бабулі, якая невядома скуль падкралася і стаяла за ягонай спінай.
— Ты, дзіцятка, не тузай, — прашамкала бяззубым ротам старая. — І вучыцелькі, і дырэктара ня будзе.
— А дзе ж яны? Мне трэба.
— Ня будзе, і ўсё. І не пытайся, лепш ідзі, скуль прыцёгся, — яна, спалохана зіркнуўшы па баках, не вытрывала, прашаптала: — Нейкія прыехалі па іх, увапхнулі ў машыну. А я, во, пільную хату. Божа міласэрны, няўжо ж і яны шпіёны?! Сённячы і сабе ўжо не верыш.
— А дзе ж дзяўчаты?
— Якія дзяўчаты? — Старая замахала рукамі. — А-а, Тоня і Люда. Лепш маўчы пра іх, дзіцятка, жывыя і цэлыя яны. Цэлы месяц іх ужо німа, недзе ў Тонінай мацеры гасцююць.
Бабуля не дагаварыла, бо з суседняга двара пачуўся зычны п’яны голас:
— Дзе ты там поўзаеш, карга старая? Куды схавала бутлю? Не дасі, спалю ўсё.