Цяпер я пастараюся каротка, але дакладна расказаць тое, што засталося. Мне не хацелася б затрымлівацца на гэтых падзеях, але я лічу сваім абавязкам не апусціць ніводнай падрабязнасці.
3 траўня мы дасягнулі вёсачкі Майрынген, дзе спыніліся ў гатэлі «Englischer Hof»*, які трымаў тады Петэр Штайлер-старэйшы. Наш гаспадар быў чалавекам кемным і, тры гады праслужыўшы афіцыянтам у лонданскім гатэлі «Гровенар», дасканала валодаў ангельскай. 4 траўня мы згодна з яго парадай выправіліся пасля абеду ў горы, збіраючыся пераначаваць у вёсцы Разэнлаў*. Нам настойліва раілі не абмінаць Райхенбахскага вадаспаду*, які ляжыць на сярэдзіне пад’ёму, а зрабіць невялікае кола і абавязкова яго агледзець.
Гэта было напраўду вусцішнае відовішча. Імклівы струмень, яшчэ магутнейшы ад расталага снегу, падае ў галаваломную бездань, з якой выбіваюцца пырскі, нібыта дым з ахопленага агнём дома. Ахаваная з аднаго боку бліскучай вугальна-чорнай стромай, бяздонная цясніна, у якую зрынаецца рака, унізе звужаецца і ператвараецца ў невымерна глыбокі правал, дзе, пераліваючыся цераз край і выплюхваючыся на зубчастыя выступы, кіпіць і пеніцца вада. І вельмі хутка ад гэтай бясконцай плыні зеленаватага колеру, што з вечным гулам падае ўніз, ад гэтай густой блішчастай завесы з пырскаў, што з вечным шыпеннем нясуцца ўгору, ад гэтага пастаяннага бурлення і грукату пачынае кружыцца галава.
Мы стаялі ля самага краю і назіралі за зіхценнем вады, якая далёка ўнізе разбівалася аб чорныя стромы, і чулі амаль чалавечы крык, што вырываўся з бездані разам з пырскамі.
Сцяжынка паўколам аббягала вадаспад, даючы магчымасць цудоўна яго разгледзець, але пасля нечакана абрывалася, і падарожнік, падняўшыся наверх, мусіў вяртацца. Мы акурат сабраліся павярнуць, калі ўбачылі хлопчыка-швейцарца, які падымаўся да нас з лістом у руцэ. На лісце быў штамп гатэля, які мы толькі што пакінулі, ён быў напісаны нашым гаспадаром і адрасаваны мне. Выявілася, што праз некалькі хвілінаў пасля нашага сыходу ў гатэль прыбыла ангельская лэдзі з туберкулёзам на апошняй стадыі. Яна правяла зіму ў Давас-Плацы і акурат ехала да сяброў у Люцэрн, калі ў яе пачаўся крывацёк*. Ёй засталося, відаць, не больш за некалькі гадзінаў, і бачыць побач ангельскага доктара было б для яе вялікім суцяшэннем, а таму, калі я змагу вярнуцца… і г.д. У постскрыптуме добры Штайлер дадаваў, што мая згода вельмі яго абавяжа, бо лэдзі адмаўляецца ад любой дапамогі швейцарскага доктара, і ён не можа ўзяць на сябе такую вялікую адказнасць.
Праігнараваць гэтую просьбу я не мог. Не мог не адказаць на мальбу суайчынніцы, што памірала ў чужой краіне. І ўсё ж я вагаўся, думаючы, ці можна пакідаць Холмса аднаго. Урэшце мы сышліся на тым, што я вярнуся ў Майрынген, а пры ім у якасці правадніка і спадарожніка застанецца наш пасланец. Холмс сказаў, што яшчэ пабудзе трошкі ля вадаспаду, а потым паціху пойдзе праз горы ў Разэнлаў, дзе ўвечары я да яго далучуся. Адыходзячы, я азірнуўся і ўбачыў Холмса, што прыхіліўся спінай да скалы і склаў рукі, назіраючы за імклівым рухам вады. Гэта быў апошні раз, калі я бачыў яго жывым.
Амаль спусціўшыся, я зноў азірнуўся. Убачыць адтуль вадаспад было немагчыма, але я заўважыў выгнутую паўколам сцяжынку, што вяла да яго, абвінаючы пагорак. Гэтай сцяжынкай, помніцца, вельмі хутка падымаўся нейкі чалавек.
Чорная фігура была выразна бачная на зялёным фоне. Я заўважыў яго і заўважыў, як энергічна ён падымаецца на пагорак, але неўзабаве пра ўсё гэта забыў, бо спяшаўся ў гатэль.
Прайшло, відаць, крыху больш за гадзіну, перш чым я дабраўся да Майрынгена. На ганку гатэля стаяў стары Штайлер.
– Ну як? – падбегшы, спытаў я. – Спадзяюся, ёй не горш?
Калі я ўбачыў здзіўленне на яго твары і паднятыя бровы, у мяне з грудзей ледзь не выскачыла сэрца.
– Значыць, вы гэтага не пісалі? – спытаў я, выцягваючы з кішэні ліст. – І ў гатэлі няма ніякай хворай англічанкі?
– Вядома, няма! – усклікнуў ён. – Але на лісце штамп гатэля! А, дык гэта, відаць, напісаў той высокі ангелец, што прыехаў пасля вашага сыходу. Ён сказаў… Але тлумачэнняў гаспадара я чакаць не збіраўся. Ахоплены жахам, я пабег вясковай вулачкай і павярнуў на сцяжынку, якой толькі што спусціўся з гары. Спуск заняў у мяне гадзіну, але, хоць я і бег з усяе моцы, да Райхенбахскага вадаспаду я дабраўся толькі праз дзве з нечым. Альпеншток Холмса ўсё яшчэ стаяў, прыхілены да скалы, але самога Холмса бачна не было. Я доўга клікаў яго – але марна: у адказ я чуў толькі ўласны голас, які гулкім рэхам адбівалі навакольныя скалы.
Гледзячы на альпеншток, я халадзеў і ледзь не траціў прытомнасць. Значыць, у Разэнлаў Холмс не пайшоў. Ён заставаўся на сцяжынцы шырынёй тры футы, адзін бок якой упіраўся ў сцяну скалы, а другі заканчваўся стромым абрывам, і чакаў тут свайго ворага. Маладога швейцарца таксама не было – магчыма, Марыярці заплаціў яму, каб той пакінуў праціўнікаў сам-насам. А што потым? Хто раскажа нам, што адбылося потым?