Выбрать главу

Хутка маскавіты наблізіліся да разбураных і спаленых сьценаў замку. Іх сустрэў залп з ручніцаў. Ліцьвіны разрадзілі агняпальную зброю і ўзяліся за шаблі. Лавіна маскоўскіх ваяроў абрынулася на іх. Пачалася бязьлітасная сеча.

На вачах Яна палі многія ваяры. Броніся забілі ўдарам дзіды, і ён бязгучна рухнуў каля Заранковіча. Пану Карытку, які адначасова змагаўся з трыма татарамі, накінулі аркан на шыю. Харунжы паваліўся, і яго праціўнікі, думаючы, што ён ня ў стане працягваць барацьбу, кінуліся на яго. Але нечакана для іх пан Карытка прыпадняўся і ўсадзіў корд у грудзі аднаму з ворагаў. Разьюшаныя татары засеклі яго шаблямі, хаця спачатку, відаць, зьбіраліся захапіць у палон. Пан Габрушка, які сек цяжкім двухручным мечам, сабраў ля сваіх ног нямала праціўнікаў, перш чым сам лёг ад удару шаблі па галаве. Побач з ім біўся казацкі стольнік Жаба. Як і абяцаў Рольскаму, сваё жыцьцё ён аддаў ворагам дорага, і перад тым як загінуць, шмат маскоўцаў паканаў сваёй рыцарскай рукой.

Сярод масквітаў, якія змагаліся з аддзелам пана Вітковіча, вылучаўся малады ваяр у багатых дасьпехах. Хутчэй за ўсё, гэта быў нейкі багаты баярын, якому служылі ваяры, што былі побач з ім. Сам ён у бітву не ўступаў, але актыўна кіраваў сваімі людзьмі. Акружаны некалькімі ваярамі, якія ахоўвалі яго, гэты юнак апынуўся насупраць Заранковіча.

Ян зразумеў, што гэта канец. Нікога са сваіх побач ужо не было. Некалькі хвілінаў раней ён бачыў, як пяць ці шэсьць маскавітаў атачылі пана Вітковіча, і ён зьнік за іх сьпінамі, напэўна, загінуўшы. Ян гучна закрычаў і кінуўся на ворагаў, намеціўшы перад сьмерцю пакласьці камандзіра варожага аддзелу. Ён абрынуў магутны ўдар на галаву маскавіта, які стаяў бліжэй за ўсіх. Той нават не пасьпеў падняць шаблю і зваліўся на зямлю. Праціўнікі не чакалі ад Яна такога спрыту і трохі зьбянтэжыліся. Ён паклаў шабляй другога маскоўца і апынуўся твар да твару з юнаком у дасьпехах. Ян замахнуўся, але ўдарыць ня здолеў. На яго накінуліся ззаду і з бакоў, павалілі на зямлю, некалькі разоў моцна ўдарылі, але не вастрыём зброі, а рукаяткамі шабляў і кулакамі. Ян з жахам зразумеў, што яго не зьбіраюцца забіваць, а бяруць у палон. Мноства рук пацягнуліся да яго і пачалі зрываць ягоныя дасьпехі. Багаты юнак падыйшоў да Заранковіча.

– Спрытны хлопец, – усьміхнуўся ён і ўдарыў Яна нагой у жывот. – Зьвязаць яго.

Асобныя баі ў замку ішлі на працягу ўсяго дня. У ноч з 15 на 16 лютага супраціў быў канчаткова зламаны. Горад цалкам апынуўся ў руках маскавітаў.

18 лютага Іван Жахлівы ўехаў у Верхні замак і абвясьціў сябе князем полацкім. Яго сустрэла невялікая дэлегацыя мясцовых жыхароў, якія назвалі яго абаронцам праваслаўя ад засільля лютараў.

А што ж з войскам, якое выйшла з замку? Стаўшы на ўказанае Іванам Жахлівым месца ў полі, ліцьвінскія ваяры, атачоныя варожымі палкамі, дарэмна чакалі зьяўленьня маскоўскага князя. Пан Давойна прасіў, каб яго завялі да Івана Жахлівага. Калі маскоўцу перадалі просьбу ліцьвінскага ваяводы, ён пасьмяяўся з яго даверлівасьці і загадаў трымаць палонных бяз ежы пяць дзён. Гарадзкі скарб князь Іван загадаў сканфіскаваць і прынесьці да яго ног. Абяцаную свабоду ён даў толькі пяцістам польскім рыцарам. Кожнаму з іх ён падараваў футравую вопратку і залатыя манэты. Іван Жахлівы заявіў палякам, што з Каронай ён ваяваць не зьбіраецца, а хоча вярнуць толькі сваю вотчыну – Валынь, Падольле і Вільню. На сталіцу Вялікага Княства ён паслаў баярскую коньніцу.

Гетман Радзівіл са сваім малалікім войскам нічым ня здолеў дапамагчы Полацку і вымушаны быў адступіць у Менск.

У Полацку пачаліся пагромы. Захопнікі ўрываліся ў дамы, рабавалі, забівалі, гвалцілі.

Татары проста на тэрыторыі касьцёлу засеклі манахаў-бэрнардынаў, а храм падпалілі. Даведаўшыся пра гэта, Іван Жахлівы накіраваў аналягічную “місію” ў дамініканскі касьцёл і аддаў агульны загад забіваць кожнага, хто жагнаецца не па-праваслаўнаму.

Маскавіт, які ўзяў у палон Заранковіча, разьмясьціўся ў багатым доме ў Верхнім замку. Апрача Яна, у яго было яшчэ каля двух дзясяткаў палонных рыцараў. Іх кінулі ў хлеў і паставілі каля ўваходу варту. А тым часам прыводзілі ўсё новых палонных, ня толькі зямянаў, але і месьцічаў. З надыходам ночы палонным прыйшлося раскладацца спаць на земляной падлозе. Яны леглі ўсе разам, і шчыльна прыцісьнуліся адзін да аднаго, каб хоць неяк сагрэцца. Але гэта не дапамагло. Спаць на прамерзлай зямлі ў халодным хляве было немагчыма. Ніхто не заснуў. Усю ноч чуліся кашаль і стогны параненых.