Вось ён і кажа: «Молад ты занадта, мой даражэнькі. Ну... а таму і выходзіць, па-твойму, усё дрэнна».
Дабавіў яшчэ:
«Ты от дзівіся: запалка - пш-шырк... І гатова. Жыццё ж - запалка, мудрэц мой вялікі... Адсюль, разумей. Як хочаш... А хлапец ты, здаецца, з розумам, казаць доўга не варта».
Вось і разумей і гадай, як хочаш. А Нютцы вунь ноччу спадніцу падралі... А гэта як, па-твойму, - запалка? Пш-шырк гэты самы? Не, нешта іншае трэба шукаць, не ў запалках справа.
- Але і загаварыліся мы з табой, давай хоць пасядзім крыху на лаўцы. А яшчэ называецца: кава-ле-е-р... Адубееш з табой тут, пад акном стоячы.
- Кінь, Валечка, глупства. Не мыслю ж я, што табе кавалеры толькі і трызняцца, ні аб чым ты болей не думаеш.
- Ну, мудрыла мой, не сярдуй, гэта ж я так. Вось скажы мне лепей, дзе ты заўтра будзеш?
- Заўтра? Дома буду. Хіба пад вечар толькі ў вёску пасуну, да чарпылёўцаў - харошыя хлопцы.
- А на чоўне часам не хочаш раніцой пакатацца?
- Чаму не.
- Дык давай разам. У Мікіцёнкавым чоўне. Тады і прыходзь да дубкоў.
- Добра... Ну, дык да заўтрага, Валя, пайду дахаты.
Яшка ўстае. Нязграбны, з рукамі-граблямі. Ён нерашуча яшчэ тупае на месцы, мусіць, нешта сказаць хоча, але ўрэшце суне на развітанне руку і, няўдала павярнуўшыся, ідзе дахаты.
Валя глядзіць некалькі хвілін услед, углядаецца ў шырокую спіну, на гэты шэры пінжак, на якім так вызначаецца пад месячыкам чорная латка, зашытая белымі ніткамі. Постаць Яшкі аддаляецца ўсё болей і болей, па ёй паўзуць чорнымі плямамі цені галінак прыдарожнае хвоі, тэлефоннага слупа, калодзежнага журава. А вось і нічога не відаць - зліўся Яшка з начною цемраю.
І сумна чамусьці крыху на сэрцы.
Золатка... Даражэнькі. Чаму ж золатка часам шэрае? Чаму месячык хаваецца ў хмары?
І чаму гэта пахне часам усё, як тая дудка лазовая, толькі-толькі скручаная, як тыя баранчыкі белыя, што вясною на вярбе распускаюцца. Гэта бывае часам, калі з Яшкам разам, бачыш яго, гаворыш з ім. Але не заўсёды. Вось і цяпер... Пуста нешта ўсё і холадна. Мудрагеліць, бачыш, а ці ты яго зразумееш заўсёды? Вунь дзяўчаты кажуць - любяць хлопцы іначай, кроў палае, кажуць... І б'юцца хлопцы і лаюцца - а дзяўчатам усё ж даспадобы каханне іхняе.
«Мо не люблю? Люблю, здаецца...»
Засмучаная Валя ідзе дахаты.
У інтэрнаце заўсёды шум, як у вуллі вясной, у цёплыя ясныя вечары. Праўда, гэты шум не пчаліны, не ціхі, не мілагучны. Тут заўсёды, асабліва ў гэтай палавіне, дзе моладзь, поўны вэрхал: пяюць, гуляюць, скачуць, крычаць, гавораць так, што аж вокны дрыжаць і мітусіцца полымя ў закураным пухіры газоўкі. Часам спрэчкі, часам буйная лаянка, часам ляціць праз ложкі, праз сталы чый-небудзь бот, пагражаюча выскаліўшы зубы, ці падушка вандруе пад столлю - усяго бывае.
Праўда, цяпер крыху цішэй. Дзіва, першая гадзіна ночы! Спяць некаторыя, як пшаніцу прадаўшы. Другія, згрудзіўшыся ў кутку на двух ложках, расказваюць анекдоты - адтуль далятаюць часам выбухі рогату, потым зноў цішыня - слухаюць. Паміж ложкаў швэндаецца з гармоняй Цімка Рубец і падпявае гармоні аб нейкім недарэчным казле і яшчэ больш недарэчным даенні яго, не даўшым асаблівых гаспадарчых вынікаў.
Але, мусіць, і казёл яму надакучыў, і Цімка садзіцца на ложак, пазяхае, нібы праглынуць хоча ўвесь пакой з усімі яго жыхарамі, і пачынае сцягваць бот. Бот мокры, слізкі ад гразі і вільгаці - мусіць, шлындаўся некуды Рубец да хутарскіх дзяўчат, - і Цімка крэкча, напружвае сілы, аж лоб чырванее і надзімаюцца на ім сінія жылы. Урэшце бот хлёпаецца аб падлогу, а з-за лішняй натугі Цімкава рука моцна выцялася аб жалезны ложак. Цімка, зморшчыўшы на печаную дулю твар, лаецца на чым свет стаіць і, каб спагнаць на кім злосць, дае «стопрацэнтнага ляшча» свайму суседу па ложку, Алесю, - той толькі-толькі сніў нешта, і прыгожы сон абарваўся раптам, а сам аж войкнуў.
- Ну-ну, нечага войкаць там. Бач, вышчарыўся... Ну што, мяне не бачыў? З'еў? На ж яшчэ, здаравей будзеш... Ну?
- Чаго табе трэба, чаго ты чэпішся да мяне смалой?
- От, пагавары яшчэ. Ну, яшчэ крыху... ну, от, слова адно... Бачыш, я злосны, а таму і цыц.
- Статуй ты кіеўскі, што з табой гаварыць і што з цябе ўзяць.
«Статуй» крыўднае слова. Але Цімка, заняты сцягваннем другога бота, недачуў гэтага слова.
«І к лепшаму, - думае тым часам Яшка, які ўвесь час назірае з свайго ложка за Цімкам, за Алесем. - Заснуць бы вось адразу, а то нешта ў галаве мутна, не збярэш і думак у адно - усе мітусяцца, рассыпаюцца і ўсё не пападзеш у толк, куды патрапіць, на чым спыніцца, што галоўнае... Вунь Цімка злосны. Але што ж яго злосць. Дурная, звярыная злосць... Дай яму папяросу добрую, абяцай яму чарку ў нядзелю, і адразу: «Го-го... дай жа я цябе пацалую... і сволач жа ты, не пры нас кажучы, але давай пацалую...»
І ён будзе тады лезці да цябе цалавацца, як дурань, ці, прыпаўшы к табе да вуха, выкрые адразу ўсе свае «найстрашэнныя» сакрэты: «А ведаеш: Нютка, брат, таго... як піць даць маёй будзе, от дадушы ж, няхай я з гэтага месца не ўстану... А ўчора, бра-а-тач-ка... што гаварыць, маліны, а не дзяўчаты там на хутарах. Не верыш? Гм... дурань».
Такі ўжо Цімка. Вядома, брэша заўсёды. Вось злосны - няўдача. Злосць спаганяе. А падыдзі да гэтага хлапца як трэба, дакраніся яго ласкавым словам - услед пойдзе, як авечка. Толькі хто ж можа павесці? Вунь усе, як што - статуй! Ну, статуй і расце статуем з медзянымі кулакамі. Не аднаму ліхтароў панаставіў, не адна дзяўчына паплакала: ні за што ні пра што прычэпіцца, і ляціць у мэтлухі, на шматкі спадніца, хустка... Праўда, статуй нападае на слабейшых заўсёды. А каб лезці да каго другога, які хоць крышачку за яго мацней, - дзе там, няма пораху! А перад майстрам якім - шыю гне, як цялятка тое. Ды і старэйшыя рабочыя колькі раз яшчэ - чуць што, падпояць Цімку ды на вуха яму:
- Цімка!
- Га?
- А што на цябе Гаўрыла казаў, каб ты ведаў толькі...
- Што ты кажаш?!
- Статуй - на цябе казаў. І што ты сабе думаеш? Даруеш мо?..
- Я?
- Ты...
- Каб я дараваў? Каб я гэта... ды я ж яму, гаду, адразу так шыю намылю, што не дачакаецца і водпуску.
- Дзе гэта ты там намыліш, байкі адны.
- Ну, вось жа крыж чэсны, што гэта яму так не пройдзе.
Цімка тут быў акуратным. Мыліў, старанна мыліў; нацкаваўшыя рагаталі звычайна, за жываты хапаліся. Як жа, такія жарты: ні з таго ні з сяго накладуць чалавеку ў каршэнь, той толькі глядзіць ды дзівіцца: адкуль што ўзялося.
...Але навошта мне даўся Цімка, вялікі клопат аб ім. Куды ні павернешся - усюды цяжка і непрытульна. Ці ў цябе адпачынак тут - немаведама што робіцца заўсёды! Ці гэта ж па-людску, ці нельга іначай рабіць усё, іначай жыць, скажам. Вунь у клубе скокі...
Няўжо другога чаго няма на свеце, каб жыццё ды зрабіць больш прыгожым, ну хоць бы такім, каб яно не рэзала вочы непрыгляднаю шэранню, гэтай хліпучай агідай, гэтым брудам, ад якога, здаецца, ніколі не адчэпімся. Жывуць жа вунь людзі, іначай жывуць... і праца за ўцеху, і жыццё даспадобы. Чаму ж у нас так і хто вінен у гэтым? І ўсё, здаецца, як след - камсамольская ячэйка ёсць, партыйцы вунь - каму ж як не ім заводзіць парадак новы? Дык дзе там, хоць бы хто языком памкнуўся - ні разу.
Ды і я до-о-обры... Чаго варт? Ні ў народзе, ні ў заводзе, ні... эх, Валя, Валя, няма і з табой парадку. І гавару вось часам, і яшчэ як гавару, а хто паслухаў? Ніхто. Што казаць аб заводзе, аб ячэйцы, калі вось з Валяй і то ў цябе не выходзіць нічога. Усе людзі як людзі, а на цябе і капыла нібыта няма. Так, капыла. А мо язык вінен, дзе трэба - там ён прышыты. Вось і сягоння. Ну, хацеў я яе пабачыць, пагаварыць шмат аб чым, пагаварыць ад душы: аб сваім, аб дарагім, аб усім тым, што хаваеш у сэрцы, аб гэтай радасці, радасці жыцця... Вось і гаварыў з ёй, цэлы вечар прастаяў, а што з таго - хоць бы слова адно аб тым, намёк. Аб чым хочаш гаварыць буду, а як толькі справа свайго кранецца, свайго жыцця, сваіх пачуццяў - маўчок тады, ані зыку, як казаў калісьці стары пастух Ахрэм.