- Якім палякам? - азваўся з цемры ў куце, да якога не даставала святло ліхтара, падвешанага ля ўваходу, дзядзька Пятрусь. - Нашы людзі, мала што да касцёлу ходзяць. Ці ў іх гранаты, ці ў нас - кідаць у адзін бок будзем.
- У які адзін?.. - увайшоў у бліндаж бацька з карабінам і гранатай, падобнай да лімона, праз што яе й называлі лімонкай. - У рускі? Раскідаўся...
Як на гэтым свеце бацька з дзядзькам Петрусём то сябравалі, то вадзіліся, так, падобна, і на тым... Ад змены светаў нічога ў людзях не мяняецца.
- З якога боку папруць, у той і кідаць будзем, - узяў у бацькі “лімон” і паклаў у скрыню дзядзька Пятрусь. - З рускага, дык у рускі, з польскага, дык у польскі... А палякам гранаты я прадаў без запалаў. Сам, калі яшчэ малы быў, запалы павымаў і тол выплавіў. Таму й аддаў нядорага: па злотаму за лімон.
Дзядзька Пятрусь усё жыццё сябе хітрым лічыў, а памёр з пустым кашалём. Стась любіў яго за вясёлы характар і спытаў, засмяяўшыся:
- Нашто табе злотыя? Тут жа не Польшча.
- Сёння не, - дастаў дзядзька манету з кішэні. - Але і ў Багушах не Расія. А Мацей тры рублі прыхаваў. І не сённяшніх, савецкіх, - падкінуў ён, крутнуўшы, злоты. - Мацей далёка глядзіць. А хто далёка глядзіць, той блізка знаходзіць, - заціснуў ён злоты ў далані. - Арол ці рэшка?
Выйграць у яго ў гэтую гульню было немагчыма. Ён за жыццё сваё налаўчыўся так лавіць манету і заціскаць яе між падушачкамі вялікага і сярэдняга пальцаў, што яна стаяла ў далані на гурце. І калі супернік гадаў на арла - дзядзька клаў манету на рэшку. Як ён скурай распазнаваў, дзе арол, дзе рэшка, хто яго ведае, але заўсёды выйграваў. “Арол”, - сказаў Стась, наперад ведаючы, што будзе рэшка, а дзядзька раскрыў далонь: “Бачыш, угадаў”. І падміргнуў, аддаючы злоты: “Глядзіш далёка”.
- Далей, чым Мацей, - раптам з’явіўся, бліснуўшы пагонамі пад ліхтаром, дзядзька Мікола, цягнучы на пару з дзядзькам Лявонам скрыню снарадаў. - Польшча тут яшчэ можа быць, а Саветы наўрад ці.
Яны паставілі скрыню да сцяны, дзядзька Лявон сеў на яе і спытаў, аддыхаўшыся:
- А чаму гэта?..
- Што чаму? - падсунуў яго і сеў побач дзядзька Мікола.
- Чаму Польшча - можа, а Саветы - не?
- Бо Польшча ёсць. Дык і быць можа. А Саветаў няма. Дык як яны могуць быць?
- У Бога ўсё бывае, - перахрысціўся дзед. - І дадаў, памаўчаўшы. - У вечнасці.
- Гэта тэорыя, - сказаў дзядзька Пятрусь, які ніколі не хрысціўся. - А практыка такая, што вы абодва седзіцё на скрыні рускіх снарадаў. І калі яны бабахнуць, дык будзе што заўгодна, толькі не Польшча.
Дзядзька Мікола ўстаў, пакруціў у скрыні снарад, паглядзеў насечку на гільзе.
- Нямецкія снарады. Лімонкі твае - рускія, хоць іх французы прыдумалі, а нашы снарады - нямецкія.
Дзядзька Пятрусь дастаў яшчэ адзін злоты, падкінуў яго.
- Без розніцы. Калі нямецкія бабахнуць, усё адно будзе што заўгодна, толькі не Польшча. Ну?.. Арол ці рэшка? Польшча ці Расія?
- Ты круцель, - сказаў дзядзька Мікола. - Якія з круцялём гульні?..
- І ўсё ж махнуў рукой, ведаючы, што брат не адчэпіцца. - Арол.
- Рэшка! Я ў цябе выйграў Польшчу!..
Адносіны паміж братамі былі не простыя. Калі скончылася вайна і ў Карані прыйшлі Саветы, сталі разбірацца, хто тут беларус, а хто паляк?.. Ну, як разбіраліся: выклікалі і пыталі: ты хто? Той, хто хадзіў да царквы, казаў, што беларус, хто да касцёлу - што паляк. І ўсе ў дзедавай сям’і назваліся беларусамі, апроч дзядзькі Міколы, які хоць і да царквы хадзіў, а назваўся палякам. Бацька папругай яго: “Схадзі пераназавіся!” - а ён сабраў манаткі - і прочкі з хаткі. Прыехаў «Студэбэкер», вайсковы грузавік, на які пагрузілі “палякаў” і павезлі ў Польшчу. Пры выездзе з вёскі грузавік заграз, яго цягнулі трактарам. Пятрусь з Лявонам беглі за машынай: “Мікола, ты куды? Злазь, дурань!..” - а Мікола скакаў у кузаве: “Яшчэ пабачым, хто дурны!” - і паказваў рожкі.
Дзядзька Мікола скончыў у Варшаве афіцэрскую вучэльню і памёр палкоўнікам войска польскага. І хоць быў старэйшым сынам у сям’і, але, паколькі службу меў лёгкую, перажыў і сястру, і братоў, адзін з якіх упіраўся ўсё жыццё на грузавіку, а другі - на трактары.