— Вучыцца нам, брат, яшчэ трэба многа,— зазначыў Турсевіч.— Я, напрыклад, думаю ў інстытут падавацца.
— I я чую, што трэба вучыцца, але сэрца маё ніяк не ляжыць да інстытута. Бо што такое інстытут? Гэта тая ж самая казарма-семінарыя, розніца толькі ў тым, што інстытут канчаткова заб’е ўсё яшчэ больш-менш жывое ў нашай душы, чаго не забіла семінарыя, і з настаўніка зробіць сухога кашчэя-чыноўніка.
Лабановіч у глыбі душы пачуў нейкую непрыязнь да сябра, бо, як яму здалося, Турсевіч штось задумаў, нязгоднае з тымі поглядамі, у якіх, як увесь час лічыў Лабановіч, яны не разыходзяцца.
I ўжо да самае станцыі сябры ішлі моўчкі, замкнёныя ў сабе саміх. Развіталіся яны сардэчна.
— Не забывай жа мяне,— сказаў на развітанне Турсевіч.
— Цяпер, брат, твая чарга даведацца свайго старога месца і старога прыяцеля,— адказаў Лабановіч.
XVII
— Ну, як жа вам, панічок, гасцілася? — пытала бабка Лабановіча.
— Ой, бабка, добра гасцілася! «Было што піты і есты, але прынукі не было»,— адказаў настаўнік на паляшуцкі лад.
— У мяне, панічок, капуста ад абеду засталася, можа, вы хлебанулі б крыху?
— Не, бабка, есці я не хачу.
— То, мусіць, вас той паніч добра частаваў?
— А як жа, бабка! Дзякаваць Богу, пачаставаў на славу.
— Ну, то і добра, панічок!
Да бабкі хтосьці прыйшоў. Яна зараз жа выйшла ў кухню, а Лабановіч сеў за вучнёўскія сшыткі. Перагледзеўшы, палажыў іх на месца і колькі разоў прайшоўся па пакоіку. Усе гэтыя часы ён чуў, што яму як бы чагось не стае. Чаго? Рэч вядомая: яму трэба пабачыць панну Ядвісю. Не: гэта не так. Яму проста хочацца пабачыць яе. Якая ж тут патрэба? Хіба ён мае сказаць ёй што?.. А чаму ж не мае? Ці ж гэта не была б праўда, каб ён прыйшоў і сказаў да яе: «Я прыйшоў да цябе, бо хачу бачыць цябе, хачу чуць твой голас: ён гучыць для мяне, як вясна; хачу пачуць твой смех, бо ён, як промень сонца, асвятляе мне душу. Я прыйшоў да цябе, бо прывяло мяне сэрца».
«Не, дудкі, брат, ты гэтага не пасмееш сказаць ёй. Так можа сказаць Сухавараў, бо ў яго словы не ад сэрца і ні да чога яны не абавязваюць яго,— думаў Лабановіч.— Чым меней думаць, тым лепей. Проста захацеў пайсці і пайду».
Хвіліну ці дзве счакаўшы, Лабановіч хутка перакінуўся на двор пана падлоўчага цераз невысокі плот, які адгароджваў двор школы ад двара падлоўчага, і пастукаў у дзверы. Ніхто не ішоў адчыняць: або не чулі стуку, або не было дома.
Ён пастукаў мацней. Зараз жа пачуліся чыесь крокі. Дзверы бразнулі і адчыніліся.
— Ёсць хто дома? — спытаў настаўнік служанку пана падлоўчага.
— Пан з паняю паехалі ў Хатовічы, дома паненкі і Чэсь.
— Проша, проша! — падбегла Габрынька і папрасіла Лабановіча заходзіць далей.
Маленькая, жвавая смуглянка, здавалася, была вельмі рада госцю. Жывыя і бойкія вочкі яе так і свяціліся радасцю.
— Калі ласка, проша да пакоя!
Габрынька ўзяла лямпу і павяла госця ў прасторны пакой.
— Сядайце, калі ласка.
— Я, можа, не ў час зайшоў да вас і пашкодзіў вам у рабоце? — запытаўся Лабановіч.
— Барані Божа! Якая ж у нас работа?.. Вы так рэдка да нас заходзіце...
— Што маю права часамі і спыніць вашу работу, асабліва калі яна непрыемная?
— Работы, пане настаўніку, ніколі не пераробіш.
— Гэта праўда.
— Ці няможна ведаць, якая праўда? — вясёлым, маладым голасам прамовіла панна Ядвіся, падыходзячы да настаўніка. — Добры вечар, пане Лабановіч!
Ядвіся падала руку, ускінула на настаўніка свае чыстыя цёмныя вочы і затрымала на ім свой погляд, як бы штось чытаючы на яго твары.
— Што ж гэта вас не відаць нідзе? — прамовіла яна.— I да нас не заходзіце.
— Каб я да вас часта заходзіў, то, напэўна, не заўважыў бы, як вы пахарашэлі,— смеючыся, адказаў Лабановіч.
Ядвіся на міг апусціла вочы.
— Цяпер я вас разумею,— сказала яна.— Вы чакалі, покі я не пахарашэю, бо такую, якою вы сустракалі мяне першыя разы, вам непрыемна было бачыць? Праўда?
— А панна Габрыня за гэты час пастарэла,— не адказваючы на пытанне панны Ядвісі, сказаў Лабановіч.
— Ну, што гэта вы! Як бы раней намовіліся,— запратэставала маленькая Габрынька.— I татка называе мяне старэнькаю, і вы тое самае кажаце.
— А вы мне не адказалі,— стаяла на сваім Ядвіся.— Я ад вас не адступлюся, покі не адкажаце.
— Ну, то ў такім разе я ніколі не адкажу вам, бо мне вельмі будзе цяжка, калі вы адступіцеся ад мяне.
Ядвіся прыкінулася ўсерджанай і нецярпліва тупнула.
— З вамі ніяк нельга да праўды дайсці. А вось жа я адступлюся: хачу паглядзець, як вам будзе цяжка.