Калі мы дасягнем яднання ўсіх ўзроўняў у адно цэлае, атрымаем гармонію і ўзаемасувязь паміж імі, то гэта і ёсць усяленскасць, саборнасць адзінага цела Чалавецтва і Царквы.
У прыведзенай схеме ёсць адзін недахоп — побач з рэальнымі, фізічнымі паняццямі як сям’я і нацыя мы паставілі хаця і як найвышэйшы ўзровень, але ўсё ж такі побач, такое трансцэндэнтнае паняцце як Бог. Аднак гэтую схему нельга ўспрынімаць літаральна, яна адлюстроўвае хутчэй сам працэс, эвалюцыю — імкненне чалавека да Абсалюта. Схема можа стаць больш празрыстай і аднароднай калі на месце нулявога ўзроўня — Бога паставіць больш лагічна і паняційна блізкую катэгорыю — Усяленскую Царкву. Менавіта так уяўляў сабе суадносіны паміж рознымі узроўнямі любві Уладзімір Салаўёў. Аднак такі падыход не мяняе сутнасці іерархічных ступяней любві.
Улічваючы апошнія думкі, схему эвалюцыі чалавечай сутнасці, што прапанавана намі вышэй, можна мадыфікаваць і намаляваць у наступным выглядзе
Схема 3 адсутнічае.
Такім чынам, падсумоўваючы, можна сказаць наступнае. Трэці ўзровень (ніжэйшы) у схеме нашай схеме эвалюцыі — амаль жывёльны — калектыўная праца людзей, «вымушаная» любоў, звязаная з інстынктыўным імкненнем да выжывання. Другая ступень — калектыўная еднасць — сям’я, ёсць яшчэ жывёльная, прыродная любоў, але ўжо адметная ад неразумнага свету і праслаўленая паэтамі любоў да аб’екта процілеглага полу, а таксама любоў да дзяцей і бацькоў. Больш шырокае паняцце любві, што выходзіць за рамкі прыроднага, больш абстрактнае паняцце мы бачым у любві да свайго народа, нацыі. Гэтая любоў, як ужо гаварылася вышэй, атрымала назву нацыяналізм і яна звязана з апошняй, неабходнай ступенню ў канцавым шляху чалавека да Бога.
Апошняя (нулявая) ступень любві — любоў да Бога — ужо цалкам выходзіць за рамкі прыроднага, гэта трансцэндэнтнае, рэлігійнае яднанне чалавека. Такім яднаннем і з’яўляецца Усяленская Царква. Сутнасць любві становіцца цалкам маральнай і любоў на нулявым узроўні ёсць акт падпарадкавання сваёй волі — волі ўсяленскай.
Прыведзеныя разважанні, схема эвалюцыі тэарэтычна адлюстроўваюць сутнасць саборнасці. Сем Усяленскіх Сабораў былі практычнай рэалізацыяй прынцыпа саборнасці ў хрысціянстве. З тых часоў усякія адхіленні ад правіл выпрацаваных на Саборах трактаваліся як адхіленне ад прынцыпаў саборнасці Царквы.
Каб завяршыць агульную карціну дзеяння прынцыпа саборнасці, трэба адзначыць і іншыя яе аспекты. Саборнасць — мае не толькі царкоўнае, альбо ўсяленскае значэнне, што разгледжана намі вышэй. Яна азначае таксама яднанне людзей у прасторы і часе. Гэта агульнафіласофскі прынцып. З пункту гледжанне такіх навук як сінэргетыка, кібернэтыка саборнасць — антыэнтрапійны прынцып. Збіранне духоўных і матэрыяльных сіл — адзіны спосаб процістаяць распаду, цеплавой смерці Сусвету, закону павялічэння энтрапіі.
Калі прыняць нашае азначэнне нацыяналізму, прыходзім і да важнай уласцівасці нацыяналізму — яго саборнасці. Паняцце саборнасці ўласціва кожнай нацыі і яе ідэалагічнай абалонцы — нацыяналізму для кожнай нацыянальнай дзяржавы. І ў дачыненні да нацыі саборнасць якраз азначае адзінства нацыі ў прасторы і часе, яна азначае знітаванасць кожнага прадстаўніка свайго народа з іншымі людзьмі сваёй нацыі па ўсім свеце, а таксама нябачную повязь часоў, якая вызначаецца памяццю продкаў. Беларусы таксама займаюць належнае ім месца ў Божым тварэнні народаў. Першы з’езд беларусаў усяго свету, які адбыўся ў ліпені 1993 года, яскрава падцвердзіў тэзіс аб саборнасці беларускай нацыі. Цікава ў сувязі з гэтым адзначыць і тое, што беларусы адчуваюць сябе сапраўды беларусамі, жывучы за мяжой ці выязжаючы за мяжу. Жыхары ж самой Беларусі ў меншай ступені ўсведамляюць сваю нацыянальную адметнасць, што з’яўляецца вынікам шматгадовай ідэалагічнай апрацоўкі людзей, накіраванай на «зліццё» нацый, праз ліквідацыю беларускай нацыі.
1.6. Сістэмны падыход
Сістэмны падыход, агульная тэорыя сістэм і сістэмны аналіз — універсальныя метады вывучэння самых розных з’яў прыроды і грамадства. Асновы агульнай тэорыі сістэм заклаў Л. Берталанфі адносна нядаўна, ў 1969 годзе і з таго часу сістэмны падыход разам з сістэмным аналізам паспяхова выкарыстоўваліся ва ўсіх галінах як прыродазнаўчых, так і грамадскіх навук. У Беларусі сістэмны падыход яшчэ ў 1977 г. паспяхова выкарыстоўваў для вывучэння эстэтычных катэгорый М.І. Крукоўкі. Сярод перспектыўных накірункаў вылучым стварэнне С.І.Новікавай тэорыі іерархічных многаузроўневых сістэм (ІМС) на аснове АЭД сімвалаваў, што знайшло прылажэнне ў самых розных галінах навукі і тэхнікі.