Нешта скуголяць сабакі.
Вецер на сена залазіць,
Рве з узгалоўя пласты,
Спаць не дае.
Можа, так на непагоду.
Чуеш, як шчытам калоціць
I завывае, як воўк?..
Рана збіраешся выйсці?
Грышка
Рана, яшчэ даусходу…
Што ж абарваў, не гаворыш,
Неяк раптам замоўк?
А я ўсё пра азёры думаю.
Прыйдзецца, пэўна,
Брацца не раз за калкі,
Каб адагнаць ад хат нашых гора,
Выкрышыць панскім сабакам клыкі.
Аты, Прахор, можа, дрэмлеш?
Прахор
Не, гавары!..
6
Стражнік
Але ж і цёмна!
Месяц апаў на Нарачы дно.
Хіба поўнач
Мінула даўно?
Паліцэйскі
Іван, добра ты помніш,
Дзе чыя хата, істопка, гумно?
Iван
Я, пан, як заяц польны,
То ведае, дзе які лубіну сноп,
Ведаю кожную хату.
Гэта сяліба Рыгора старога.
Чорныя латы.
Саломы вецер натрос ля дарогі.
Далей Сымонаў
Плот хату гнілую плячамі падпёр.
Восызагоны…
Побач гумно… Не адзін, пэўна, ён…
З ім Прахор…
Стражнік
Што ж затрымаўся?
Першы раз? Мо не выпіў паўкварты,
Спужаўся?
Iван
Думаю, з вамі ісці мне не варта.
Каб ібыло што…
Я сваё выканаў…
Паліцэйскі
Можаш ісці!
Іван
Пойдзеце проста.
Выстралы вецер заглушыць ўначы.
А калі хто і прачнецца,
Дык будзе па часе.
Тацяна
Тата, ты спіш?
Чуеш пад вокнамі крокі цяжкія?
Чуеш, на вёсцы сабакі
Як выюць?
Сымон
Можа, ваўкі недзе блудзяць,
Возера з ветрам ў загрудкі ўзялося…
Спі. Хутка днець будзе,
Пэўна табе ўсё гэта здалося.
Тацяна
Усё ж я лепш выйду і гляну,
Толькі ўскіну на плечы вось хустку…
Сымон
Усё роўна нічога не ўбачыш.
Спіць яшчэ вёска. На вуліцы пуста.
Выйшла… Не спіцца ёй нешта.
7
Тацяна
Што тут!..
Гумно адчынена, параскідана сена,
Пэўна, тут быў нехта…
Грышка!..
Пара уставаць.
Грышка!..
Чорнымі крыллямі
Вецер ударыў у твар, і далёка
Чутна было, як шумеў бор стары
Над затокай.
— Грышка!..
Iван
Тацяна, твой Грышка не прыйдзе.
Можа, не верыш?
Пайшоў на гасцінец разам з Прахорам.
Слухай, Тацяна, цябе ён пакінуў,
Больш ён ніколі не прыйдзе!..
Тацяна
Але адкуль ты тут узяўся?
Iван
Я быў тут блізка.
На возеры быў.
Чуў, як ты клікала Грышку.
Тацяна
Не, не старайся мяне затрымаць!
Iван
Эх, як птушка,
Вырвалася, паляцела!
Пэўна разбудзіць
I вёску усю, і арцелі.
Трэбахавацца…
Гэта не вецер калыша лясы,
Гэта трывогі звіняць галасы,
Гэта у рэйку набатную б'юць.
Вырас натоўп рыбакоў,
Бусакі
Лесам асеннім ўзняліся ўгару.
Гулкай трывогі агні-языкі
Ужо ахапілі зару.
— Хто чаго звоніць? — чутна з далі.
— Стражнікі Грышку з Прахорам ўзялі!
— Куды іх пагналі?
— Хто бачыў, калі?
— Трактам кабыльніцкім іх павялі!..
Звонам Тацяна збірае народ.
Чырванню яркай палае усход.
Бурнымі хвалямі ў поле з сяла
Выйшаў узброены, грозны натоўп,
Быццам ўдагон па зямлі паплыла
Чорная хмара…
Частка шостая
І
Зрэбны дарогі ручнік
Сцелецца ў даль пад гару,
Толькі гарачага поту
З твару ты ім не сатрэш.
Хочаш, хоць скуты, яшчэ
Край свой прайсці, Беларусь,
Сонечны бачыць усход,
Бачыць краіну без меж.
Варта памалу ідзе.
Гэта не першы ёй раз.
Заўтра другіх павядзе,
Калі не абудзішся, брат!