Rozglądnąłem się ciekawie po pokoju. Był czworoboczny, niski, zadymiony pułapem. W pośrodku stał stół prostokątny krótszym bokiem równoległy do okna. Na nim tlała gorączkowym płomieniem mała lampka, kopcąc nierówno uciętym knotem. Przy stole, nieco bliżej okna przystawione do dłuższego boku było krzesło, które prawdopodobnie opuścił przed chwilą Żręcki, idąc mi otworzyć.
Bystra obserwacya, jakiej poddawałem izbę, nie uszła znać uwagi starego myśliwca. Widocznie chcąc mnie zająć czem innem, posadził tyłem do okna i począł rozpytywać o szczegóły mej rzekomo do zbyt późna przeciągniętej wyprawy łowieckiej. Zmyślałem, jak mogłem, opowiadając to o tem, to o owem. Stary zdjął z półki trochę upieczonej dziczyzny, ja wydobyłem z torby wędlinę, otworzyłem puzdro z likworami i zaczęliśmy się raczyć na prędce zaimprowizowaną wieczerzą.
Żręcki zrazu mocno zakłopotany i usilnie starający się oderwać mnie od wypatrywania szczegółów mieszkania, powoli ożywił się i jakby zapomniał o środkach dziwnej swej ostrożności. Rozmowa nasza przybrała charakter przyjacielski, serdeczny, padały słowa ciepłe, w pół drodze do zwierzeń.
Mając teraz więcej swobody, obróciłem się wygodnie ku oknu i wodziłem bacznem spojrzeniem po otoczeniu. Gospodarz zauważył uporczywe rzuty mych oczu wciąż skierowanych w tę stronę, lecz już nie przeszkadzał. Tylko chmura, jakby bolu, przeciągała od czasu do czasu po jego zbruzdżonem głęboko czole i smutek przewijał się po zawiędłych rysach. — Ja tymczasem kończyłem mą obserwacyę z pomyślnym wynikiem.
Niebawem przekonałem się, że ów złowieszczy obraz na zasłonie utworzyły cienie rzucane przez rozmaite przedmioty zawarte w pokoju. Było ich zresztą niewiele. Opodal stołu tuż przy lewej ramie okna stał duży dębowy kredens; sprzęt był w stosunku do pokoju za wielki tak, że wsunięty we węgieł między ścianami, górnem skrzydłem zachodził trochę za okno i zasłaniał jego brzeg lewy. Na szczycie ozdobionym rzezanymi wzorami widniało parę starych lichtarzy, jakiś przedmiot klejony z kartonu robiący wrażenie rzeczy przewróconej od jakiegoś rzutu i w tej nienaturalnej pozycyi pozostającej dotąd. Z tej strony sufitu zwisał też w pobliżu kredensu bronzowy pająk, zda się zabytek lepszych czasów, lub droga pamiątka dziwnie nie harmonizująca z otoczeniem; jedno jego ramię nadwerężone opadało nieco ku dołowi, trzymając się tylko drugim końcem właściwego trzona — jak ręka odchylona od piersi z rozstawionymi kurczowo palcami... Cienie wymienionych przedmiotów złożyły sie na utworzenie widmowego wizerunku człowieka ugodzonego na lewym brzegu zasłony.
Cienie zawieszonych na nim przedmiotów przez szczególne zestawienie linii nakreśliły śmiały profil strzelającego mężczyzny.
Zapatrzony w okropną igraszkę cieni, nie słuchałem już tego, co mówił Żręcki, jakby zahypnotyzowany wyjątkowością przypadku. — Czy starzec wiedział o dziwnym obrazie? A jeśli tak, dlaczego go tolerował?
A on jakby odpowiadając na tajemne pytanie, oparł mi ciężką rękę na ramieniu i zmienionym głosem wskazując rzutem oczu okno, zapytał:
Prawda, że to okropne?
Gdy przejęty grozą milczałem, podjął:
— A ja na to patrzeć muszę noc w noc od szeregu lat bez przerwy. Co wieczora, gdy tylko zaświecę mą lampkę, tam na tym białym czworoboku pełni się to samo. I ja na to patrzeć muszę temi staremi, biednemi oczyma, jak ojciec, ich ojciec...
— Jakto musisz pan?! Co to znaczy?! Przestaw pan sprzęty, zmień ich układ, a wszystko szczeźnie jak mara!
I już się porwałem z miejsca, by bezzwłocznie wprowadzić w czyn swą radę.
Lecz Żręcki zatrzymał mnie żelazną swą ręką i posadził z powrotem na krześle:
— Ani się waż!! W tej izbie nie można przesunąć niczego choćby na cal! Tego mi czynić nie wolno! Rozumiesz?! Nie wolno!...
— Dlaczego?
— Bo... — tu zniżył głos do tajemniczego szeptu i oglądając się wkoło przerażonym wzrokiem, dokończył:
— Bo to, co tam widzisz, zaszło naprawdę przed laty...
Urwał przerażony doniosłością własnego wyznania.
Milczałem przejęty uczuciem niepojętego lęku, wpatrując się machinalnie to w cienie, to w niego.
Po długiej chwili głębokiej ciszy przerywanej tylko nikłym pełgotem lampki, Żręcki przechylił się przez stół ku mnie i mówił:
— Słuchaj pan. Tajemnicy, którą ci zwierzam, nie znał dotąd nikt prócz mnie i Boga. Ja ci ją powiem, chociaż okropna, chociaż mi życie złamała. Polubiłem cię młody człowieku — tak mi żywo przypominasz mego młodszego syna. Wiem, że może nie zdradzisz. Gdy umrę, opowiesz innym; może się na co przyda...
— ... Jak ci wiadomo, miałem kiedyś żonę. Była łagodna i cicha. Ja, awanturnik, włóczęga nieuleczalny pod wpływem tej kobiety zmieniłem się do niepoznania; zacząłem prowadzić życie osiadłe. Mieliśmy dzieci: dwóch synów — Władysława i starszego Zbigniewa. Niestety dobroczynny wpływ matki przestał na nich działać, niebawem umarła, gdy byli jeszcze nieletnimi chłopcami. Mieszkaliśmy wtedy w M...sku.
Wychowaniem sierót zająłem się z całą troskliwością gorąco kochającego ojca. Może byłem za słaby, może za dużo pobłażałem.
Rozwijali się szybko, zdrowi, silni. Lecz już od najwcześniejszych lat wystąpiły zasadnicze różnice charakterów. Zbigniew, natura chłodna, opanowana, zdradzał rychło instynkta dzikie, złe i przewrotne. Stąd poszła cicha jego niechęć do młodszego Władysława, chłopca o charakterze popędliwym, czasem nazbyt gorącym, lecz czystym i szczerym jak złoto.
Gdy dorośli, gnani odziedziczoną po mnie chętką do przygód, poszli w świat. — Nie broniłem pod warunkiem, że od czasu do czasu dadzą znać o sobie, lub sami zaglądną. Wtedy to osamotniony przeniosłem się w tutejsze strony i osiadłem w tych lasach. Nikt nie wiedział, żem ojcem dwóch synów. Niebawem otrzymałem od Władka złe wieści o starszym. Zbigniew zeszedł na manowce. Z awanturnika w szerokim, pięknym stylu stał się człowiekiem nędznym, jednostką lichą, szkodliwą. Zaczęły krążyć o nim dziwne pogłoski.
Były to burzliwe, niespokojne czasy. Kraj poniósł wiele ofiar, przelał wiele krwi dla celów szczytnych.
Władek, szlachetny młodzian całą duszą, należał do sprawy — podobno był jednym z przewódców. Zbigniew przyjął na się rolę Judasza: jak przebąkiwano, był tajnym agentem rządu rosyjskiego, brał grube pieniądze.
Wtedy to na parę dni zawitał do mnie syn młodszy. W jednej z potyczek z Moskalami otrzymał postrzał i musiał się leczyć. Przyjąłem go z radością w ojcowskie swe progi i ukrywałem w tajemnicy przed ludźmi. Nikt ani nie domyślał się obecności rannego na leśniczówce. Jakoż dzięki staraniom moim szybko przychodził do siebie...
Pewnej nocy zakołatano gwałtownie do drzwi i zanim zdołałem ukryć syna, przez wywalone odrzwia wpadł tu do tej izby, w której siedzimy, Zbigniew. Był blady, jak ściana: nasi gonili go, przyłapawszy na zdradzie. Błagał o ratunek, prosił o schronisko.
Gdy słabo odmawiałem, czyniąc wyrzuty, Władek podniecony do najwyższego stopnia widokiem zdrajcy, porwał za strzelbę i wypalił. Gdy kula chybiła, strzelił powtórnie. Zbigniew zachwiał się, coś zabełkotał i chwytając się za serce, runął martwy...
Stało się nagle, niespodzianie, w mgnieniu oka. Nie mogłem przeszkodzić bratobójstwu... Lecz należało zatrzeć ślady; musiałem ocalić zabójcę. Tej samej nocy wspólnie pogrzebaliśmy w lesie zwłoki, zmyli krew na podłodze. Władkowi pozostała tylko natychmiastowa ucieczka. Przed świtem zmieniwszy odzież, opuścił niepostrzeżenie dom. Nikt go odtąd nie widział, nikt o nim nie słyszał: przepadł bez wieści. Może zginął... Gwałtowny był i prawy...