Выбрать главу

Паўстанне сіпаяў (таксама Індыйскае народнае паўстанне, Першая вайна Індыі за незалежнасць) 1857–1859 гадоў – паўстанне індыйскіх салдат супраць жорсткай каланіяльнай палітыкі ангельцаў. Паўстанне паклала канец уладзе Брытанскай Ост-Індскай кампаніі – улада над Індыяй перайшла да ангельскай кароны. Ядром паўстання былі сіпаі – наёмныя салдаты каланіяльнай Індыі, якіх набіралі з мясцовага насельніцтва.

«…палкоўнік увесь гэты час займаў вілу пад назвай «Ля Шын» за паўмілі ад Норд-Кэмпа» – ад франц. La Chine, «Кітай».

Бхурці – выдуманы горад у Індыі.

Сікхі – народ у Індыі, што спавядае сікхізм; у нацыянальным складзе яго пераважаюць пенджабцы.

Джэймс Джордж Сміт Ніл (1810–1857) – брытанскі генерал шатландскага паходжання, што служыў у Індыі і загінуў падчас Паўстання сіпаяў. Меў кепскую славу жорсткага чалавека, што без разбору забіваў мясцовае насельніцтва падчас ваенных дзеянняў.

«Вы знойдзеце гэтую гісторыю ці то ў Першай, ці то ў Другой кнізе Царстваў…» – гісторыі пра Урыю Хэтэяніна, якога цар Давід адправіў на смерць, каб забраць яго жонку Вірсавію, прысвечаны раздзел 11 Другой кнігі Царстваў.

Пастаянны пацыент

Апавяданне было ўпершыню надрукаванае ў жніўні 1893 году ў Strand Magazine.

«Эцюд у пунсовым» – гл. каментар да апавядання «Кардонная скрынка».

«Ці не жадаеце трохі прагуляцца па Лондане?..» – два абзацы, пачынаючы са словаў «Я не ўпэўнены, у які дакладна дзень гэта адбылося…» і заканчваючы «…ці не жадаеце трохі прагуляцца па Лондане?», з’явіліся ў першым выданні апавядання ў часопісе Strand – гэтая версія апавядання лічыцца цяпер кананічнай, друкуецца ў сучасных брытанскіх выданнях і змяшчаецца ў гэтым зборніку.

Аднак у сувязі з тым, што апавяданне «Кардонная скрынка» ў першае брытанскае і наступныя амерыканскія выданні зборніка «Нататкі пра Шэрлака Холмса» не трапіла (гл. каментар да «Кардоннай скрынкі»), Дойл урывак з гэтага твора, дзе гаворыцца пра героя Эдгара По і дзе Шэрлак Холмс разгадвае думкі доктара Ўотсана, перанёс з нязначнымі праўкамі ў апавяданне «Пастаянны пацыент». Таму ў другой версіі «Пастаяннага пацыента» (таксама вельмі распаўсюджанай) замест гэтых абзацаў ідзе тэкст, які пачынаецца словамі «Здарылася гэта адным душным дажджлівым кастрычніцкім днём». Далей ідзе даслоўна ўзяты фрагмент з апавядання «Кардонная скрынка», ад сказа «Мы прыспусцілі шторы, а Холмс скурчыўся на канапе, чытаючы і перачытваючы ліст, атрыманы з ранішняй поштай» да сказа «Завяраю вас, дарагі Ўотсан, усё гэта даволі павярхоўна, і я б не прыцягваў да гэтага вашай увагі, калі б аднойчы вы не выказалі пэўны недавер» (увесь фрагмент можна прачытаць у апавяданні «Кардонная скрынка»). Далей ідзе сказ: «Але вечар прынёс лёгкі ветрык. Ці не жадаеце трохі прагуляцца па Лондане?» Пасля гэтага разыходжанняў у дзвюх рэдакцыях больш няма.

Існуе і трэцяя версія гэтага апавядання. Яна з’явілася ў 1928 годзе ў брытанскім «Поўным зборы апавяданняў пра Шэрлака Холмса», выдадзеным Джонам Мюрэем. У гэтай версіі замест згаданых двух абзацаў ці фрагмента з апавядання «Кардонная скрынка» змяшчаюцца два наступныя сказы: «Здарылася гэта адным душным дажджлівым кастрычніцкім днём. “Нездаровае надвор’е, Ўотсан, – сказаў мой сябар. – Але вечар прынёс лёгкі ветрык. Ці не жадаеце трохі прагуляцца па Лондане?”» Хто ўнёс у тэкст гэтую праўку, невядома. Цікава, што менавіта паводле гэтай версіі апавядання зроблены рускі пераклад Дзм. Жукава.

Брогам – вынайдзены ў першай палове ХIХ стагоддзя ангельскім лордам Брогамам аднаконны двухці чатырохколавы экіпаж для двух ці чатырох чалавек. Вылучаецца здымным верхам над пярэднімі сядзеннямі ці ўвогуле без яго, мае чатыры бакавыя дзверцы.

Каталепсія – паталогія, пры якой цела доўга захоўвае нададзеную яму позу.

Параход «Нора Крэйна» – насамрэч існавала некалькіх суднаў розных тыпаў з такой назвай. Адно з іх, параход «Нора Крэйна», з 1878 па 1912 гады выконвала рэйсы ў Вялікабрытаніі, а ў 1912 годзе было прададзенае ў Францыю на металалом.

Ліга – мера даўжыні, прыблізна роўна тром мілям.

Грэк-перакладчык

Апавяданне было ўпершыню надрукаванае ў верасні 1893 году ў Strand Magazine.