У ноч з 14 на 15 лютага Іван Жахлівы загадаў князю Васілію Сярэбранаму біць па замку запальнымі зарадамі. Яшчэ да сьвітаньня маскавітам удалося ў шмат якіх месцах падпаліць замак. Цяпер ужо ніхто не сумняваўся, што гэта канец. На прыход князя Радзівіла спадзявацца не даводзілася.
Пасьля сёмага адбітага штурму пан Давойна прыняў рашэньне выйсьці да маскоўскага князя і пачаць перамовы аб здачы гораду. Калі ваярам абвясьцілі пра гэтае рашэньне, у адказ пачуліся незадаволеныя крыкі. Жаўнеры занадта шмат заплацілі і гатовы былі плаціць яшчэ, каб не дапусьціць здачы аднаго з самых славутых местаў Вялікага Княства Літоўскага.
Пан Давойна, япіскап Арсэн з вялікім крыжом у руках і прадстаўнікі знатнай шляхты з белым сьцягам выйшлі з замку. Тыя, хто застаўся за сьценамі, назіралі, як яны марудна прайшлі паўз маскоўскіх ваяроў, якія раступіліся, і накіраваліся да стаўкі Івана Жахлівага. Абодва войскі замерлі ў чаканьні рашэньня сваіх правадыроў. Полацкая дэлегацыя вярнулася ў замак праз тры гадзіны. Пан Давойна сабраў камандзіраў і абвясьціў ім вынікі перамоваў:
– Маскоўскі князь абяцае захаваньне жыцьця, свабоды і маёмасьці кожнаму, хто здасца яму. Полацкую залогу ён згодны выпусьціць са зброяй і артылерыяй.
Ваяры з нецярплівасьцю чакалі вяртаньня сваіх камандзіраў з апошняй нарады ў полацкага ваяводы. Калі пан Вітковіч зьявіўся на сьценах, яны атачылі яго.
– Пан Давойна прыняў рашэньне здаць горад.
Хоць усе ўнутрана чакалі гэтага, крыкі абурэньня ўсё ж вырваліся з вуснаў ваяроў:
– Гэта ганьба!
– Згодны, – сказаў пан Вітковіч, – і я часткай гэтай ганьбы быць не жадаю. Цяпер выслухайце мяне. Я і яшчэ некалькі камандзіраў абвясьцілі пану ваяводзе, што мы не складзем зброю. Па-першае, я не давяраю абяцанкам маскоўскага князя. Гэты тыран ня верыць сам сабе, а хоча, каб яму паверылі нашы людзі. Ды і навошта яму адпускаць нас? Горад і так амаль у яго руках. Можа, ён ведае тое, чаго ня ведаем мы? Напрыклад, што гетман Радзівіл усё ж такі падыходзіць да Полацка. Па-другое, нават калі маскавіты выпусьцяць нас, здача гораду не дадасьць нам гонару. Дзеля чаго тады гінулі нашы сябры? Іх кроў не вадзіца, і пралілася яна не дарэмна. Вайна з Масковіяй толькі пачынаецца. Вораг моцны, і нашай дзяржаве спатрэбяцца ўсе сілы, каб перамагчы яго. Калі мы не здамося, нашая ахвяра натхніць тых рыцараў, якія будуць змагацца з ворагам пасьля нас. Наш чын стане для іх прыкладам. Але калі мы здамо горад, як жа мы зможам вярнуцца да сваіх і ўзяцца за абарону краіны? Хто паверыць, што мы пакладзём усё, што маем, нават жыцьцё, каб абараніць яе? Вось што я думаю на гэты конт. Але гэта я казаў не як камандзір, а выказваў сваё меркаваньне. Кожны з вас хай вырашае сам.
Заранковіч падыйшоў да Радыны.
– Ну што?
– Я згодны з панам Вітковічам.
– А як жа панна Нарковіч?
– Хай Госпад дасьць ёй годнага мужа. Памерці, абараняючы Радзіму, – гэта добрая сьмерць для шляхціца. А што будзе ў выпадку здачы – невядома.
– Можа, усё ж такі рызыкняце і выйдзеце з гораду?
Ян павярнуўся. Перад ім стаяў пан Габрушка.
– А вы?
– Я застаюся. Але я ўжо ў гадах. У вашым узросьце я б выйшаў.
– Хіба тут ва ўзросьце справа? – запытаў Браніслаў.
15 лютага частка войска на чале з панам Давойнам выйшла з Верхняга замку. Многія ліцьвінскія рыцары і найманыя жаўнеры адмовіліся выканаць загад ваяводы і засталіся на сваіх баявых пазыцыях.
Пан Давойна вёў войска паміж маскавітамі, якія стаялі з абодвух бакоў. Ліцьвіны ішлі са зброяй, з харугвамі, цягнулі за сабой гарматы. Побач з панам Давойнам несьлі гарадзкі скарб. Хутка яны схаваліся за сьпінамі варожых жаўнераў. Тыя, хто застаўся ў замку, пачалі рыхтавацца да абароны. Пан Вітковіч зьвярнуўся да сваіх ваяроў:
– Вось і ўсё. Напэўна, гэта наш апошні бой. Я дзякую вам за добрую службу. Змагацца побач з такімі сьмелымі жаўнерамі – вялікі гонар для мяне. Захавайце ж да канца тую мужнасьць, якую вы праяўлялі ўвесь гэты час. Няхай Госпад нам дапаможа! Памолімся, браты мае мілыя.
– Госпад Ісус, Тваё Слова кажа, што той, хто не клапоціцца пра хатніх сваіх, горш за нявернага. Няхай жа нашае жыцьцё будзе годным хрысьціянскага імя. Дапамажы нам у апошнюю хвіліну, як Ты дапамагаў увесь гэты час. Амэн.
– Амэн, – выгукнулі сотні абветраных і абмарожаных жаўнерскіх вуснаў.
У тыя колькі хвілінаў, што заставаліся да штурму, жаўнеры разьвіталіся адзін з адным. Ян і Бронісь яшчэ раз праверылі зброю, агледзелі ручніцы, спраўдзілі, ці зручна дастаюцца корды з-за пояса, памацалі, ці не надламаліся шаблі. Апошняе, што запомнілася Яну перад бітвай, – гэта незвычайны, глыбокі блакіт свабоднага неба, па якім павольна плылі аблокі.