– Вядома, не! Такое мне на дзень разоў дзесяць прыносяць. Адурэць можна, адпісваючы… Але гэта мяне акрыляе… Паклоннікі ў шаснаццаць гадоў… яны будуць захапляцца мною доўга.
– Наўрад!.. У трыццаць гадоў яны будуць натарыусамі.
– А чаму натарыусам нельга мною захапляцца?
– І гэта яшчэ вам, – сказаў білецёр, падаючы ёй букецік фіялак цаною ў два су.
– О! Любата!.. Гляньце, Анры… А запіска ёсць?
– Не, мадмуазэль, запіскі няма… Дзяжурны гаварыў, што кветкі яму паклаў студэнт з Політэхнічнай вучэльні, у форму быў апрануты.
– Віншую, мая дарагая, – прамовіў Анры Сталь… – Закруціць галовы гэтым іксам у квадраце – справа нялёгкая.
Яна доўга нюхала фіялкі.
– Цудоўна пахнуць… Адзіныя знакі ўвагі, ад якіх мне радасна… Я не люблю сытай бывалай публікі, што прыходзіць паглядзець, як я паміраю ў поўнач, гэтак жа, як у поўдзень бяжыць у Пале-Раяль паслухаць, як страляюць з гарматы.
– Публіку вабіць вострае, – заўважыў Анры. – Так заўсёды было… Крывавыя баі гладыятараў… Каб актрыса праглынула сто іголак, вось быў бы поспех!
Яна засмяялася:
– А каб швейную машынку праглынула – яшчэ больш было б славы.
– На сцэну! – паклікалі з-за куліс.
Яна ўстала:
– Я гатова… Іду глытаць свае сто іголак.
Вось так, расказвала Жэнні, і пачалася гэта прыгода.
У наступную сераду зноў у апошнім антракце білецёр з усмешкай перадаў Жэнні букецік фіялак.
– Ого! – павесялела яна. – Няйначай, ад таго самага студэнта.
– Ад яго, мадмуазэль.
– А які ён на выгляд?
– Не ведаю, мадмуазэль. Пайду запытаюся ў дзяжурнага.
– Не трэба. Гэта не мае значэння.
Праз тыдзень яна не іграла ў сераду, але з'явіўшыся ў чацвер на рэпетыцыю, знайшла ў сваёй прыбіральні крыху завялы букецік фіялак. Выходзячы, яна запыталася ў вартаўніка:
– Скажыце, Бернар, мне гэтыя фіялкі ад таго самага маладога чалавека?
– Ад таго самага, мадмуазэль… Ужо трэці раз.
– А які ён сабою, гэты студэнт?
– Сімпатычны… Вельмі сімпатычны… Худаваты крыху, шчокі ўпалыя, кругі пад вачамі… Цёмныя вусікі прабіваюцца. Пенснэ. І яно так смешна – мундзір са шпагай… Пабажуся, мадмуазэль, хлопец – закаханы па вушы… Працягвае мне букецік і кажа: «Паважанай панне Жэнні Сарб'е» – і пачырванеў… як ружа.
– А чаму ён прыходзіць заўсёды ў сераду?
– А хіба вы не ведаеце. Серада – выхадны дзень у Політэхнічным. Кожную сераду партэр і галёрка перапоўнены студэнтамі. І кожны з дзяўчынай.
– І ў майго ёсць дзяўчына?
– А як жа, мадмуазэль, але гэта яго сястра… Страшэнна падобная…
– Бедны хлопчык! Каб я была смялейшай, я б вас папрасіла прывесці яго ў фае хоць адзін раз, каб ён мне сам перадаў свае фіялачкі.
– Яшчэ чаго! Не раю вам, мадмуазэль. Гэтыя тэатральныя кавалеры, калі з імі не цацкацца, – мілыя людзі, ніякай шкоды ад іх. Яны любяць актрыс здалёку, на сцэне, і гэтым задавальняюцца… А калі іх хоць капельку прылашчыць, яны адразу пачынаюць чапляцца, і тады проста жах… Дай ім кончык пальца, схопяць далонь, працягні далонь, руку адарвуць… Вам смешна, мадмуазэль, а я маю горкі вопыт. Я ўжо гадоў дваццаць служу тут. Нагледзеўся!.. Бачыў каля дзвярэй і закаханых дзяўчатак… І ашалелых дзецюкоў… І лысых, і сівых… Заўсёды прымаў ад іх і кветкі, і лісты, але каб пускаць іх наверх – нізашто.
– Ваша праўда, Бернар… Будзем раўнадушнымі, асцярожнымі і жорсткімі.
– Гэта не жорсткасць, мадмуазэль, а жыццёвая мудрасць.
Мінула некалькі тыдняў. Кожную сераду Жэнні акуратна атрымлівала букецік фіялак. У тэатры ўжо ўсе ведалі гэту гісторыю. Адна з сябровак сказала Жэнні:
– Бачыла твайго студэнта… Нішто сабе з твару, рамантычны… Гатовы тыпаж на ролю ў камедыі Мюсэ «З каханнем не жартуюць».
– А як ты пазнала, што ён мой?
– Якраз сышла ўніз у той момант, калі ён, саромеючыся, прасіў дзяжурнага перадаць табе кветкі: «Паважанай панне Жэнні Сарб'е, калі ласка…» Мне ён спадабаўся. Далікатны хлапчына, разумны, баіцца быць смешным і не ўмее схаваць свайго захаплення… Я нават пашкадавала, што ён не да мяне прыходзіць… Я б яго так не выпусціла, аддзякавала б… Заўваж, ён нічога не просіць, нічым цябе не турбуе… Каб я была табою…
– Ты б яго прыняла?
– Так, але ненадоўга… Не першы тыдзень ён сюды ходзіць. Хутка вакацыі. Ты паедзеш… Ніякай рызыкі, што ён прывяжацца…
– Твая праўда, – згадзілася Жэнні. – Гэта проста глупства не заўважаць паклоннікаў, калі іх многа і яны маладыя, каб потым, гадоў праз трыццаць, бегаць за імі, калі яны ўжо засвецяць лысінамі і ў большасці адвернуцца.
У той жа вечар, выходзячы, яна сказала вартаўніку:
– Бернар, у наступную сераду, калі студэнт з Політэхнічнага прыйдзе з фіялкамі, скажы, каб ён мне іх сам прынёс пасля трэцяга акта… Я іграю ў «Мізантропе». Пераапранацца мне не трэба… Я буду ў прыбіральні і прыму яго… Не! Я буду чакаць яго ў калідоры каля лесвіцы… Альбо, можа, у фае.