...Мы ўсе ў класе плакалі тым сакавіцкім ранкам. Дырэктар школы прыйшла да нас на ўрок, села на крэсла, паклала далоні на журнал, на далоні апусціла сівавалосую галаву і зарыдала так, што трэслася яе галава, трэсліся плечы, тросся стол. На момант сціхла і, захлынуючыся слязамі, прашаптала, не падымаючы галавыз далоняў: “Умер!.. умер... Сталин”. I зноў плакала, трэслася. Тут за пярэдняй партай, перад сталом настаўніцы, роспачна крыкнула Тамара - “Ой!” і ўпала галавой на свае рукі, голасна заплакала. За Тамарай расплакаліся ўсе дзяўчаты. Хлопцы паапускалі галовы, выціснулі слязу. Тамара падышла да мяне на перапынку, сказала, каб я склаў верш на смерць Сталіна ў насценгазету. Я напісаў. На другі дзень школа чытала ў насценгазеце: "Мир слёз сдержать не может. Умер наш великий вождь. Сердца нам горе гложет. Слёзы льются, словно дождь”.
Праз некалькі дзён Тамара сказала мне строга, як камсамольская начальніца: "Я вырежу твоё стихотворение и помещу в свой альбом на память, но - с условием - чтобы больше - ни одной двойки, тем более, единицы”. Я сказаў: "Тамара, дазволь яшчэ хоць раз атрымаць двойку”. Яна зрабіла свае вочы яшчэ больш суровымі, але ненадоўга - не вытрымала, засмяялася. "Ну и шутники вы с Юрой". Міма нас па калідоры праходзіў, угнуўшы голаў, малады матэматык, спатыкнуўся аб нешта, я паглядзеў на падлогу: нічога, здаецца, - толькі Тамара паспела ўжо прыставіць адну нагу сваю ў чорным чаравіку да другой...
Летам мы з Юрам кінулі каменне на шыферны дах яе хаты. Восенню на вечары ў школьнай зале я, нарэшце, асмеліўся - запрасіў Тамару на вальс “Амурскія хвалі", і не я, а яна мяне вяла ў вальсе, бо я быў слабы танцор, а яшчэ больш слабы як хлопец, бо, заікаючыся, шаптаў ёй: “Т-тамара, гэта мы з Юрам к-кінулі к-каменне". Яна абмякла, прыпынілася і сказала: "Толя, Толя! Што прызнаўся - добра. Гэта значыць - пакаяўся. Але навошта Юру выдаў?"
Я стаяў у далёкім цемнаватым кутку залы, чуў, як гарэў мой твар, як выступіў пот на спіне, бачыў, як праз некалькі танцаў Тамара, калі аб'явілі “белы вальс”, прайшла праз усю залу, запрасіла Юру .
- Паэт! - крыкнуў я сабаку і штурхнуў яго нагой. - Прачніся, Паэт! Тыя Тамарыны словы "навошта Юру выдаў?” пякуць мяне ўсё жыццё! Я баяўся сюды прыязджаць, баяўся гэтай вуліцы, гэтай хаты! Баяўся!
Сабака спалохаўся майго крыку, ускочыў на лапы, жаласліва, ціха гаўкнуў, задам адступіўся далей ад мяне, ад каменя - мусіць, падумаў, што ўдару. Але я працягнуў да яго руку, ласкава паклікаў:
- Цю-цю. - Паэт супакоена вільнуў хвосцікам, падпоўз да мяне. - Скажы, Паэт, білі цябе ўжо ці яшчэ не? Я ніколі цябе не ўдару. I ведай: найбалючай 6‘юць словам. I асабліва невыносна, калі словам ударыць любімы чалавек. Добра вам, сабакам, вы не разумееце чалавечай мовы. О, калі б вы разумелі чалавечую мову - як бы вы пакутавалі! Столькі брыдоты чалавек вылівае на вас, ды ўсё-ткі многія з нас, чалавекаў, о, як хацелі б быць простымі сабакамі.
Але, на жаль, і сабакі ўсё разумеюць, мову чалавечую разумеюць асабліва - тон яе, голас. I, ціха сказаў я свайму сабаку:
- Ты ж, Паэт, разумеет мяне? Разумеет?
Паэт ад задавальнення заблытаўся ў калашынах маіх штаноў, гуляў там, лізаў мне ногі цёплым язычком.
Мы ідзём з ім ад каменя - на дарогу, праз мост, па вуліцы. Насустрач, задраўшы галаву ўгору, важна, не гледзячы па баках, ступае рыжы сабака, параўняўся з намі, скоса зірнуў на Паэта. Я здагадаўся: сучка. Паэт быў памкнуўся да яе, дружелюбна вільнуў хвосцікам, ціха-мірна заскуголіў, але рыжая пагрозліва ашчэрыла клыкі, забурчала. Паэт адступіўся. Рыжая пабегла. Магчыма, Паэтава матка. Мусіць, адчула сваё, крэўнае - і таму пабегла. Ганарлівая, як адна сталічная паэтэса...
Мы з сабакам перад Антонавым дваром. Я стаю з сумкай у руцэ, Паэт сядзіць ля маёй нагі, неспакойна б'е хвосцікам па зямлі. Агароджа не дашчаная, як некалі, а звараная з металічных прутоў, але, як і тады, пафарбаваная ў чырвоны колер. 3 абодвух бакоў агароджы - густое лапушынне, у глыбіні двара - тая самая, але ўжо нахіленая альтанка, яблыні над ёй няма, толькі тырчыць з травы счарнелы пянёк, за альтанкай - той самы калодзеж з адным на ўсю вуліцу жураўлём. Калупаюцца, шамацяць у лапушынні куры, вогненна-чырвоны певень глядзіць на нас, і мой сабака сказаў яму ці, можа, прыадчыненым у сенцы дзвярам:
- Гаў!
Певень паставіў грэбень, выцягнуў шыю, кукарэкнуў - адгукнуўся на сабачае прывітанне.
I тады з сенцаў на ганак выступіла вузлаватая кульба ў сухой далоні, за кульбай пераступіў парог стары дзед - лысы, з сівымі валасамі за вушамі. Следам на ганак выйшла гэткая ж сівая бабуля, але наўздзіў, блакітнавокая. Абое ў тапцях на босыя ногі. Бабуля вызірала з-за пляча дзеда. Так мы й стаялі, маўчалі. Потым я сказаў: