— Мирмалик, ки раги оби Сайҳунро бо ҷавонмардӣ ёфта, ба хуноби ҷигар борҳо аз сари тӯфони бало даргузашта буд, дар ғарибхонаи даргумшуда билкулл ноумед нашуд. Аз ёрони қадимаи ҷангозмуда, ки дилпур буд, мурғи ғайраташ пар афшонду сози корзор кард. Ба Шаҳрканд ном мавзеи аз ҷониби душман ишғолшуда ногаҳонӣ ҳуҷум овард. Аввал шиҳнаро сар заду сипас хунрезие ҳалол карда, ҳама ҷангиёни муғулро кушт. Аз ғалабаи нахустин дар давраи нави мубориза рӯҳбаланд гашт, аммо бо хотири парешон зуд ба Ғӯрганҷ баргашт. Зеро аз паймони пинҳонии Хумор Тегин ва амирону шарикони ӯ дар бобати дастгир ва маҳв кардани Султон Ҷалолиддин воқиф гардид. Ғазанфари Хуҷанд подшоҳи бетахту кӯлоҳ ва бесару сомонро аз варта наҷот дод, лек фаҳмид, ки баъди ин ҳама номардиҳо осоиш аз дунё набояд чашм дошт, зеро чун нигин аз мақомаш бархезад, қир дар ангуштарин монад!
Султон Ҷалолиддин ва нигаҳбону раҳнамояш Дамир Малик тавонистанд, биёбони моварои Хоразму Хуросонро таи панҷ рӯз миёнбур кунанд. Ҳол он ки корвониён ин марҳиларо дар муддати шонздаҳ рӯз мепаймоянд. Муғулҳо бо амри қоони худ аз Марв то Шаҳристон биёбонро ҳалқапеч карданд, то лочинҳоро асир гиранд. Наздики Насо ҳафтсад савораи муҷаҳҳази муғул омодаи ҳарб меистод. Ҷалолиддин дудила буд, аммо Дамир Малик далеру чолок бо онҳо ҷангид. Барои шикасти душман шамшерзанӣ ва найзапартоӣ ба ҳадди имкон расонд. Муҳорибаи шадид, вале нобаробар бо шикасти муғулҳо поён ёфт. Аз онҳо ҳамагӣ чанд тан бо фирор худро халос карданд ва дар канораҳои русто пинҳон гаштанд. Рӯзи дигар кишоварзон он гурезаҳоро ёфта, сар аз тан ҷудо карданд.
Ин дуввумин муҳориба бо лашкари Чингизхон буд, ки Мирмалики мусофир зафар ёфт. Ин карат шамшери мусулмонон бо хуни бутпарастон бештар олуда гардид ва пораҳои бадани бадмазҳаронро дар реги биёбон парешон кард. Муждаи зафар мухлиси дуогӯйро ба таҳрик овард:
Таъйиди Худой ҳофизи ҷони ту бод!
Дасти ҳама дар байъати фармони ту бод!
Ҳиндуи Зуҳал, ки посбони фалак аст,
Чӯбакзани боми кохи девони ту бод!
Идомаи корзори Мирмаликро аз Саъдӣ шунидам:
— Маро ҳазор забони фасеҳ боистӣ, то васфи диловарони замон кунам. Ба чашми худ дидам, ки сипоҳи Ҷӯҷӣ беқиёс буду сарбозони Ҷалолиддин андак. Чун лашкар аз ҳар ду тараф рӯй дар ҳамдигар оварданд, ҷамоате мардони зинсавор буздилӣ карда, зин ба пушт шуданду оҳанги гурез намуданд. Мирмалик шамшер дар даст аз ҷой хесту наъра зад: «Эй мардон! Бикӯшед, то ҷомаи занон напӯшед!» Ҷанговаронро аз хитоби ғазанфари Хуҷанд орият ва ҷасорат зиёдат гашту аҳлона ҳамла бурданд ва бар муғул зафар ёфтанд. Ёрони чобуксавори Мирмалик аз қафои душман чун бод бадар ҷастанд ва дасту пойи садҳо муғул бар китф бастанд ва ҳамаро назди хаймаи Ҷалолиддин оварда, пеши пояш партофтанд…
Боз аз бисёр дӯсту душман шунидаам, ки ёрони навини Мирмалик, онҳое, ки ба вай даъвии вафо кардаанд, ҷонҳои хеш ба ризо фидои қадами ӯ карданд! Замоне ки кунгураи қасри хусравӣ даршикаставу шоҳи навро боргоҳи олӣ намонда, то парда фурӯ кашанд, реги биёбон аз оташи теғи родмардони Мирмалик ба ҷӯш омад! Душмани ғамнок аз ӯ парешон ва ношод гашту вақте таҳамтани тоҷик наздик ояд, нуйони муғул ба лашкараш мегуфт: «Мабош! Аз Ирвес гурез! Қочмаган номард!» Яъне бародархонди ман ахтари корзор ҳам дар Сайҳун шуду ҳам дар Ҷайҳун ва он шоҳбайте, ки сӣ сол муқаддам Муҳаммад Авфии Бухороӣ дар ҳузури мо ба ҷаҳонпаҳлавони бистсолаи хуҷандӣ Мирмалик ибни Мирраҳмат эҳдо карда буд, ягон зарра муболиға надорад:
Агар Сом будӣ дар айёми ӯ,
Набиштӣ бар андоми худ номи ӯ!
Оре, анд ҳазор сол муқаддам Соми Наримон дар Самангон бузургтарин бузургмарде аз халқи ҷаҳон буд, алҳол Мирмалик аз оли Сомон ба ин мартаба расида! Ҳайҳот, ки имрӯз дар фурқати он рӯйи чу хуршеди Соми Хуҷанд мисли абри навбаҳор гоҳ механдаму гоҳе хуноба мегирям, ки баъди ғайб задани Ҷалолиддин дар арса танҳо монду аз бекасию бесилоҳӣ ва безарӣ дасташ ба ҷое нарасид ва ночор ҷомаи қаландарӣ пӯшид…
Сайҳун, ки аз дасти ҷавони ӯ ба фиғон омада буд, аз хурӯш бозмонд. Аммо қалби ноороми ман ҳамоно дар ҷӯш буд:
Садру сариру маснаду айвон гузоштӣ,
Сад моҳу офтоби дурахшон гузоштӣ.
Бе разми худ мулуку салотини аҳдро
Чун шамъи шабгузошта пажмон гузоштӣ.
Мулке, к-аз эҳтимоми ту назме гирифта буд,
Дар дасти рӯзгори парешон гузоштӣ…
Рафтиву аз маосири худ ном то ба ҳашр