Але рэзаць канат азначала згубіць сетку, а сетка каштавала грошай, шмат грошай — паўтары тысячы франкаў; і належала яна Жавэлю-старэйшаму, які шанаваў свой набытак.
З сэрцам, поўным роспачы, ён крыкнуў: «Не, не рэж, чакай! Зараз, я павярну бокам да ветру». Ён пабег да стырна і рэзка павярнуў яго.
Але судна падпарадкоўвалася з вялікаю цяжкасцю, паралізаванае сеткай, яно страціла рухавасць, і, акрамя таго, яго несла ветрам і плынню.
Сашчапіўшы зубы, Жавэль-малодшы ўкленчыў, вочы яго блукалі. Ён маўчаў. Зноў падбег старэйшы брат, з апаскай зірнуў на нож у матроса: «Чакай, чакай, не рэж! Трэба кінуць якар!»
Якар быў кінуты, увесь ланцуг выпушчаны, тады пачалі круціць калаўрот, каб паслабіць канаты, што трымалі сетку. Нарэшце яны паслаблі, і змярцвелая рука ў скрываўленым ваўняным рукаве была вызваленая.
Жавэль-малодшы, здавалася, ачмурэў. З яго сцягнулі нацельнік і ўбачылі нешта пачварнае, куламесу з мяса і крыві, якая лілася ракой, нібы яе гнала помпай. Хлопец зірнуў на сваю руку і прашаптаў: «Гамон».
Урэшце, заўважыўшы, што на мосце карабля ўтварылася цэлая лужына крыві, адзін матрос крыкнуў: «Ён гэтак увесь сплыве, трэба перавязаць вену».
Яны ўзялі аборку, тоўстую, чорную, прасмоленую аборку і, агарнуўшы ёю руку вышэй за рану, як найтужэй нацягнулі яе. Цурок патроху пачаў меншаць, і нарэшце кроў спынілася зусім.
Жавэль-малодшы ўстаў, яго рука бяссільна матлялася збоку. Ён памацаў яе, прыўзняў, пакруціў, патрос. Усё было ўшчэнт разадранае, косці пераламаныя; толькі цягліцы яшчэ трымалі гэты кавалак яго цела. Ён задуменна глядзеў на руку згаслым позіркам. Потым сеў на згорнуты ветразь, і прыяцелі параілі яму ўвесь час паліваць рану, каб не было агнявіцы.
Перад ім паставілі вядро, і ён, чэрпаючы з яго конаўкай, пачаў прамываць жахлівую рану тонкім цурком празрыстай вады.
— Табе б лепей пайсці ўніз, — сказаў яму брат. Ён спусціўся, але праз гадзіну падняўся зноў, бо ў адзіноце адчуваў сябе ніякавата. Ды і наогул, яму лепш было на вольным паветры. Ён ізноў усеўся на ветразь і пачаў паліваць руку.
Ловы ішлі добра. Вялікія белабрухія рыбіны каля яго ног біліся ў смяротных сутаргах. Ён глядзеў на іх, безупынку абмываючы знявечаную плоць.
Калі ўжо падплывалі да Булоні, наляцеў новы парыў ветру; невялічкае судна зноў шалёна загойсала, пачало падскокваць і куляцца, трасучы параненага небараку.
Настала ноч. Навальніца не ўтаймоўвалася да світанку. Калі ж сонца ўзышло, яны зноў убачылі ўзбярэжжа Ангельшчыны, але мора было ўжо не такое грознае, і яны, лавіруючы, паплылі да Францыі.
Надвячоркам Жавэль-малодшы паклікаў прыяцеляў і паказаў ім чорныя плямы, брыдкую адзнаку гніення на той частцы рукі, якая ўжо ледзь трымалася.
Пазіраючы на іх, рыбакі выказвалі свае думкі.
— Напэўна-такі, вогнік, — меркаваў адзін.
— Мо трэба б яе салёнай вадой, — прапанаваў Другі.
Прынеслі салёнай вады і палілі рану. Паранены ўвесь збялеў, заскрыгатаў зубамі, скурчыўся, але не закрычаў.
Калі пякота сціхла, ён сказаў брату: «Дай нож».
Той падаў.
— Трымай мне руку на вісу, выпрастай, так, цяпер цягні.
Усё было зроблена, як ён прасіў.
Тады ён сам узяўся рэзаць. Ён рэзаў паціху, з развагай, адцінаючы астатнія жылы вострым, як галец, лязом; нарэшце ад рукі засталася адна кукса. Ён глыбока ўздыхнуў і прамовіў:
— Так было трэба. Усё роўна ўжо ёй быў гамон.
Мяркуючы па ўсім, яму палегчала, ён дыхаў цяпер вальней. І зноў пачаў паліваць ваду на абсечаны кавалак, які застаўся замест рукі.
Ноч здарылася ліхая, і падысці да берага па-ранейшаму было немагчыма.
Калі развіднела, Жавэль-малодшы ўзяў сваю адцятую руку і доўга яе разглядаў. Праявы гніення былі відавочныя. Прыяцелі таксама падышлі паглядзець, перадавалі яе адзін аднаму, мацалі, круцілі, нюхалі.
Брат сказаў:
— Ну, усё, трэба выкінуць яе ў мора.
Але Жавэль-малодшы незалюбіў:
— Э, ну не! Ну ўжо не! Не дам! Тут ужо мне вырашаць — ці не? — рука мая!
Ён узяў руку і паклаў яе паміж ног.
— Усё роўна ж яна згніе, — сказаў старэйшы.
Тады параненаму прыйшла ідэя. Каб захаваць рыбу падчас доўгіх вандраванняў у моры, яе кладуць у бочкі з соллю. Ён спытаўся:
— А што, калі яе пакласці ў лёк?
— Але, праўда, — згадзіліся астатнія.
Адну з бочак, ужо поўную ўловам апошніх дзён, апаражнілі і на самае дно паклалі руку. Зверху яе засыпалі соллю, а потым адну за адной заклалі рыбу назад.
Адзін з матросаў пажартаваў:
— Толькі не прадаць бы яе на кірмашы.
Усе засмяяліся, маўчалі толькі два Жавэлі.