Што ты сам сказаў бы на гэта, га? - узнiмае на мяне позiрк Цярэшка. Можа, i трэба было мне гаварыць пра ўсё на праўленнi цi на сходзе, але ж завельмi крыўдна стала. Прыходжу на ток. Трашчыць малатарня. Трактар ледзь пыхкае, мала абаротаў. Пшанiца сырая i палавiна зерня ў саломе. Тут усё i ўскiпела ў мяне. "Дзе Анцiлей?" - крычу, а ён якраз i быў паблiзу. Ну, я развярнуўся з правай рукi i даў яму аплявуху ад усяго сэрца.
"Я будаваў гэты калгас, - думаю сабе, - у iм я жыццё адшукаў. Я снiў яго пад Варонежам, калi побач iрвалiся снарады. Я марыў пра яго пад Берлiнам, дабiваючы фашысцкую гадзiну. Ён мне стаў родны, бо ў iм маё шчасце, а тут, будзь ласкавы, такiя фокусы. Хто-кольвек ужо хiхiкае з-за вугла: "Ага, развал". Хiба ж можна захаваць спакой?"
- Ну, вы ўсё ж памiрылiся з Анцiлеем? - запытваю я, бачачы, што Цярэшка зноў замаўчаў.
- Як табе сказаць, - адказвае ён. - Я прабачэння не прасiў, наадварот, не прамiну сказаць яму праўду ў вочы. Аднойчы ён нават ускiпеў: "Бяры старшынства", - кажа. "Не, - кажу, - старшынi з мяне не атрымаецца, здароўе страцiў на вайне, я i так буду працаваць, а табе ў любы час скажу проста, калi што не так, бо ўсё тут наша, агульнае, кроўнае, а ты чалавек нядрэнны, толькi цябе падштурхоўваць трэба".
Сёй-той падтрымаў мяне ў гэтым, i Анцiлей як бы i перамянiўся.
Цярэшка вынiмае з кiшэнi кiсет i абрывак газеты i, прытрымлiваючы iх абрубкамi пальцаў левай рукi, другой рукой круцiць цыгарку. Сiняваты дымок неўзабаве рассейваецца ў бязветранай празрыстасцi, як лёгкае воблачка, пералiваючыся ў водсветах захаду.
За гутаркай мы i не заўважаем, як пачынае зусiм вечарэць. Край сонца даўно схаваўся за небасхiлам, i захад расплываецца ў бледна-ружовых адценнях. Цьмяная смуга засцiлае нiзiну, нiбы нейкi вялiзны цень паўзе па адхонах. Ледзь-ледзь дымяцца нагрэтыя за дзень палi, губляючы ў надыходзячых змроках рознакаляровасць афарбоўкi. Дзе-нiдзе падасць яшчэ голас жаўранак, спалоханы нечым, ды па-ранейшаму звiняць ручаi, i гэты звон у палявой цiшынi асаблiва меладычны.
- Бач ты, ужо цямнее, а мы стаiм, - спахапiўся Цярэшка. - Што значыць вясна, i ў хату не цягне... Аднак час, - дадае ён.
Мы перасякаем узгорак, i праз момант унiзе пад лесам акрэслiваюцца абрысы вёскi. Дымкi з комiнаў сплялiся ў суцэльную сiняватую паласу, i здаецца, над вёскай калышацца возера, пакiнутае, як i ў тых нiзiнах, нядаўняй паводкай. Адтуль даносiцца звонкая жаночая гаворка, хтосьцi лязгае жалезам, па падсохшай вулiцы бразгацяць калёсы. Вясновае ажыўленне адчуваецца i ў гэтых гуках, што напоўнiлi вёску.
Па дарозе нас даганяе коннiк. Параўняўшыся з намi, ён крута асаджвае каня, саскаквае на зямлю, i я пазнаю высокую i трошкi грузную постаць старшынi калгаса Анцiлея Пятровiча. Яму гадоў пад пяцьдзесят, але я, як бы ўпершыню, заўважаю сёння яго жвавасць i лёгкасць.
- А вось i ты, лёгкi на памiне, - спакойна кажа Цярэшка.
- Добры вечар, мужчыны, - прыветлiва вiтаецца старшыня i, пазнаўшы Цярэшку, па-сяброўску ляпае яго па плячы. - Што так позна з поля, Цярэнь, цi ўсё яшчэ сеяў?
- Не. Я скончыў з гадзiну таму назад i Ганку Лявонавых адправiў у вёску, а сам пайшоў полем, ды вось спаткалiся з чалавекам i загаварылiся.
- Я таксама з поля, - дабрадушна ўсмiхаецца старшыня. - Аб'ездзiў яго ўдоўж i ўпоперак. Усё абгледзеў, усё прыкiнуў. Заўтра пачнем ворыва, баранаванне.
- То добра, - задаволена кажа Цярэшка. - Канечне, пара ўжо... А я сеяць буду.
Яны абменьваюцца думкамi пра розныя гаспадарчыя справы, i я ўлаўлiваю нешта новае ў iх узаемаадносiнах, нешта агульнае, што яднае iх, акрэсленае гэтымi пагоднымi вясновымi днямi з iх новымi клопатамi.
Так, гэта мiрная вясна з яе велiчным хараством. Спакойнае i чыстае неба распасцерлася над зямлёй, густа палiтай крывёю, але не аддадзенай чужынцам. Вясновае сонца песцiць яе жыватворнай ласкай, i людскiя сэрцы поўняцца радасцю. Жывi, аднаўляй, твары! Усё ў тваiх руках. Зямля чакае тваёй працы i аддасць старыцай за клопаты аб ёй. Так асэнсоўваюцца ў мяне пачуццi, выказаныя Цярэшкам, i ён сам становiцца для мяне яшчэ больш блiзкiм.
- Ты не злуйся за тое, што выйшла памiж намi, - чую я ў змроку яго словы, звернутыя да старшынi.
- Ды я бадай-што i забыўся на гэта, - адказвае той.
- Можа, яно i дапамагло крыху, - зазначае Цярэшка, але тон яго не насмешлiвы, а шчыра зычлiвы.
- Можа, i дапамагло, - згаджаецца Анцiлей Пятровiч, i яны, iдучы поруч, як старыя сябры, гутараць пра заўтрашнi дзень.
1946 г.