Рольскі як падкошаны рухнуў на зямлю.
Ян, яшчэ нават не асэнсаваўшы, што ён перамог, – настолькі хутка ўсё адбылося – замёр на месцы, ад стомленасьці ледзь трымаючыся на нагах.
Марыя падбегла да яго, абняла, прыпала да ягонага пляча.
– Я так баялася за цябе.
– Я ведаю. Усё скончылася.
Яны паглядзелі адно аднаму ў вочы і, хоць не было паміж імі нічога сказана пра пачуцьці, яны ўсё ведалі бяз словаў.
Заранковіч пахаваў Рольскага, і яны выправіліся ў дарогу. Больш прыгодаў на шляху рыцар і панна не сустрэлі і хутка з трыюмфам уехалі ў Нясьвіж. Калі яны зьявіліся ля ўезнай брамы, вестка пра іх вяртаньне хутка абляцела замак, і ўсе, хто знаходзіўся ў гэты момант на тэрыторыі радзівілаўскай рэзыдэнцыі, выйшлі іх прывітаць. Шмат было сказана аб мужнасьці Яна і прыгожасьці Марыі. Такой пары Нясьвіж ня бачыў даўно.
14
Восень і пачатак зімы ў Нясьвіжы прайшлі адносна спакойна. Князь Радзівіл яшчэ да вяртаньня Яна і Марыі зьехаў у Варшаву на супольны польска-ліцьвінскі сойм. На ўсходзе ўсё яшчэ працягваліся перамовы з маскавітамі, і чуткі аб вайне пакуль не прыходзілі. Заранковіч увесь вольны ад службы час бавіў з Марыяй. Яны сустракаліся кожны дзень, і такое складалася ўражаньне, што тэмы для доўгіх размоваў у іх ніколі ня скончацца. Ім было вельмі хораша разам, яны цешыліся сваім шчасьцем, але пра каханьне пакуль не было сказана ніводнага слова. Ян Заранковіч, гэты храбры пераможца пана Рольскага, ніяк ня мог набрацца сьмеласьці адкрыць Марыі свае пачуцьці.
Аднойчы, адразу пасьля Сьвята Божага Нараджэньня, у замак прыляцеў вястун з навіной, якой чакалі, да якой рыхтаваліся, і якая, тым ня меньш, шмат у каго выклікала трымценьне. Перамовы з Масквой сышлі на нішто. Будзе вайна. Вялікі князь абвяшчае збор ліцьвінскага войска.
У замку князя Радзівіла пачалі хутка рыхтавацца да ўсходняй выправы.
Праз некалькі дзён прыбыў наступны вястун з навіной, яшчэ больш трывожнай. Іван Жахлівы фактычна па сьлядах ліцьвінскіх паслоў, якія выяжджалі з Масковіі, накіраваў даўно ўжо падрыхтаванае войска ў межы Княства. На Літву рушылі вялізарныя маскоўскія сілы. Часу на доўгія зборы войска найвышэйшы гетман ня меў зусім.
Наступнага дня почт князя Радзівіла Чорнага выехаў з замку. Заранковіч напярэдадні ўвечары зайшоў да Марыі. Яна была нагэтулькі ўзрушана, што не магла стрымаць сьлёзаў. У Яна сэрца сьцялася пры выглядзе яе заплаканага твару. Абодва былі так усхваляваныя растаньнем, што размовы не атрымалася.
Напрыканцы Марыя прамовіла:
– Ян, я хачу папрасіць цябе.
– Так, слухаю.
– Мікалай зьбіраецца ісьці разам з вамі.
– Я ведаю.
– Пераканай яго, што яму пакуль рана ваяваць.
Ян адмоўна павёў галавой.
– Не магу.
– Чаму?
– Таму што на ягоным месцы я б таксама пайшоў у войска.
– Але ён яшчэ не жаўнер, ён жа зусім дзіця.
– Ён ужо не дзіця, ён рыцар.
Войска князя Радзівіла выходзіла раніцай. Заранковіч, Махвіч і яшчэ некалькі конных жаўнераў сабраліся разам, чакаючы каманду на шыхтаваньне. Ян убачыў, што Махвіч глядзіць кудысьці за яго сьпіну. Ён азірнуўся. Да іх ішла Марыя. Ян саскочыў з каня і падбег да дзяўчыны. Ягонае сэрца моцна калацілася ў грудзях.
– Я прыйшла разьвітацца, – сказала Марыя, – учора, па вялікім рахунку, не атрымалася.
Яна дастала з-пад футра белую хустку і павязала яе Яну на рукаво дасьпеха.
– Я хачу, каб гэта было з табой.
– Марыя, я…
– Ты … галоўнае, вяртайся жывым.
Прагучала каманда зьбірацца ў шыхт.
– Я мушу ісьці, – прамовіў Ян.
– Хай Госпад цябе бароніць. Абавязкова вярніся.
Хутка стройныя шыхты рыцараў адзін за адным пачалі выяжджаць з замку. Каля галоўнай вежы Ян азірнуўся. Марыя стаяла і глядзела ім у сьпіну. Ён падняў руку, на якой была павязана хустка, і пабачыў, як Марыя памахала ў адказ.
Радзівілава войска рушыла знаёмым Заранковічу маршрутам: Сьвержань, Койданава, Менск, Барысаў. На працягу ўсяго шляху пры ўезьдзе калёны ў гарады іх сустракала вялікае мноства месьцічаў. Чутка аб новым маскоўскім нашэсьці ўжо абляцела ваколіцы. Мясцовыя зямяне таксама зьбіраліся на вайну. Хутка і яны пойдуць гэтай жа дарогай. Людзі дабраслаўлялі рыцараў і зычылі ім перамагчы і вярнуцца жывымі.
Найвышэйшы гетман літоўскі князь Мікалай Радзівіл Руды знаходзіўся ў Барысаве. Там і павінна было сабрацца войска, перш чым рушыць насустрач захопнікам.