Выбрать главу

«…мой дар хутчэй спадчынны і, імаверна, паходзіць ад бабулі, сястры французскага мастака Вернэ…» – было тры французскія мастакі з прозвішчам Вернэ: Клод Жазэф Вернэ (1714–1789), яго сын Карл Вернэ (1758–1836) і ўнук Орас Вернэ (1789–1863). Які менавіта Вернэ меўся на ўвазе, невядома. Орас Вернэ – найбольш верагодны кандыдат на гэту ролю.

Пэл-Мэл – цэнтральная вуліца Сент-Джэймскага квартала ў Лондане. На ёй знаходзіцца Сент-Джэймскі палац і іншыя рэзідэнцыі каралеўскай фаміліі, у віктарыянскія часы амаль усе клубы ангельскіх джэнтльменаў праводзілі паседжанні ў асабняках на гэтай вуліцы.

Ўайтхол – вуліца ў цэнтры Лондана, назва якой зрабілася агульнай для брытанскага ўраду.

X2473 – нумар скрыні для прыватных абвестак; такую сістэму мела большасць газет за часамі Дойла. Абодва бакі – і той, хто даваў абвестку, і той, хто на яе адказваў, – заставаліся такім чынам ананімнымі. Гл. таксама каментар да апавядання «Срэбны Месяц».

«Напісана асадкай тыпу “джэй”…» – гл. каментар да апавядання «Кардонная скрынка».

Марская дамова

Апавяданне было ўпершыню надрукаванае ў кастрычніку і лістападзе (у дзвюх частках) 1893 году ў Strand Magazine.

«Другая пляма», «Марская дамова» і «Стомлены капітан» – апавяданне «Другая пляма» выйшла ў наступным зборніку, «Вяртанне Шэрлака Холмса». Справа ж пра стомленага капітана так ніколі і не была прадстаўленая публіцы.

Бунзенава гарэлка – гарэлка, прынцып працы якой быў вынайдзены нямецкім хімікам Робертам Бунзенам у суаўтарстве з ангельскім хімікам Генры Роскаў у 1857 годзе.

Ўайтхол – гл. каментар да апавядання «Грэк-перакладчык».

Пэйслеўскі шаль – шаль з тканіны з бутавым арнаментам, цэнтрам вытворчасці якой у Заходняй Еўропе быў горад Пэйслі. Бута – усходні міндалепадобны арнамент з завостраным загнутым верхнім канцом. У Вялікабрытанію трапіў у першай палове XVII стагоддзя разам з вайскоўцамі, што вярталіся дадому з калоній і везлі з сабой усходнія тканіны.

Школы-інтэрнаты (board schools) – пачатковыя школы, якія мусілі зрабіць адукацыю даступнай для ўсіх дзяцей і ўвесці пэўныя стандарты. Такі тып школ існаваў з 1870 (з’явіўся пасля прыняцця закона пра ўсеагульную школьную адукацыю) да 1902 году, кіраваўся школьным камітэтам і ўтрымліваўся за кошт мясцовых падаткаў, урадавых субсідый і платы за навучанне. З 1891 году дзяржава ўзяла на сябе абавязак аплачваць школьнае навучанне да 10 шылінгаў у тыдзень. Школьныя будынкі, міма якіх праязджаюць Холмс і Ўотсан, існуюць дагэтуль і дагэтуль бачныя пасажырам гэтай чыгуначнай лініі.

Антрапаметрычная сістэма Бертыльёна (бертыльянаж) – сістэма ідэнтыфікацыі злачынцаў паводле іх антрапаметрычных дадзеных. Распрацаваная французскім юрыстам Альфонсам Бертыльёнам (1853–1914), які, працуючы пісарам у парыжскай прэфектуры, бачыў бессэнсоўнасць запаўнення картак з апісаннямі асобаў злачынцаў і замест гэтага прапанаваў выкарыстоўваць магчымасці антрапаметрыі. Ён вымераў рост злачынцаў, даўжыню і аб’ём галавы, даўжыню рук, пальцаў, ступняў і высветліў, што калі асобныя паказнікі розных людзей могуць супадаць, то 4–5 характарыстык не бываюць адначасова аднолькавымі. Бертыльён распрацаваў таксама картатэчную сістэму рэгістрацыі людзей паводле фізіялагічных прыкмет, якая дапамагала высвятляць асобу чалавека. Антрапаметрычны метад перастаў выкарыстоўвацца пасля вынаходніцтва дактыласкапіі. Альфонс Бертыльён згадваецца таксама ў аповесці «Сабака Баскервіляў», дзе доктар Мортымер ставіць Шэрлака Холмса як крыміналіста на другое месца пасля Бертыльёна.

«…Разгадваючы таямніцу стракатай стужкі…» – маецца на ўвазе апавяданне «Стракатая стужка» з кнігі «Прыгоды Шэрлака Холмса» (на беларускую мову пераклала Ганна Янкута).

Апошняя справа Холмса

Апавяданне было ўпершыню надрукаванае ў снежні 1893 году ў Strand Magazine.

«Эцюд у пунсовым» – гл. каментар да апавядання «Кардонная скрынка».

«Аднак выдадзеныя нядаўна лісты палкоўніка Джэймса Марыярці, у якіх той абараняе памяць свайго брата…» – у апавяданні «Пусты дом» Ўотсан згадвае імя самога прафесара Марыярці, і выяўляецца, што прафесара таксама завуць Джэймс. Гэта адна з шэрагу нестыковак у цыкле пра Шэрлака Холмса. У аповесці «Даліна жаху» брат прафесара Марыярці згадваецца зноў, але застаецца безыменным.