І тады, ашалеўшы ад страху, я кінуўся бегчы ў вёску з крыкам: «Ратуйце! Ратуйце! Пажар! Пажар!» Па дарозе я сустрэў людзей, якія ўжо беглі сюды. Я пабег разам з імі, каб паглядзець!
Цяпер дом мой быў ужо страшным і раскошным вогнішчам, пачварным вогнішчам, што асвятляла ўсю зямлю, вогнішчам, дзе гарэлі людзі, але дзе гарэў таксама і ЁН, ЁН, мой вязень, Новая Істота, Новы Гаспадар, Тамтэй!
Раптам увесь дах праваліўся, і цэлы вулкан полымя пыхнуў аж да неба. Праз вокны я бачыў вогненнае пекла і думаў, што ён там, што ён згарэў...
Згарэў? Можа быць... Але яго цела? Цела, праз якое свабодна праходзіць святло, ці можна яго знішчыць тымі самымі сродкамі, што і нашае?
А калі ён не памёр? Што, калі гэтая нябачная і страшная істота падуладная толькі Часу? Чаго б было вартае гэтае нябачнае, непазнавальнае цела, цела Духу, калі б яно таксама баялася хваробаў, раненняў, немачаў, заўчаснага разбурэння?
Заўчаснае разбурэнне? Ад яго ідуць усе людскія страхі! Пасля чалавека прыйдзе Тамтэй. Пасля таго, хто можа памерці ў любы дзень, у любую гадзіну, у любую хвіліну, ад любога няшчаснага выпадку, прыйдзе той, які памрэ толькі ў вызначаны дзень, гадзіну, хвіліну, дайшоўшы крэсу свайго існавання!
Не... не... Ён не памёр... Тады... тады... тады памерці павінен я!..
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Пераклад: Сяргей Шупа
Каханне
(Тры старонкі з «Запісной кніжкі паляўнічага»)
Толькі што ў газетным «Аддзеле крымінальнай хронікі» я прачытаў пра адну любоўную драму. Спачатку ён застрэліў яе, потым застрэліўся сам, бо, ці бачыце, ён кахаў яе. Мне ўсё роўна, хто такія Ён і Яна. Мне мае значэнне толькі іх каханне; і цікавіць яно мяне зусім не таму, што яно расчуліла ці здзівіла, уразіла ці змусіла задумацца, а таму, што нагадала мне маё юнацтва, адно дзіўнае паляванне, калі мне ўпершыню паказалася Каханне так, як першым хрысціянам паказваўся крыж на небе.
Я нарадзіўся з усімі інстынктамі і адчуваннямі першабытнага чалавека, ураўнаважанымі розумам і пачуццямі чалавека цывілізаванага. Я апантана люблю паляванне, аднак, убачыўшы падстрэленую жывёліну, кроў на пёрах, кроў на сваіх руках, ледзь не млею.
У той год пад канец восені нечакана стукнулі маразы, і мой сваяк Карл дэ Равіль запрасіў мяне разам папаляваць на зары на качак на балоце.
Сваяк — саракагадовы балака, рыжы, магутны, пышнабароды, жыццярадасны вясковы дабрадзей, надораны той гальскай кемнасцю, якая і неўдалі надае прывабнасць, жыў у маёнтку — нешта падобнае на ферму і замак — у прасторнай лагчыне, якую перасякала рака. Абапал лагчыны справа і злева ляжалі ўзгоркі, зарослыя лесам, — глухія пракаветныя нетры, дзе захаваліся выключныя пароды дрэў і сялілася самае рэдкае, дзікае птаства, якое траплялася толькі ў гэтым раёне Францыі. Бывалі выпадкі, што там падстрэльвалі нават арлоў, а пералётныя птушкі — з тых, што амаль ніколі не завітваюць у нашы задужа людныя мясціны, — амаль заўсёды прыпыняліся ў адвечным нерушы, як быццам яны загадзя ведалі ці выведвалі пра той вячысты лясны куточак, які існаваў дзеля іх прытулку на час кароткага начнога адпачынку.
Лагчына — вялікія разгароджаныя выганы з арашальнымі канальчыкамі; потым рака, суднаходная да гэтай мясціны, трохі воддаль разлівалася, ператваралася ў разлеглае балота. Гэтае балота — самы дзівосны для палявання кут, які мне выпадала бачыць, — было галоўным клопатам майго сваяка: ён даглядаў яго, як парк. Бязмежныя зараслі трыснягу, якія ўкрывалі балота і ажыўлялі яго, рабілі шалахлівым і трывожным, праціналі вузкія прасекі для пласкадонак, і лодкі, папіханыя і кіраваныя шастамі, бязгучна слізгалі па нерухомай вадзе, краталі чарот, пудзілі рыбу, якая кідалася ў бакі скрозь вадзяную траву, ды ныркоў: іх чорныя, вострыя галоўкі тады раптоўна знікалі пад вадою.
Я неймаверна люблю ваду: люблю мора, хоць яно і занадта вялізнае, занадта варушкое, непадуладнае нікому; люблю рэкі, такія павабныя — і непастойныя, плынныя, нястрымныя; асабліва да душы мне балоты, дзе трапечацца няўцямнае жыццё-быццё ўсёй вадзяной жыўнасці. Балота — гэта цэлы свет на сушы, свет адметны, з сваім жыццём, з сваімі аседлымі жыхарамі і пералётнымі вандроўнікамі, з сваёю моваю, а болей за ўсё — з сваёй таямніцай. Іншым разам нішто не хвалюе, не трывожыць, не страшыць гэтак, як дрыгва. Адкуль жа ідзе ён, той страх, які лунае над гэтымі нізіннымі абшарамі, залітымі вадою? Ці ад незразумелага шамацення трыснягу, ці ад дзіўных блудлівых агнёў, ці ад глыбознай цішы, якая агортвае балоты ў бязветраныя ночы, ці ад вусцішных туманоў, што сунуцца па чароце, быццам нябожчыцкі саван, ці ад няўлоўнага пахлюпвання, лёгкага-лёгкага, лагоднага-лагоднага, але часам яно жахае мацней, чым гарматны стрэл або нябесны гром, і ператварае балоты ў прывідныя, страшныя краіны з затоенай неспасцігальнай і грознай тайнай.