Падсумоўваючы, можна сказаць, што падзеі 2020 году білі па рэжыме, а ўдарылі па Беларусі і беларусах, а менавіта па дзяржаўнасьці. І гэта працягваецца. Горш за тое, ва ўмовах сёньняшняй канфрантацыі, дэманізацыі і палярызацыі немагчыма задаць з гэтай нагоды нават самыя простыя пытаньні ніводнаму з бакоў. Дый хто задасьць — усе сталі ў той ці іншы акоп. Пакуль гэта так застанецца — беларуская рэспубліка працягне каціцца ў небыцьцё.
Натальля Васілевіч, палітоляг, багаслоў, мадэратар групы «Хрысьціянская візія»
«БЕЛАРУСЫ НАВУЧЫЛІСЯ СТАНАВІЦЦА ЛІДЭРАМІ»
Калі зь беларускім грамадзтвам вясной-летам мінулага году адбываўся палітычны ўздым, я асэнсавала, што мой звыклы паліталягічны інструмэнтарый выявіўся цалкам непрыдатным для аналізу падзеяў.
Беларуская палітычная сцэна цягам гадоў дваццаці была прадказальная, падзеі разьвіваліся па цыклях, і мы добра навучыліся тлумачыць сабе і іншым, чаму ў Беларусі не працуюць ні сэрбскі, ні ўкраінскі, ні грузінскі сцэнар, а ўвесь палітычны працэс ідзе па заганным коле: перадвыбарчая «лібэралізацыя», выбары, Плошча, разгон, палітвязьні, санкцыі, пацяпленьне і новая «лібэралізацыя».
Грамадзтва прыстасавалася да сымбіёзу з рэжымам — жывучы ці то ў паралельных рэчаіснасьцях, ці то нават атрымліваючы ад такога сымбіёзу пэўныя кампэнсацыі. Мы называлі гэтую схему сацыяльным кантрактам, «парадачкам», стабільнасьцю.
Пачатак вясны для ўсіх стаў непрадказальным, падзеі пачалі разгортвацца абсалютна некантралявана. Спачатку ўвесь сьвет з жахам назіраў за локдаўнам у таталітарным Кітаі, а ўжо празь месяц закрываў аэрапорты і школы, інтэрнаты для студэнтаў і цэрквы, бібліятэкі і крамы. Пандэмія каранавірусу, як нейкая стыхійная сіла, уварвалася ў жыцьцё, памяняла пляны, прымусіла пераасэнсаваць уласныя прыярытэты. Зрываліся вясельлі і вандроўкі, канфэрэнцыі і абароны дысэртацый. Нават звышдзяржавы не маглі даць рады сотням тысячаў сьмерцяў, якія выклікаў звышмаленечкі, ня бачны воку вірус.
У гэтым кантэксьце само жыцьцё і неабходнасьць неяк перапрацоўваць каскад новага досьведу зрабілі запатрабаваным багаслоўе. Яно стала здавацца больш адэкватнай рамкай для аналізу рэчаіснасьці і сэнсаў, бо гэта сфэра ня толькі аналітычнай рэфлексіі, але інтуіцыяў, «расчытваньня знакаў», сфэра мэтафараў і мітаў, нябачных воку суб’ектаў і ўрэшце — прастора цуду. З пачатку беларускага лета я перастала чытаць і слухаць палітолягаў. Найлепшыя адказы я чула на шматгадзінных стрымах Свабоды, дзе людзі адказвалі на пытаньне, навошта яны сюды прыйшлі, а таксама ў царкве, у чарговым чытаньні зь лекцыянарыя.
Ёсьць шэраг біблійных цудаў, якія біблісты навучыліся тлумачыць як вынік чалавечых цнотаў, чалавечых якасьцяў і чалавечага выбару — цудаў, якія таксама прыводзілі да якасных зьменаў самога чалавека, супольнасьці і навакольнай рэчаіснасьці.
Першы з такіх цудаў — гэта цуд салідарнасьці, цуд памнажэньня хлябоў. Ажно шэсьць разоў паўтараецца гэтая гісторыя ў Дабравесьці: каб накарміць народ, які сабраўся слухаць Яго, Хрыстос узяў некалькі хлябоў і рыбін, разьдзяліў, дабраславіў і раздаў людзям, і яшчэ засталося некалькі кошыкаў рэшты. Гэты цуд вучыць, што чым больш мы адкрываемся адзін аднаму, чым больш дзелімся адзін з адным, тым мацнейшая нашая супольнасьць і тым больш рэсурсаў у ёй зьяўляецца.
Тое, як беларусы мабілізаваліся для ініцыятывы дапамогі мэдыкам #bycovid19, ці потым, калі прывозілі адзін аднаму пітную ваду ў чэрвені, стала сьведчаньнем нараджэньня новай супольнасьці — супольнасьці, гатовай і да палітычнага дзеяньня.
Другі цуд — гэта цуд «маленькага чалавека», цуд Сьвятланы Ціханоўскай. Менавіта ў ёй рэжым пабачыў самую слабую і найменш небясьпечную для сябе фігуру — нікому невядомую, без прафэсійнага палітычнага досьведу, бяз добрай каманды, урэшце, жанчыну, кволую, без апірышчаў, бяз моцнай ідэалёгіі, з мужам у закладніках. Аднак, прыняўшы на сябе місію, у той момант, калі яна сказала гэтай місіі «так», гэтая жанчына ў выніку стала адной з самых моцных палітыкаў, і сапраўды «нямоглае гэтага сьвету» стала здольным на нечуваную раней мабілізацыю. Беларусы навучыліся станавіцца лідэрамі — проста адказваючы місіі «так».