Нури диле зи шамъи ҷавонӣ наёфтам,
Бӯи хуше зи субҳи амонӣ наёфтам.
Будам чу Хизр ташнаи оби бақо басе
Ному нишон зи равонӣ наёфтам.
Чун мӯй гаштам аз ғами афзуние чу мӯй
Як орзуи ҳардуҷаҳонӣ наёфтам!
Сатрҳои норавони нав аз дил таровидаро дар варақи алоҳида сабт карда, лаҳзае саргаранг мондам: ин таркиббанд ба муаллиф нисбат дорад ё ба Мирмалик?! Зеро аз ашъор ва гуфтори Зиёуддини Хуҷандӣ медонистам, ки Мирмаликро оғози кор аз фазли Яздон баромад. Чун дар қалъаи обӣ ватан сохт, ҳар он тир, ки баҳри қути адӯяш андохт, муғулро ба мағзи ҷон даромад. Ба ҳукми ӯ ҳазор сарбоз аз як гиребон сар бароварда, сарфароз шуданду Ҷағатойи сархуш ва сармаст сарпаст гардид. Ба қавли Хоҷа Зиёуддин:
Муаттал чунон шуд зи адли ӯ ханҷар,
Ки зангор аз рӯйи сӯҳон баромад!
Тани ҳар мубориз ба ҷавшан фурӯ шуд,
Сари ҳар диловар ба хафтон баромад.
Зи як ҷунбиши теғи Баҳромфеълаш
Дусад мавҷи хун то ба Кайвон баромад!
Зи борони тири ӯ аз хок з-он пас
Ба ҷои гияҳ шохи пайкон баромад.
Фалак бод маддоҳи ӯ, чун дилашро
Мурод аз фалак ҳар чӣ буд, он баромад…
Баъде ки ғазанфари Хуҷанд занҷир пора карду киштисавор ба ҳудуди Фанокат даромад, лашкариёни муғул аз ду соҳил ҳамлаҳои шадид оғоз карданд. Лекин хуҷандиёни қодирандоз бо тирҳои ҳадафрас онҳоро дур меронданд ва киштиҳоро чун бод медавонданд. Мегӯянд, ки дар ҳудуди Фанокат миёни соҳилиён ва киштинишинон дувоздаҳ муҳорибаи хунин ба амал омаду садҳо нафар қурбон шуданд.
Ҷӯҷӣ аз фирори Мирмалик хабар ёфта, худ ба соҳили Сайҳун омаду ба сипоҳиён фармуд, ки назди даромадгоҳи Борҷиликқанд дар ду тараф камин нишинанду аз заврақу чӯбу киштию манҷаниқу аррода даруни дарё садди искандарӣ созанд ва ба гарданшахҳо имкони ҳаракат надиҳанд. Мирмалик, ки дигар илоҷи пешравӣ надошт, ҳама одамону аслиҳаю озуқаро аз об берун овард. Далерони ойинғурури тоҷик ба хоки Ҷанд қадам ниҳодан ҳамон бо муғулҳои нишаста дар камин пайкори хунин оғоз намуданд. Онҳо бо теғу тир хасмро аз сари бору буна дур андохта, аммо дар паҳнои биёбон бӯйи хуше аз амонӣ наёфтанд. Ҳама орзуҳои наҷиби шеру шербачаҳо дар чӯли тасфон чун гули армон пажмурда гашт…
Паланги обӣ баъди дарёнавардию дарёнабардӣ бабри биёбонгард шуда, дар бодияи сард ва пурдард аз мобайни реги сурх бо машаққати тоқатшикан роҳи ҳаёту мамот кушода, бо хасми бодияпарвардаи сершумор ва таҷрибадор, ки паёпай ҳамла меовард, ҷангҳо бо шамшер ва дандон карда, бору бунаро аз даст дода, бе обу ғизо монда, баъде ки ҳама ёронаш биёбонмарг шуданд, тани танҳо бо се тири камон — якеаш бепайкон ба канори водии марг расид. Ҷон бар лаб, бо чашмони камнур ва безиё ба қафо нигарист. Дид, ки се муғул шитобон аз паяш меоянд, тири бепайкон ба камон ниҳоду зеҳро кашид. Дидаи як муғул аз зарби хаданг мумул шуд, яъне аз дидаи бино маҳрум гашту ҳамроҳонаш аз тарси ҷон мисли шағол қафо гурехтанд. Шери Хуҷанд, ки аз ҷонаш рамақе монда буд, баъд аз се шабонарӯз хазидану тапидан ба Ғӯрганҷ расид ва аз осмон дуои Саъдиро шунид:
Гараш вилояту фармону ганҷу мол намонд,
Бимонд раҳмати Парвардигори ғаффораш.
Бузургвор Худоё, ба фарру давлату ком
Давоми умр бидеҳ солҳои бисёраш!
Дар пойтахти мамлакати ҷангзада бесомонӣ ва харҷу марҷи том ҳукмфармо буду саг соҳибашро намеёфт. Аксар сипаҳсолорҳо сар аз ҳадди паймон берун бурда, ҳар кадом ба кори дилхоҳи худ машғул буданду Мирмалики саргардон ҳазору як дарро кӯфта, аз байни лашкариёни собиқи хеш ҳамагӣ сесад марди ҷангӣ ғун карда тавонист. Вай аз ҳасрату афсӯсу надомат пушти даст мегазид, зеро лашкари пароканда наметавонист бо барқи теғи алмос дасти тавонои Чингизи васвос бибуррад:
Иқбол куҷоӣ, ки маро ёд кунӣ,
Ё хирмани ғамҳои маро бод кунӣ!
Эй бахти бадам, умед намурдаст, биё!
То бар сари гӯр ҷонам озод кунӣ!
Муаррихи пурдида Шаҳобиддини Насавӣ он рӯзҳои душворро муфассал ба ман қисса карду мухтасар мегӯям: