Другая стадыя прывяла, як і першая, да стварэння вялізных імперый, якія ўтрымлівалі ў сабе мноства этнасаў, падпарадкаваных нейкаму аднаму мацнейшаму. Сярод іх: Брытанская імперыя з калоніямі ў Амерыцы, Аўстраліі, Індыі…, Іспанскі і Партугальскі арэалы, падзяліўшыя Паўднёвую Амерыку, Расійская імперыя і г.д.
Канец другой стадыі палітычнай гісторыі Еўропы пачаўся каля двухсот год таму і прывёў да распаду фактычна ўсіх імперый. Новая рыса постімперскай эпохі — утварэнне шэрагу нацыянальных дзяржаў, якія складаюцца не проста з хрысціянскіх супольнасцей, як гэты было раней, а з нацыянальна свядомых грамадзян, спаведуючых хрысціянства. Гэтая эпоха ёсць трэцяя стадыя эвалюцыі чалавечага грмадства.
Трэцяя стадыя — нацыянальны монатэiзм. Гэта стадыя, ў якой мы з вамi цяпер жывем. Гэтая стадыя, дарэчы, хаця i вырасла з другой стадыi, мае шмат агульных рыс з першай. Такой рысай з’яўляецца нацыянальная адметнасць народа. Менавiта ў эпоху полiтэiзму iснавала адрозненне памiж рознымi плямёнамi па прыкмеце свайго сонма багоў, i гэта з’яўляецца ў нейкiм сэнсе нацыянальнай прыкметай.
Узаемаадносіны, якія існуюць паміж усімі першай і трэцяй стадыямі, мы праілюструем на прыкладзе беларусаў. Праз язычніцтва прайшлi ўсе народы i беларусы не з’яўляюцца выключэннем. Наадварот, не кожны народ можа пахвалiцца такой багатай народнай спадчынай, якую маюць беларусы. Сведчанне таму — унiкальнае, шматтомнае акадэмiчнае выданне «Народная творчасць», якое выходзiць ужо каля 15-цi гадоў. Водгукi паганскiх вераванняў захавалiся ў беларусаў да нашых дзён, а такiя святы, як Купалле i Каляды, адзначаюцца па ўсёй Беларусi штогод.
Больш таго, некаторыя рамантычна накiраваныя аматары беларушчыны лiчаць язычніцкiя традыцыi ледзь не адзiным нацыянальным багаццем. У некаторай ступенi гэта так, але не трэба забываць тое, што пра само iснаванне такiх багоў, як Пярун цi Ярыла, беларусы даўно забылiся i ў свядомасцi многiх пакаленняў Бог вызначаецца трыадзiнствам Айца, Сына i Святога Духа — беларускі народ ужо 1000 гадоў хрысцiянскi. I менавiта ў хрысцiянстве знаходзiць сваё выражэнне сэнс існаванне нацыі, пра што мы будем i далей весцi гаворку.
Цiкава адзначыць яшчэ i такую з’яву. Як мы ўжо казалi, на Беларусi, ды i iншых посткамунiстычных краiнах, у нацыянальных рухах iснуе вялiкае iмкненне да адраджэння язычніцкіх звычаяў. Ствараюцца з гэтай мэтай розныя таварыствы i аб’яднаннi, iдзе працэс вяртання народу яго традыцый. На наш погляд, такая з’ява зусiм натуральная i зразумелая, бо, калi гаварыць на мове дыялектыкi, трэцяя стадыя нашай класiфiкацыi — павiнна вынiкаць з першай як дыялектычны вiток развiцця (адмаўленне адмаўлення па Гегелю). Па-другое, пасля амаль 80-цi гадовага панавання камунiстычнага рэжыму ў краiнах былога СССР, атэiстычнага рэжыму, якi прыпынiў натуральную эвалюцыю, iдзе працэс пазнання Бога, калi так можна мовiць, з нуля, гэта значыць, як i ў дзiцяцi — самых першых уяўленняў. А гэтыя ўяўленнi i пакiнулi нам народныя традыцыi i звычаi.
Падводзячы вынiк нашым разважанням карысна звярнуць увагу на магчымасць сiстэмнага апiсання каштоўнасцей чалавечага жыцця, якiя ўкладваюцца ў многаўзроўневую iерарахiчную сiстэму.
Умоўна эвалюцыю чалавечай сутнасцi можна праiлюстраваць на схеме, дзе вылучаюцца чатыры ўзроўнi эвалюцыi чалавека.
Найвышэйшы ўзровень — Бог. Гэта азначае, што найвышэйшай каштоўнасцю для чалавека з’яўляецца Бог i больш нiхто i нiшто. Чалавек iмкнецца да Бога як да найвышэйшай ступенi дабра, справядлiвасцi i дасканаласцi.
Узровень 1 азначае iснаванне чалавека ў нацыях, якiя створаныя Богам па Яго Вышэйшай задуме i з’яўляюцца найбольш вялікай каштоўнасцю i лепшым набыткам эвалюцыi чалавецтва. Чалавек iмкнецца да Бога праз развiццё i дабрабыт свайго народа, сваёй нацыi, а не як абстрактная касмапалiтычная iстота.
Узровень 2 нiжэйшы за першы ўзровень (узровень нацыi). Другi узровень — гэта ўзровень сям’i. Кожная нацыя складваецца з сукупнасцi сям’яў i без сям’i не iснуе чалавек. Па працягласцi ў часе другi ўзровень мае больш старажытную гiсторыю, але ён саступае першаму па сваёй значнасцi ў касмiчным маштабе. Нiжэй за ўсе ўзроўнi — узровень трэцi, найменш трывалы з усiх. Ён увасабляе вытворчыя адносiны памiж людзьмi, якiя ўласцiвы яшчэ першым прымiтыўным формам чалавечых супольнасцяў i вядомы раней часоў неалiту.
Сама па сабе iдэя, што чалавек iмкнецца да пазнання Бога, да ступенi поўнага злiцця з iм, выказвалася ў розных формах у многіх фiласофскiх i рэлiгiйных канцэпцыях, напрыклад, у вучэннях вялiкiх iндыйскiх гуру Рамакрышны i Вiвекананды. Пунктам «Амега» ў кнізе «Феномен человека» абазначаў мэту эвалюцыi чалавека — вышэйшую Божую сутнасць Тэйяр дэ Шардэн. Аднак тое, што гэты пераход павiнен адбывацца праз нацыянальную крышталiзацыю, з’яўляецца новым разуменнем сутнасцi эвалюцыi.